-Bilimde beşik Anadolu, merkez İyonya-
Yazı icat edilip kullanılmaya başladığı günden itibaren, tutulan her türlü yazılı belgenin, zamanla kitaplara dönüşerek gelecek kuşaklara bilginin ve geçmiş tarihi olayların aktarılmasını sağlamasıyla, merkezi bir yer olarak kütüphaneler ortaya çıktı.
Sümer, Hatti-Hitit, Hurri, Akad, Asur saray, tapınak ve özel arşivlerinde bulunan kil tabletler zamanımıza ulaşarak arkeoloji müzelerinin arşivlerinde yerlerini aldı, araştırmacıların hizmetine sunuldu. Savaşlar ve yangınlar, onların korunmasına katkı sunarken, papirüs, kâğıt, parşömen (ince deriden mamul) arşiv ve kütüphaneler ise günümüze, çok azı tesadüfen kurtularak ulaşmış, bilgi birikiminin büyük kısmı ise yanarak yok olmuştur.
Kütüphaneler varlıkları ile savaşan güçlerin, son gelen inancın önceki inanca öfkesi ve bilgiye tahammülsüzlüğün göstergesi olarak hep, ilk yok edilmesi gereken düşman görülerek yakılıp yıkıldılar ve yok edildiler.
Dünya tarihi maalesef bunun örnekleriyle doludur. Yok edilen, yakılan kütüphanelerin bir kısmı hakkında kısaca bahsedelim…
Dünyanın en eski kütüphanelerinden biri, MÖ 7. yüzyılda Asur Devleti’nin başkenti Ninova’da kurulan Asurbanipal Kütüphanesi’dir. MÖ 612’de Ninova şehri Babilliler ve Medler tarafından işgal edilince kütüphane yakıldı. Yazma eserler yok olurken kil tabletler kaldı.
Persepolis Kütüphanesi, MÖ 330 yılında Büyük İskender tarafından yakıldı.
MÖ 212 yılında ise Çin İmparatoru Chin Shin Huang, Çin ile ilgili bütün kitapların yakılmasını emretmiştir.
MÖ 75 yılında Apollon rahipleri, İtalya’da Sibilli yazıtlarını yakıp yok etmişlerdir.
Bergama (Pergamon): MÖ 2. yüzyılda kuruldu. MÖ 43’te Mark Antonius tarafından eşi Kleopatra’ya armağan edildi, kitaplar İskenderiye Kütüphanesi’ne taşındı. Bu da başka bir yok etme.
Dünyanın en büyük kütüphanesi olarak bilinen İskenderiye Kütüphanesi MS 45 yılında savaş sırasında kazara kısmen yanmış olmasına rağmen faaliyetlerine devam etmiş, daha sonra, İmparator I. Theodosius (250-350) zamanında, bağnaz Hıristiyan papazlar tarafından yakılmıştır. Zerdüştlüğün 12 bin manda derisine yazılmış olan “Avesta” adlı kutsal kitabı da bu kütüphanede yakıldı ve yok oldu.
MS 783’te İsoryalı Leon, Kostantinopolis kitaplıklarındaki 300 bin kitabı yaktırmıştır.
Bağdat’taki Beyt’ül Hikmet kitaplığı 1258’de Moğol orduları tarafından yakılıp kül edilmiştir.
1193 yılında ise Hindistan’ın kuzeydoğusunda 5. yüzyılda kurulan Nalanda Budist Okulu, Türk asıllı Bahtiyar Halaci tarafından yakılır. Düşünürler diri diri yakılır, yazılı eserlerin çıkardığı duman aylarca merkezin bulunduğu vadinin üzerinde asılı kalır.
MS 12. yüzyılın sonlarında İstanbul’u ele geçiren Avrupa Haçlıları, İstanbul’u yağmalarken kitaplıkları da ateşe vermişlerdir.
MS 14. yüzyılda Avrupa’da Katolik rahipler, dogmatik bilgilere aykırı tüm kitapları yakıp yok etmişlerdir.
Endülüs Emevi Kütüphanesi ise Haçlılar tarafından yakılmıştır.
1562 yılında Maya ve İnka el yazmaları, İspanyol ordusunun bağnaz rahibi Piskopos Diego de Landa tarafından şeytanın yalanlarını içerdiğini söyleyerek yaktırılır.
Amerika iç savaşında ise, 1831 yılında kapılarını öğrencilerine açan Alabama Üniversitesi kütüphanesi yakılır.
1933’te Nazilerin iktidarı ele geçirmesinin hemen ardından Cinsellik Araştırmaları Enstitüsü saldırıya uğrar. Akademisyenler tutuklanırken bina ve arşivleri yakılır.
1945 yılında Berlin Kütüphanesi, Rusların eline geçmesin diye Naziler tarafından yakılır.
1992 Abhazya-Gürcistan savaşında Abhazya’nın ulusal arşiv ve Merkez Kütüphanesi Gürcü güçleri tarafından yakılıp yağmalanır.
2011 yılında Mısır’ın en önemli arşivlerinden biri olan Mısır Enstitüsü (Bilgi Tapınağı), Arap Baharı sırasında çıkan ayaklanmalardan birinde atılan molotofkokteyliyle yanar, eserlerin yalnızca küçük bir kısmı kurtarılır. (Devam edecek) 
Kaynakça:
https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/gecmisten-gunumuze-onemli-kutuphaneler
https://v3.arkitera.com/h22259-tarih-boyunca-kutuphaneler-1.html
https://www.veryansintv.com/tarih-boyunca-yikilmis-10-buyuk-kutuphane/
https://www.insanokur.org/tarih-boyunca-yakilip-yikilmis-kutuphaneler/
https://stringfixer.com/tr/Library_of_Pergamum
https://www.bilalaksoy.com/kitaplar-ve-kutuphaneler
Cahit Aslan, Türk-Rus-Gürcü İlişkilerinin Merkezindeki Ülke: Abhazya – Akademik Bakış, Sayı 16, Nisan 2009 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
