Çeçenya’da seferberlik protestosuna katılan bir kadının eşi Adam Muradov, 28 Eylül’de kalp krizi geçirerek öldü. Güvenlik güçleri, Çeçen kadınların düzenlediği seferberlik karşıtı mitingin ardından, Muradov’u karısını boruyla dövmeye zorlamıştı. Daptar haber sitesi, akrabalarının kadınları cezalandırmaya ve “uygunsuz” davranışları için onlar adına özür dilemeye zorlanmaları hakkında insan hakları aktivistleriyle konuştu.
Betonla doldurulmuş polietilen borular
Grozni’de, 21 Eylül’de polis, savaş karşıtı miting düzenlemeye çalışan kadınlardan çoğunu gözaltına aldı. Çeçenya’nın cumhurbaşkanı Ramzan Kadirov’a göre, mitinge yaklaşık 40 kişi katılmıştı. Bunlar arasında Adam Muradov’un adı açıklanmayan eşi de vardı.
Gözaltına alınan kadınlar, Grozni Belediye Başkanlığı’na götürüldü, ardından eşleri getirildi ve “ceza” olarak eşlerini dövmeleri emredildi. Mağdurlar, güvenlik güçlerinin yeniden zulüm yapmasından korktukları için insan hakları aktivistlerine başvuramadılar.
Memorial İnsan Hakları Merkezi aktivistlerinden Oyub Titiev’in açıklamalarına, polis betonla doldurulmuş polietilen borular getirdi (Darbelerin gücünü artırmak için beton kullanılıyor). Gözaltına alınan kadınların kocalarına seçim hakkı verildi: Eşlerini mitinge katıldıkları için ya kendileri borularla döveceklerdi ya da bunu polis yapacaktı.
Titiev, “Erkekler o boruları aldı ve eşlerini dövdü. Adam Muradov da yapmak zorundaydı. Bu tür ‘kamuya açık dayaklar’ güvenlik güçleri tarafından her zaman kayda alınır. Böylece kendilerinin bir şey yapmadıklarını, ancak tutukluların akrabalarına şiddet kullandıklarına dair kanıt elde etmiş olurlar” diyor.
Belediye Başkanlığı’ndaki dayak olayının ertesi günü Kadirov, miting katılımcılarının kocalarının ve oğullarının çoktan harekete geçtiğini duyurdu. Protesto kararı veren herkesin başına aynı şeylerin geleceği tehdidinde bulundu.
Muradov’un 18 yaşındaki oğlu Valid ise Ukrayna’ya gönderildi. Titiev, bunun celp gönderilmeden zorla yapıldığını ve annesinin açıkça ifade ettiği savaş karşıtı tutumunun intikamı için uygulandığını belirtiyor. Valid, 27 Eylül’de ailesini aradı, Lugansk’ta olduğunu ve cepheye gönderilmeyi beklediğini söyledi. Ertesi gün Adam, dua ederken kalp krizinden öldü.
Titiev şunları söylüyor: “Adam, olup bitenlerden dolayı çok endişeliydi: Eşini boruyla dövmeye zorlanması, oğlunu savaştan kurtaramaması… İnsanları bu tür korkutma yöntemleri, Çeçenya ve Rusya’da iktidarın gücünün temelidir. Her seferinde olayların dibine ulaştık gibi görünüyor; ama hayır, her şey giderek daha da derinlere iniyor”.
“Adam çaresizdi”
İnsan hakları aktivisti Abubakar Yangulbayev, Çeçenya’daki kadınların mevcut yerel makamlar tarafından hiçbir açıdan korunmadığından emin: Ne İslam normları, ne gelenekler, ne de Rus yasaları…
Yangulbayev, “Kadirov’un adamları, kadınları birçok kez dövdü. Her şey 2000’li yıllarda, güvenlik güçlerinin sözde ‘ahlaksız davranışlar’dan dolayı kadınları cezalandırmaya ve bunu telefonlarına kaydetmeye başladıklarında alevlendi.
Kadirov’un yeğeni İslam’ın Grozni Belediye Başkanı iken tutuklulara elektrik şokuyla işkence yaptığı olayı herkes biliyor. Ocak ayında Çeçen güvenlik güçleri annem Zarema Musaeva’yı apartmandan çıplak ayakla karlara doğru sürükledi ve Nijniy Novgorod’dan zorla Grozni’ye götürdü. Adam Muradov’un çaresiz bir durumda kaldığını düşünüyorum, polisin şiddetli bir şekilde eşini dövmemesi için kendisi hafifçe vurmayı seçti” diyor.
Özür dilemek zorunda kalıyorlar
Güvenlik nedeniyle isminin açıklanmamasını isteyen bir başka Çeçen insan hakları aktivisti, kadınların davranışları için akrabalarını yetkililerden alenen özür dilemeye zorlama uygulamasının ülkede uzun zamandır yürürlükte olduğunu söylüyor ve devam ediyor: “Örneğin, Gekhi Köyü sakinlerinden biri olan Zara Tepsurkayeva’nın oğulları, yiyecek parası olmadığı için Kadirov’dan yardım isteyen anneleri adına özür dilemek zorunda kaldı.
Gvardeiskoye Köyü’nden sosyal hizmet görevlisi Ayşat Inayeva, maaşından 3.000 ruble kesilmesinden dolayı şikâyetçi olunca, eşi onun adına özür diledi. Inaeyva’nın eşi, Kadirov ile yaptığı görüşmede, ‘Eşimin yaptığı benim ihmalim. Bu benim hatam’ demek zorunda kaldı.”
Hangi durumlarda özür dilenmesi gerekebileceğini tahmin etmenin imkânsız olduğunu belirten aktivist şunları söylüyor: “Hem bir kadının Çeçenya liderliğine yönelik açık eleştirisi hem de Internet’teki masum bir yorum buna yol açabilir. Çeçenya’daki erkekler bunu kendileri için utanç verici bir şey olarak görüyorlar: Kız kardeşlerinin ya da eşlerinin eylemleri için özür dilemek zorunda kalacaklar ve televizyonda gösterilecekleri için bütün ülkeye rezil olacaklar.
Kadirov’un federal yetkililere Çeçenlerin kendisini desteklediğini göstermesinin önemli olduğunu anlamanız gerek. Son seçimlerde oyların yüzde 97’sini almasına şaşmamalı. Protesto ve miting gibi eylemler, özellikle kadınların etkin bir şekilde konuştuğu durumlar, bu olumlu tabloyu bozuyor tabii ki.” (daptar.ru)
Çeviri: Serap Canbek
