Щынэ зымышІэрэ Лащын, нарт лІыхъужъэу Саусэрыкъо, Синдхэм япачъыхьэу Гекатей, ащ ишъхьэгъусэу Тыргъэтао, бзылъфыгъэ-дзэкІолІэу, пачъыхьэ гуащэу Риневус яшъуашэхэр зэлъашІэрэ ІэпэІасэу СтІашъу Юрэ иколлекцие хэтых. Мыхэм анахьэу непэ ягугъу къэтшІынэу зыкІэхъурэр – дзэкІолІ шъуашэхэшъ ары.
ЛІыгъэрэ псэемыблэжьыныгъэрэ къахэщы, зыщызылъэрэр орэхъулъфыгъ, орэбзылъфыгъ, ищыІэныгъэ шъыпкъагъэм, зэфэныгъэм, мамырныгъэр къэухъумэгъэным пэІуигъэхьанэу хьазыр. Ары мыхэм тарихъэу апылъри.
СурэтышІ пэпчъ ежь зыщыщ цІыф лъэпкъым ыпашъхьэ пшъэдэкІыжь ин ехьы. СтІашъу Юрэ ар ыгукІи, ыпсэкІи зэхишІэзэ итворческэ лъагъо рыкІуагъ. Ащ иІэшІагъэхэм осэ ин къафашІыгъ Д.Лихачевым ыцІэ зыхьырэ институтэу лъэпкъ КІэным дэлажьэрэм иІофышІэхэм. ІэпэІасэм къыфатхыгъэ рэзэныгъэ тхылъым мыщ фэдэу къыщеІо: «Узщыщ лъэпкъым, къэралыгъом, зэрэдунаеуи тштагъэми, шІулъэгъуныгъэ зэрафыуиІэм уиІэшІагъэхэр яшыхьат. Уишъуашэхэм гупшысэ къабзэр ахэлъ. Лъэпкъ шэн-хабзэр ахэолъэгъукІы. Кавказыр, адыгэ ыкІи нэмыкІ цІыф лъэпкъыбэу тикъэралыгъо щыпсэухэрэр къыпфэрэзэнхэ фае, ущ фэдэ ІэшІагъэхэмкІэ лъэпкъ зэхашІэр зэрэбгъэбаирэм, дунаим дэхагъэр, мамырныгъэр, зэгурыІоныгъэр зэрапхырыпщырэм апае».
Шъыпкъэр пІощтмэ, ІэпэІасэм лъэпкъ культурэм иобразхэмрэ исюжетхэмрэ итворчествэ бэу щегъэфедэх. ИшъуашэхэмкІэ дунаим тет цІыфхэм адэгущыІэ. Юрэ анахьэу мэхьанэ зэритырэр ахэм ятеплъэ изакъоп. ЦІыф лъэпкъым итарихъ зэщызгъакъорэ кІочІэ бзаджэм зэрэфырикъущтым ицыхьэ телъэу, ащ пэуцунэу щыІэ амалхэр иІэшІагъэхэмкІэ къегъэлъагъох. Адыгэ лъэпкъ шъуашэу ышІыхэрэм зэкІэми лъэпкъым къырыкІогъэ гъогур ахэолъэгъукІы. Философие гупшысэ куу ахэлъ. Лъэхъанымрэ лІэужхэмрэ зэрепхых, ахэр зэрэзэдэлажьэхэрэр, гущыІэгъу зэрэзэфэхъухэрэр къегъэлъагъо, шъхьафитхэу, щынэр амышІэу непэрэ дунаим хегъахьэх, лъэубэкъу пытэхэр арегъэдзых.
СтІашъу Юрэ ищыІэныгъэкІи итворчествэкІи къызфаджэрэр зы – лъэпкъхэм культурнэ зэфэшъошэ еплъыкІэхэр зэфряІэныр, ялъэпкъ кІэн къаухъумэныр, мамырзехьэ хъунхэр ары. Лъэпкъ пэпчъ зыми хэмыкІокІэрэ нэшэнэ гъэнэфагъэу хэлъхэр къызэтрагъэнэжьынхэу дунаим тет цІыф пстэуми ар къяджэ.
СтІашъу Юрэ итворчествэ нэІуасэ фэхъухэрэм гуетыныгъэ къахелъхьэ, щыІэныгъэм дэхагъэу хэлъыр нахь зэхарегъашІэ. Ащ иІофшІагъэхэм дунэе, къэралыгъо ыкІи шъолъыр къэгъэлъэгъуапІэхэр къагъэкІэрэкІагъ. Модельер ІэпэІасэм ишъуашэхэм къэралыгъо зэфэшъхьафыбэхэм ягъунапкъэхэр зэпачыгъэх. Ежь Темыр-Кавказ къутамэм чІэт къэгъэлъэгъонэу Юрэ иІэшІагъэхэр зыхахьэрэр сыдигъокІи зэІухыгъ.
«Джырэблагъэ дзэм къулыкъу щызыхьынэу щыт кІэлакІэхэр, нэбгырэ 20 фэдиз хъухэу, Краснодар къыращыхи музеим къащэгъагъэх. Сигуапэу ахэм сиІэшІагъэхэр язгъэлъэгъугъ. ДзэкІолІ шъуашэхэу коллекцием хэтхэм сынаІэ атезгъэтыгъ, ясщэлІагъэх. КІэухым «ТекІоныгъэм исаугъэт» зыфиІорэ адыгъэ шъошэ плъыжьэу бзыу тамэхэр зыпытыр язгъэлъэгъугъ. Имэхьанэ анэзгъэсыгъ. Тыдрэ лъэныкъуи щыІэ заохэр уцужьынхэшъ, мамыр щыІакІэр дунаим тетынэу зэрэщытыр ситворчествэ сатыр плъыжьэу зэрэпхырысщырэр къафэсІотагъ. Пачъыхьэ гуащэу Риневус идзэкІолІ шъуашэ мэхьэнэ шъыпкъэу иІэр аужырэ хьарыфыкІэ къебгъэжьэнышъ, укъызэкІакІозэ укъеджэщт. Ар – «Сувенир»! Джары дзжэкІолІ шъуашэр дунаим зэрэтетынэу щытыр сувенир къодыеу ары!» – къеІуатэ СтІашъу Юрэ. ІэпэІасэм ифилософие дзэкІолІ шъуашэм къыпкъырэкІышъ, зэрэ дунаеу мамырныгъэм фещэ! «ИлъэсыкІэу къихьащтым тыдрэ чІыпІи щымамырынэу Тхьэм телъэІу, ащ фэдэу хъуным сыщэгугъы!» – СтІашъу Юрэ итхьэлъэІу тэри детэгъаштэ.
Адыгэ Макъ