Merhabalar…
Son iki yazımızda karın ağrısı ile kendini gösteren ve hastaneye gitmenizi gerektiren durumlardan bahsediyorduk; sırada pankreas enflamasyonu var.
Pankreas karın boşluğumuzun üst ve en arka kısmında bulunan, mide, onikiparmak bağırsağı ve kalın bağırsak ile komşu, enzim ve hormon salgılayarak sindirime yardım eden, hormonal sistemde etkin bir organımızdır. Pankreas enzimlerinin kontrolsüz salınması, pankreasın kendi ürettiği enzimlerle hasarlanmasına, yani pankreatit dediğimiz enflamasyona (yangı) neden olur.
Pankreatitin nedenleri
*Genel olarak Batı toplumlarında alkol, Doğu toplumlarında yağlı-ağır yemekler ve safra yolu hastalıkları en sık etkenlerdir. Erkeklerde alkol tüketimi, kadınlarda safra taşı primer nedendir.
*Safra kesesi taşları
*Aşırı alkol tüketimi
*Bakteriyel veya viral enfeksiyonlar (COVID-19 da pankreatit nedeni olabilir)
*Kortizon, östrojen gibi hormon takviyeleri veya ilaçlar
*Kan kalsiyum ve yağ seviyesinin yüksek olması
*Pankreasın travma veya ameliyat esnasında yaralanması
*Bunların yanı sıra erkek cinsiyet, ailede pankreatit geçmişi olanlar, kendisi veya ailesinde safra taşı varlığı, obez-diyabet hastaları, fazla alkol veya tütün ürünü kullananlar da hastalığa yatkındır.
Pankreatit iki şekilde sınıflanır:
Akut pankreatit: Kısa süreli ve ani başlangıçlı enflamasyondur. Genellikle hafif seyreder ve ortalama bir hafta içinde düzelir. Ancak bazen pankreas dokusunun yanı sıra akciğer, böbrek ve kalbin hasarlanmasına, ölümcül komplikasyonlara neden olacak şiddette görülür. Şiddetli pankreatitte, doku çürümesi (nekroz), tedavi sonrası kanama, yalancı kist (psödokist) gelişebilir.
Akut pankreatit, yaşamı tehdit edebilen, acil müdahale gerektiren bir durum olarak kabul edilir. Bu nedenle daha önce deneyimlemediğiniz şiddette, özellikle dik konuma gelince artıp cenin pozisyonuna gelince azalan karın ağrısı, kusma ve ateşiniz varsa vakit kaybetmeden bir hastaneye başvurun.
Kronik pankreatit: uzun süreli iltihaplanmadır, akut pankreatit atağı sonrası gelişir. Sürekli bir enflamasyon vardır ve pankreas dokusunu hasarlar. En önemli nedeni safra kesesi taşları ve alkolizmdir.
Akut pankreatit belirtileri
En sık belirti şiddetli karın ağrısıdır. Aniden ortaya çıkar veya alkol alımı sonrası birkaç gün içinde gelişir. Genellikle yayılır tarzdadır, yeri net tespit edilemez, bazen sırta vuran ağrı olur. Yemek sonrası şiddeti artar. Bulantı-kusma, ateş, kalp ritminin hızlanması, karında gerginlik, hatta sarılık, hipotansiyon, nefes darlığı ve bilinç bulanıklığı da görülebilir.
Kronik pankreatit belirtileri
Akut pankreatit semptomlarına ek, sırta yayılan sürekli rahatsız edici ağrı, kilo kaybı, yorgunluk, dışkının beyaz renk alması veya yağ damlacıkları içermesi, köpüklü ishal, sık idrara çıkma, sık acıkma, karın krampları-şişkinlik, ileri dönemde insülin salgılayan hücrelerin hasarlanması sonucu diyabet gelişebilir.
Pankreatit tanısı
Akut pankreatit atak şeklinde olduğundan acil tanı konmalıdır. Klinik bulgulara ek olarak kan testi ile pankreasta üretilen amilaz ve lipaz adlı iki enzimin yükselmesi aranır. Ultrason (USG), bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRCP adlı safra kesesi ve safra yollarına yönelik tetkik) ile pankreas, safra kesesi ve safra yolları görüntülenir. Pankreastaki değişiklik veya safra kesesinde taş-çamur varlığı araştırılır.
Kronik pankreatit teşhisi daha zorlu bir süreçtir. Gaita testi, oral glukoz tolerans testi, sekretin testi gibi pankreasın işlevsel hasarını belirlemeye yönelik testlerin yanı sıra USG, BT, MR, endoskopik ultrasonografi (Endosonografi) ile hastalığın şiddeti-yayılımı-nedenleri saptanmaya çalışılır.
ERCP (Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatikografi) ise tanı ve tedavide kullanılır. Küçük bir kameralı bir tüple, boğazınızdan mide-ince bağırsağınıza, pankreas ve safra kanalının açıldığı alana (ampulla) kadar geçilerek bu alanlar görüntülenir. Safra veya pankreas kanalını tıkayan taş-çamur varsa bu yolla çıkarılabilir.
Pankreatit tedavisi
Hastalık bulgularını giderme ve gelişebilecek yan etkileri engellemeye yöneliktir. Pankreası dinlendirmek için ağızdan beslenme kesilir, parenteral (damar yoluyla) beslenme ve sıvı takviyesi yapılır.
Akut pankreatit vakalarının %80’i hızla iyileşir. Ancak vakaların %20’si şiddetlidir ve çoklu organ yetmezliği gibi ölümcül durumlara neden olabilir.
Pankreatit ataklarından korunmak için
Akut pankreatit tekrarlayabilen bir durumdur. Bunu önlemek için diyetin düzenlenmesi (yağ oranı düşük beslenme alışkanlığı edinmek), alkol-sigaradan uzak, hareketli ve sağlıklı bir yaşam tarzına geçilmesi önemlidir. İlk atakta neden alkol olmasa bile akut pankreatit geçirdikten sonra birkaç ay alkol kullanılmamalı, ağır ve yağlı yemeklerden kaçınılmalıdır.
Safra kesesi taşı, alkolizm gibi altta yatan bir neden varsa sebep ortadan kaldırılmadığı sürece pankreatit tekrarlayabilir. Bu durumda lütfen doktorunuzun tavsiyelerine uyun ve mutlaka bir gastroenteroloji uzmanına danışın.
Hepinize kan şekerinizin ve sizin dengede olduğunuz sağlıklı günler, iyi çalışan pankreas diliyorum…
