-Bilimde beşik Anadolu, merkez İyonya-
“Kleomenes’e verilmiş olan haber böylece doğrulanmış oluyordu; zira Akropol’ü almak üzere tırmanırlarken, tanrıçaya danışmak üzere tapınağa girmişti; ama rahibe daha o kapıdan girmeden yerinden fırlamış ve şöyle demişti: ‘Geri Lakedaimonlu yabancı, bu kutsal yere giremezsin; tanrılar Dorislilerin buraya girmesini istemezler!’ – ‘Ama kadın’ diye cevap vermişti, ‘ben Dorisli değilim, Akhaialıyım’. Ve duyduğu sözlere aldırış etmeden işine bakmıştı.” HT. K. 5/72
“İonialılar yüz gemi göndermişlerdi; Yunan usulü silahlanmışlardı. Danaos ile Ksuthos’un Peloponez’e gelişlerinden önce, Peloponez’in bugün Akhaia denilen bölgesinde oturdukları uzun süre içinde Aigia Pelasgları adını taşımışlardı; sonradan Ksuthos oğlu İon’un adını almışlardı.” HT. K. 7/94
“Krotonlular Akhaia soyundandırlar.” HT. K. 8/47
“Peloponez’de yedi ulus oturur. Bunlardan ikisi yerlidir ve bugün de ilk olarak yerleşmiş oldukları yerdedirler; bunlar Arkadialılar ve Kynurialılardır. Bir üçüncüsü, Akhaia halkı Peloponez’den çıkmamış, ama ilk yurdunu bırakarak başta kendisine yabancı olan bir bölgeye yerleşmiştir. Bu yedi ulustan geri kalan dördü dışarıdan gelmiştir; bunlar Dorlar, Aitoloililer, Dryoplar ve Lemnoslulardır.” HT. K. 8/73
“Bu yeri niçin biz kazandık derseniz, o zamanlar Peloponez’de oturan Akhaialılar ve Yunanlılarla birlikte, İsthmos’u savunmak için gelmiş ve istilacının karşısında kamp kurmuştuk.” HT. K. 9/26(1)
Şimdi de Herodot’un hemen hemen çağdaşı olan Hellanikos’a atfedilen alıntılara bakalım(2):
“Etrüsklerin kökenini tartışan Dionysios, ilkin ilkçağ tarihi konusunda üstüne bir ikinci kişinin daha olmadığını söylediği Lydialı Ksanthos’tan ‘Etrüskler Lydia’dan geldiler’19 cümlesini aktarır, sonraki ifadelerinde bu görüşün aksini ileri sürerek ‘Lesboslu Hellanikos, ilk zamanlar Tyrrhenialılara Pelasglar denirdi ve bunlar İtalya’ya yerleştiklerinde şimdiki adlarını koruyorlardı’ der. Hellanikos’un eseri Phoronis’te* geçen bir öykü vardır: Pelasgların kralı Pelasgus ve Peneias’ın kızı Menippe’nin Phrastor adında bir oğulları vardı, Phrastor’un da Amyntor adında bir oğlu vardı. Amyntor’un oğlu ise Teutamides idi, Teutamides’in oğlu da Nanas idi. İşte bu Nanas’ın krallığı süresince Pelasglar Yunanlılar tarafından Yunanistan’dan kovuldular ve İonia körfezindeki Spines Nehri’nin ağzından gemilere binerek bu ülkeden ayrıldılar. Onlar iç bölgede yer alan Kroton şehrini zapt ettiler ve şimdi adı Tyrrhenia olan ülkeye yerleştiler.”
“Phoronis” adlı eserin “Pelasglar” bölümüne ilişkin günümüze iki fragman gelebilmiştir. Bu fragmanlardan birini Stephanos aktarır: “Hellanikos’a göre Lesbos’taki Metaon kenti Etrüsk tarafından kuruldu, Pelasglar buna Metas der.” Herodotos eserinin VI.137 bölümünde
Lemnos’taki Pelasgları anlatır. Strabon, Dionysios ve Diodoros’ta Pelasglar ile ilgili anlatımlar olmasına karşın, Lemnos Pelasgları hakkında bilgi bulunmaz. Diğer fragmanda “Pitane, Hellanikos’a göre Pelasglar tarafından köle yapılmış ve Eretria veya Erythrailılar tarafından özgür bırakılmıştır” anlatımı yer alır. Fragmanlardan Hellanikos’un Pelasgların ilk ortaya çıkışlarından, Thesalia ve İtalya’ya göçlerini, yeniden Ege’ye geri dönüşlerinin öyküsünü anlatmış olduğu düşünülür.
“Hellanikos ‘Deukalioneia’ adlı eserine tufan olayını anlatmakla başlar ve tufandan sonra hayatta kalan tek ölümlü olan Deukalion’un öyküsüyle sürdürür anlatımını. Deukalioneia ile Phoronis arasında biçimsel farkların yanı sıra ilk eserde Helenlerin Deukalion’un, ikinci eserde ise Argosluların ve Pelasgların Phoroneus’un soyundan geldikleri bilgisi verilmiştir. Ancak Argoslular ve Pelasgların Hellen kökenli olmadıkları Hellanikos tarafından kuvvetle vurgulanmıştır.”
“Hellanikos’un mitolojiyle ilgili olmayan başka bir eserine ait olması gereken bir fragman Stephanos tarafından aktarılır: ‘Azeiotai halkı Troas’da yaşar, fakat Hellanikos bu halkın Lydia civarında yaşadığını söyler’.”
“Aiolialıların göçünün Orestes tarafından planlandığını gösteren bir diğer fragman Pindaros skholionunda şöyle geçer: “Orestes, Aegistheos’u öldürdükten sonra tanrı buyruğuyla yola çıktı ve bir koloni kurdu; farklı yerlerden geldikleri için Aiolis denilen çeşitli halkları bir araya topladı ve Lesbos’a gitti. Kısa bir süre sonra da intihar etti ve bir şehir kurulması buyruğunu yerine getiremedi. Fakat onun soyundan gelen Gras veya Graos yüz yıl sonra Lesbos’un kralı oldu ve bir şehir kurdu.” Bu öykü hakkında Strabon, “Aiolis halkının adının ‘türlü, çeşitli’ anlamına gelen ‘Aiolos’ sıfatından türemesi logografların karakteristik özelliklerini yansıtır” der.
“Afrikanus’un Hellanikos’a dayanarak verdiği bilgiye göre tufan ilk Olimpiyat zamanına, yani 1020 yılına tarihlenir.181 Bu bilginin devamı olan F.47-B’de şu ifadeler geçer: “Ogygos’un memleketin yerlisi ‘aotuokhthon’ olduğuna inanırlar. Argos soyağacının tepesinde kral Phoreneos yer alır. Phoreneos göçebelere kentlerde yaşamının kurallarını öğreten ‘ilk insan’ olarak tanımlamaktadır, tarihçi Akusilaos böyle yazar.” Bu bilgilere göre Ogygos Atina’da ve İnakhos ya da Phoreneos ise Argos’ta memleketin yerlileriydiler.
“Aiolos’un torunu İason geleneklere uygundur.”
“Dionysios, yazar adı belirtmeksizin Pelasglar zamanında, Hellanikos’ta geçmeyen Thesalia’nın Phthiotis, Akhaia ve Pelasgiotis olmak üzere üçe bölündüğünü yazar. Harpokration, ‘Hellanikos, Thessalika adlı eserinde Thesalia’nın dört kısma ayrıldığını’ yazdığını söyler. Bu ifadelerden Thessalika’nın Hellanikos’un başka bir eseri olduğu anlaşılsa da eser hakkında başka bilgi yoktur.”
“Phoronis’in konusu, ilkçağ İtalya tarihinde çok önemli bir yere sahip Pelasglardır.”
“Apollodoros’un neden Hellanikos’un Phoronis’ini önemsemeyip Deukalioneia’yı dikkate aldığını anlamak için fragmanlar yeterli olmamakla birlikte anlatım planından onun Hellanikos’u izlediği anlaşılmaktadır; örneğin F.6-b’de ‘Deukalion, Prometheus’un oğludur’ ifadesi geçer.” (Devam edecek)
Kaynakça:
1- Herodotos, Herodot Tarihi, Çeviren Müntekim Ökmen, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2002
2- Ayşen Sina, İlkçağ Tarih Yazımının Batı Anadolulu Öncüleri: IV-Lesboslu Hellanikos
https://dergipark.org.tr/tr/pub/tariharastirmalari/issue/47782/603636
**İo (/ˈaɪ.oʊ/), Yunan Zeus’un ölümlü Argos prensesiydi. Perseus, Kadmos, Herakles, Minos, Lynceos, Kepheos ve Danaos gibi birçok kral ve kahramanın atasıydı. Astronom Simon Marius 1614’te Jüpiter’in ayına onun adını vermiştir. Erkek kardeşi Phoroneus olduğu için, İo, ayrıca Phoronis olarak da bilinirdi. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0o_(mitoloji)
“Bu olay tam olarak, Menestheos’un krallığının son ayı olan Thargelion ayında, ayın dolunay olduğu zamanda, 12’sinde oldu” ifadeleri geçer. -Truva’nın Yunanlılarca alınış tarihi-.
