OsetAnkara, Alan Vakfı Ankara Temsilciliği’nin emektarlarından kardeşimiz Qazadzatı (Хъадзаддзаты) Yelkan Sarıer ve gelinimiz Fatma Sağlam-Sarıer’in 9 ay kadar önce doğan oğulları Eymen Batraz Sarıer’in kæxtsgænæn kutlamasını, bu topraklara göçtükten sonra unutulan bir geleneğimize uygun olarak, 16 Temmuz Pazar günü Ankara Çerkes Derneği’nde yaptık. Bu coğrafyada da benzer bir gelenek var; diş hediği/buğdayı. Diş hediğinde olduğu gibi kæxts töreninde de bebeğin önüne bir örtü serilerek bu örtünün üzerine kaşık-çatal, defter, top, tarak, makas, kitap, kalem, oyuncak, müzik aleti, fotoğraf makinesi gibi nesneler koyulur. Bebek bu nesnelerden hangisini seçerse ileride meslek seçimini bu obje doğrultusunda yapacağı düşünülür. Aile yemek sunar, misafirler de çocuğa hediyelerini. Bizler de OsetAnkara’nın bu en genç ve sevimli üyesinin kehts’inden 7 yıl önce de Tsoriti İsa kardeşimizin ve Nihal gelinimizin oğulları Artun vesilesiyle bu güzel geleneğimizi canlandırmıştık. İki aileye de duyarlılıkları için teşekkür eder, bu güzel geleneğin daha da yaygınlık kazanmasını dilerim.
Türkiye diasporamızdaki kutlama Osetya Televizyonu’na da haber olmuş:
https://rutube.ru/video/b1d6c3cb8efcc413f9c89a27aa2cf86d/
Kæhtsgænæn/ Кæхцгæнæн/Kahtsganan: Bu geleneksel Oset bayramı temmuz ayının üçüncü pazar günü kutlanır. Bu bayram o denli önemliydi ki ayın ismi Kæhtsgænænı Mæy (Kæhtsgænæn Ayı) diye de anılırdı. Şimdilerde, geçen bir yıl zarfında doğan tüm oğlan çocukları için yapılan bir kutlama olsa da eskiden, ailenin ismini devam ettirip ailenin reisi olacak ilk oğlan çocuğu için yapılırdı sadece, giderek tüm doğan oğlanlara yapılır oldu çünkü halen oğlan çocuğuna farklı bir önem verilmektedir ve ailenin devamını onların sağlayacağı düşünülür.
Kæhtsgænæn’den bir-iki hafta önce, geçen bir yıl içerisinde bir oğlan çocuğu doğurmuş olan anne, oğlu ile birlikte baba evine gidermiş. Giderken yanında hediyeleri (huın / хуын) de olurmuş elbet. Ailesi yeni doğan torunlarının şerefine büyük bir davet verirmiş, misafirler de hediyelerini getirip büyük kaseye (kæhts) koyarlarmış, günün adı da buradan geliyor.
Yeni torunlarının her türlü ihtiyacını kızın ailesi karşılar ve kıymetli hediyeler verirlermiş. Ailenin zenginlerinin oğlana bir at / tay ya da bir öküz hediye etmesi beklenirmiş, daha orta halli olanlarınsa en azından bir koç. Oset kültüründe, eski anaerkil zamanların bir kalıntısı olarak, dayıların önemi çok fazladır bilindiği gibi, onlar da yeğenlerine verdikleri önemi hediyeleriyle göstermek isterlermiş. Sadece akrabalar değil komşular ve diğer davetliler de bu önemli günde olabildiğince cömert olurlarmış.
Gelin evine dönerken tüm bu hediyeleri de götürür ve orada iyice gözden geçirilirmiş, hediyelerin zayıf kalması geline ve ailesine bir utanç olurmuş. Eğer kæhtsgænæn’inde bir at hediye edilmemişse oğlan çocuğuna, ergenliğe ulaştığında gidip dayılarından bir at almaya hak görürmüş o genç kendinde.
Oğlan çocuğuna hediyeleri verildikten sonra ve yeni kıyafetleri içinde davet sofrasına getirilince sofranın büyüğü kuwd’unu edermiş: Madı Meryem ve Wastırjı özel olarak anılırmış bu duada. Dua bitince çocuğun sağ ayağı geniş bir tepside getirilen zıkga yemeğine (süt, tereyağı / ekşi krema, Oset peyniri ve unla yapılan bir tür lapa) batırılır ve yemek misafirlere dağıtılırmış.
Kæhtsgænæn’in yapılmaması durumu aile için bir utanç vesilesi olurmuş. Kæhtsgænæn’i yapılmayan çocuğun hastalıklı ve zayıf olacağına inanıldığından herhangi bir nedenle bu günde davet yapılamaz ise en kısa zamanda yapmaya çalışılırmış.
Bu günde yapılan bir gelenek de çocuğun ileride seçeceği mesleği tahmin etmeye yönelikmiş. Çocuğun etrafına makas, kalem, kama vb. farklı mesleklerin simgesi olan araç-gereçler dizilir ve çocuk hangisine yönelirse ileride o mesleği seçeceği varsayılırmış. Tuganov’un çizimi bu geleneğe dair.
KAKHTSGANAN, Osetçe kæhtsgænæn üzerine 15 dakikalik bir belgesel film. Yönetmen: Alina Tuaeva.
https://www.youtube.com/watch?v=nXwGhB8qQYY
