Avrupa Parlamentosu’nun Strazburg’daki binasının önüne 1994 yılında dikilen ve Avrupa Birliği’ni sembolize eden heykeli yapan sanatçı Ludmila Tcherina’nın babasının Çerkes olduğunu tesadüfen öğrenip de yaşamöyküsünü merak etmemek mümkün mü?
10 Ekim 1924 tarihinde Paris’te dünyaya gelen balerin, aktris, koreograf, yazar, ressam ve heykeltıraş Ludmila, “on parmağında on marifet” deyiminin hakkını veren insanlardandı.
Ludmila’nın babası, Küçük Kabardey bölgesinden bir ailenin oğlu olan Avenir Tchemerzin-Çemerzin (Şamirze) 1871 yılında St. Petersburg’da doğdu. Çarlık ordusunda albaylık rütbesindeyken, 1906 yılından itibaren St. Petersburg polisi tarafından kullanılmaya başlayan özel bir kurşungeçirmez zırh hazırladı. Başarılı bir mühendis ve matematikçiydi. General Dobjanski ile birlikte yaptığı çalışmalarla, dünyada zırhlı araçlar teknolojisiyle ilgili teorik temeli hazırlayan ilk kişi olarak tarihe geçmiştir. Bilimin dışında şiire çok ilgiliydi, yazdığı şiirlerin bir kısmını yayımlamıştı. 1917’deki devrimin ardından göç ettiği Fransa’da Fransız şiirinin ortaçağ dönemiyle ilgilenmeye başladı ve “Çemerzin’in Manzum Kataloğu”nu hazırlayarak yayımladı.
Şamirze, Paris’te tanıştığı Stephane Finette ile evlendi. 1924’te doğan kızlarına Monique adını verdiler. 3 yaşından itibaren bale eğitimi almaya başlayan Monique “Bir Yaz Gecesi Rüyası” müzikalinde peri rolüyle sahneye çıktığında henüz 10 yaşındaydı. 15 yaşında “Kuğunun Ölümü”nde dans eden Monique, 18 yaşına geldiğinde, Monte Carlo Bale Topluluğu’nun en genç solisti unvanını almıştı. Monique’teki yeteneği keşfeden Ukraynalı koreograf Serge Lifar tarafından sahne ismi “Ludmila Tcherina” olarak değiştirildi. 1942 yılında rol aldığı “Romeo ve Juliet” balesiyle “dans tarihinin en genç başbalerini” ilan edildi. Ünlü dans eleştirmeni Irène Lidova, Ludmila için şu ifadeleri kullanmıştı: “Ludmila’nın sahnedeki adımları, Kafkas Dağları’nın uzun boyunlu, ince belli, küçük göğüslü, heykelimsi formlu bacakları olan Çerkes kızlarını yansıtıyor.”
Bale gösterileriyle uluslararası turnelere katılan, Mariinski Balesi ve Bolşoy gibi önemli toplulukların kadrolarında dans eden Ludmila, 1946 yılında Fransız filmi “Un revenant-Bir Âşığın Dönüşü”nde balerin Karin’i canlandırarak beyazperdeyle tanıştı. 1948 yılında İngiltere yapımı “The Red Shoes-Kırmızı Pabuçlar” filmiyle yıldızı parladı. 1975 yılına kadar 17 filmde daha oynadı.
Son dans performansını 1961 yılında Maurice Béjart’ın koreografisini hazırladığı, sahne tasarımını Salvador Dalí’nin yaptığı “Gala” adlı bale gösterisinde gerçekleştirdi.
1946 yılında evlendiği dansçı Edmond Audran’ı 1951 yılında bir trafik kazasında kaybetti. Yas döneminde resim ve heykel çalışmalarına başladı.
1953 yılında sanayici Raymond Roi ile evlenen Ludmila’nın yaptığı, Avrupa Birliği’nin resmi sembolü olan “Europe à Coeur-Kalpteki Avrupa” adlı heykel şu anda Avrupa Parlamentosu binasının yanında. Bir kalbin içinde tutkuyla dans eden bir kadın ve bir erkek… Ludmila’nın bir diğer ünlü eseri “Europa Operanda” ise Manş Tüneli’nin Fransa yakasında trenleri selamlıyor.
Yazar Olga Slavina, Ludmila’yı şöyle anlatıyor: “Bale kariyerini noktalayan Tcherina heykel yapmaya başladı. Dans artık anılarda kalmıştı ve onun yaşamı bir filmle ölümsüzleştirilseydi şu söylenirdi: ‘Şamirze ailesinden Adige bir kadın, yeryüzünde güçlü bir iz bırakmak istedi.’ Ve bıraktı da…”
Hayatı kitaplara konu oldu. Yazar Nicole Hirsch, 1958 yılında yayımlanan “Ludmila Tcherina”da Ludmila’nın hayatını yazdı.
Koreograf Maurice Béjart’ın yazdığı, ünlü fotoğrafçı Lido Serge’nin çektiği 64 fotoğrafın yer aldığı “Ludmila Tcherina-Trajedi Dansçısı” adlı kitap, 1967 yılında yayımlandı.
1975’te yazar Roger Garaudy’nin “Ludmila Tcherina, Erotizm ve Mistisizm” kitabı raflarda yerini aldı.
Ludmila’nın yazdığı iki roman edebiyat dünyasında büyük ilgi gördü: “L’Amour au miroir-Aynadaki Aşk (1983)” ve “La Femme à l’envers-Altüst Olmuş Kadın (1986)” adlı romanları en çok satan kitaplar arasında yer aldı.
Ludmila, uzun süren bir hastalığın ardından 21 Mart 2004’te Paris’te yaşamını yitirdi, Montmartre Mezarlığı’nda toprağa verildi. Mezarına ünlü heykelinin küçük bir versiyonu yerleştirildi.
Cenaze töreninde konuşan gazeteci ve yazar André Brincourt şu ifadeleri kullandı: “Hem vücudunu hem de ruhunu sanatların ateşine teslim etti, tutkusu ve yeteneği vardı. Bir alevdi, yandı ve parladı. Ve bir alevin sönüp gidişi gibi ortadan kayboldu.”
Törene katılan Fransa Başbakanı Jean-Pierre Raffarin ise Ludmila’yı “20. yüzyıl Fransız sanatının en önemli figürü” olarak tanımladı.
“Kalpteki Avrupa” heykelinin açılışı, 1992 yılında Paris’te Modern Sanat Müzesi’nde yapıldı. Heykelin bronz versiyonu ise 1994 yılında Strazburg’daki Avrupa Parlamentosu binasının önüne yerleştirildi.
13 Aralık 2000 tarihinde parlamentonun yeni binasının önündeki meydana taşınan heykelin açılışını Avrupa Parlamentosu Başkanı Nicole Fontaine yaptı.
Ödüller
Balerinlik kariyerinde onlarca ödülün sahibi olan Ludmila, çok yönlü sanat yaşamında başka ödüller de kazandı.
1950: Vichy Film Festivali, “En İyi Kadın Oyuncu”, La nuit s’concève-Gece Bitiyor filmi
1971: Leonardo da Vinci Altın Ödülü
1975: Monte-Carlo Festivali, “En iyi Kadın Oyuncu”, The Queen of Sheba-Saba Melikesi filmi
1978: Paris Şehri Gümüş Madalyası
1980: Légion d’honneur
(europa.eu, theguardian.com, rusoch.ru, fb.ru, gorets-media.ru, variety.com, notrecinema.com, maikop.bezformata.com, artrz.ru, kulturologia.ru)
