Değerli okurlarımız,
Ahmet Cevat Benk’in hazırladığı bu araştırma dosyasında; Türkiye’de yaşayan Çerkeslerin yerleşimleri, tarihçeleri, nüfusları, ekonomileri, asimilasyon karşısındaki kayıpları gibi bilgiler paylaşılıyor.
Sizler de yaşadığınız bölgelerden ya da başka illerden bu konuyla ilgili arşiv bilgilerini ulaştırarak katkıda bulunabilirsiniz.
ahmetcevatbenk@gmail.com
Çorum Çerkeslerinin ikinci ve son bölümünü yayımlıyoruz.
Çorum merkez
Yeşilyayla Köyü (Kuduzlar) (Şapsığ)
Çorum il merkezine 28 km uzaklıktadır. Nogay Türkleri tarafından kurulmuş bir köydür. Köye yerleşen Çerkesler, Batı Adigey’deki Tuapse bölgesinden çıkıp Anapa üzerinden denizyolu ile Samsun’a gelen, daha sonra Çorum bölgesinde muhtelif yerlere geçici iskân edilip daha sonra şimdiki yerlerine yerleşen Şapsığ Çerkesleridir. Nogaylarla birlikte yaşayan Çerkesler köy nüfusunun %75’ini oluşturmaktadır. Köyde yaklaşık 80 ev bulunmaktadır. Kışın sürekli olarak 2-3 hane (Çerkes) kalmakta iken yaz aylarında nüfus 50-60 haneye çıkmaktadır.
Dil ve kültür
Köyde anadilini bilme yaşı 50 yaş üstüdür. Düğünler karma olarak yapılır. Kısmi Çerkes, kısmi yerel enstrümanlar kullanılır. Yabancı evlilik oranı %45 civarındadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Kofı, Naşe, Neğoy, Hatko, Şegaşe, Afeşıj , Hajıko.
Çorum merkez
Sazdeğirmeni Köyü (Besleney)
Çorum ili merkezine 27 km uzaklıktadır. Doğu Adige (Besleney) Çerkeslerinin kurmuş olduğu bir köydür. Karaçay-Çerkes bölgesini 1859 yılında terk edip Anadolu’ya gelen Çerkeslerdir. Köyde yaklaşık 40 hane nüfus bulunmaktadır. Nüfusun yarısı Çerkes, yarısı yerli halktandır. Yerli halk sonradan yerleşmiştir.
Dil ve kültür
Düğünler genel olarak yerel geleneklerle sürdürülmekte olup zaman zaman belli bölümlerinde Çerkes enstrümanları ile düğün yapılmaktadır. Adige dilini 50 yaş üzerindekiler konuşabilir. Yabancı evlilik oranı ise %60 civarındadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Mole, Neğoy, Ablıku, Kaneku, Labe, Mamşiy, Mıne, Wızelıku.
Çorum merkez
Koparan Köyü (Karadona) (Şapsığ)
Çorum il merkezine 44 km mesafede, güney yönündedir. Yaklaşık 35 hane olan köy Batı Adigey’in Şapsığ bölgesinden gelen Çerkesler tarafından kurulmuştur. Denizyoluyla Anadolu’ya gelmişlerdir. Köy uzun yıllar göç vermiş ancak Bülent Ecevit döneminde Köy-Kent Projesi kapsamına alınıp Hazine arazisi konut için projelendirilmiş. Proje kapsamında daha sonraki yıllarda 70 ev yapılmıştır. Köye geri dönüşler olmuştur.
Dil ve kültür
Köyde 60 yaş üzeri anadilini bilir. Yabancı evlilik oranı %50 civarındadır. Düğünler karma olarak yapılmaktadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Açümıj, Becaşe, Hağur, Koblı, Pşımaf, Şegaşe, Şoweç, Teşü’, Yekuşe.
Çorum merkez
Ülkenpınarı Köyü (Dokşuköy) (Besleney)
Çorum il merkezinin batı yönünde, 42 km mesafededir. 1859 yılında bugünkü Karaçay-Çerkes bölgesinden ayrılıp Anadolu’ya gelen Besleney Çerkesleri tarafından kurulmuştur. 25 hane iken bugünlerde hane sayısı sürekli oturan 4, yaz aylarında kalan 4-5 hane ile birlikte 8-9 haneye düşmüştür. Köyün tamamı Çerkeslerden oluşmuştur.
Dil ve kültür
Köyde yaşayanlardan 35-40 yaş üzerindekiler Adıgabze konuşabilir. Düğünler karma yapılır. Yabancı evlilik oranı %40 civarındadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Şogen, Lefıj, Wıçako, Muse, Narteko, Çıce, Psewun.
Çorum merkez
Cemilbey Köyü (Şapsığ)
Çorum il merkezine uzaklığı 30 km’dir. Batı Adigey bölgesinden gelen Şapsığ Çerkesleri tarafından kurulmuştur. İdari yapısı uzun süre nahiye olarak anılmıştır. O dönemde 150 haneden oluşmakta iken bugünlerde 30 hane Çerkes kalmıştır. Köyde 10 hane de muhacir yaşamaktadır.
Dil ve kültür
Düğünler karma olarak yapılır. Düğünün belli bölümlerinde Çerkes enstrümanları kullanılır. Anadili 60 yaş üzerindekiler konuşabilir. Yabancı evlilik oranı %45 civarındadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Yerğuj, Açe, Alaşe, Bace, Deçen, Yemızeg, Yafü’tale, Karabe, Kofı, Nağo, Naşe, Azeko, Soxt, Tıko, Hune, Hupşiy, Hapemıku, Hatxı, Hatığuj, Çetaşe, Çetıxu, Boletko, Ketuw, Hatoğjuko, Boletko, Şahatıko.
Çorum merkez
Gökdere Köyü (Besleney)
Çorum il merkezine 35 km uzaklıktadır. 1859 yılında Karaçay-Çerkes bölgesinden ayrılıp Anadolu’ya gelen Doğu Adige (Besleney) Çerkesleri tarafından kurulmuştur. 1937’de Kürt göçü almıştır. Zaman içinde Çerkes nüfusu azalmıştır. Köyde kışın 2 hane, yaz aylarında ise 10-12 hane Çerkes yaşamaktadır.
Dil ve kültür
Köyde anadilini bilen hemen hiç kimse kalmamıştır. Düğünler genel olarak yerel enstrüman ve geleneklerle sürdürülmektedir. Nadiren Çerkes düğünü yapılmaktadır. Yabancı evlilik oranı %50 civarındadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Bıc, Bibak, Afeşıj, Boren, Bzago, Keteko, Peunej, Kanoko, Yedikul.
Çorum merkez
Kadıkırı Köyü (Besleney)
Çorum il merkezine 16 km mesafededir. Yaklaşık 100 haneden oluşmaktadır. 1859 yılında Karaçay- Çerkes bölgesinden çıkıp Anadolu’ya gelen Doğu Adige (Besleney) Çerkeslerinin kurduğu bir köydür. En çok asimile olan köylerden biridir. Toplam nüfusu 300 civarında olup, nüfusun büyük bölümü Çerkes olmayanlardan oluşmaktadır. Köye 1952 yılında Bulgaristan’dan gelen göçmenler yerleştirilmiştir. Sürekli oturan 3-4 hane Çerkes kalmıştır. Yaz aylarında ise köyde evi olanlar geçici süre ile köyde kalmaktadırlar.
Dil ve kültür
Köyde çok yaşlı bir-iki kişiden başka anadilini bilen kalmamıştır. Yabancı evlilik oranı %60’lara ulaşmıştır. Düğünler yerel geleneklerle yapılmaktadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Nartoko, Horan, Koz, Hatko.
Çorum merkez
Balıyakup Köyü (Şapsığ)
Çorum il merkezine 35 km mesafededir. Batı Adigey bölgesinden gelen Şapsığ Çerkesleri tarafından kurulmuştur. Çok fazla göç veren köylerden biridir. Köyde sürekli yaşayan 2 hane kalmıştır. Son günlerde köylüler kooperatif kurarak 17 adet ev yapmışlardır. Bu tür projelerle köye geri dönüş sağlanmaya çalışılmaktadır.
Dil ve kültür
Düğünler karma olarak yapılır. 65 yaş üstü anadilini bilir. Yabancı evlilik oranı %60 civarındadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Hatxı, Carme, Haş, Şegaşe, Wıguko, Yeberuk, Garcen, Wetah.
Alaca ilçesi
Mahmudiye Köyü (Çerkeskalehisar)
İl merkezine 32 km, bağlı bulunduğu Alaca ilçesine ise 8 km mesafededir. Muhammed Emin’in tesliminden sonra yoğunlaşan Rus saldırıları sonrasında Batı Adigey bölgesinden gelen Abzeh Çerkesleri tarafından kurulmuştur. 60 hane civarında olup bu hanelerin 20-30’u yaz aylarında köyde yaşamaktadır. Köyde sürekli kalan ise 35-40 hane civarındadır.
Dil ve kültür
Köyde 30 yaş üstü anadilini bilir ve konuşur. 30 yaş altında olanların büyük bölümü söylenenleri anlar, küçük bir bölümü konuşabilir. Düğünler Çerkes gelenekleri ile yapılır. Yabancı evlilik oranı %5’tir.
Köyde yaşayan sülaleler
Anzawur, Awıĺ, Beçımko, Brakey, Çetaw, Dzıbe, Gube, Hatko, Hogwen, Meretıko, Şaguj, Şawko, Siyux, Tharkaho, Wınerıko.
Alaca ilçesi
Karaçal Köyü (Abzeh)
İl merkezine 80 km, bağlı bulunduğu ilçeye 30 km uzaklıktadır. 1860 yılında şimdiki Adigey Cumhuriyeti sınırlarındaki Tube bölgesinden gelenlerin kurduğu bir köydür. 20 hane civarında kurulmuş küçük bir köy iken daha sonra Tatar göçü almıştır. Köyde Çerkes nüfusu kalmamıştır.
Köyde yaşamış sülaleler
Bğuaşe, Meretiko, Apiş, Huaj, Pşenaşh.
Alaca ilçesi
Seyitnizam Köyü (Şapsığ)
Çorum il merkezine 75 km, bağlı olduğu Alaca ilçesine 27 km uzaklıktadır. Batı Adigey bölgesinden gelen Şapsığ Çerkeslerinin kurmuş olduğu bir köydür. Köy nüfusunu, sürekli yaşayan 2 hane ile yaz aylarında gelen 3-5 hane oluşturmaktadır.
Dil ve kültür
60 yaşın altında anadilini bilen kalmamıştır. Düğünler yerel Türk gelenekleri ile yapılır. Yabancı evlilik oranı %50’dir.
Köyde yaşayan sülaleler
Kerzec, Açeko, Hatko, Kofı, Soxt, Wıdıćako, Çemişo, Çetıxu, Hanako, Şuaće (Şuage).
Alaca ilçesi
Gökören Köyü (Bzago Kıt) (Abaza)
Çorum iline 50 km, bağlı olduğu Alaca ilçesine 15 km uzaklıkta bulunan bir Abaza köyüdür. Aşkarawa diyalekti ile konuşurlar. Kışın 8-10 hane, yazın 25 hane yaşamaktadır. Tamamı Abaza ailelerdir. Köyün nüfusu köyde ve dışarıda yaşayanlarla birlikte toplam 800 kişidir.
Dil ve kültür
Köyde 30-40 yaş üstü anadilini bilir. Yabancı evlilik oranı %5 civarında olup, düğünler mızıka ile Abaza gelenekleri ile yapılır.
Köyde yaşayan sülaleler
Ayuzba, Axı-Axba, Aji, Bağ, Blat-Kımış, Dırbaş- Darımba, Bekiz, Cad-Cadır, Dibab, Ahbat, Gocek-Goc, Aşmaswa, Agu, Kuc, Halbat, Xwışt, Li, Şıbzoxo, Şkotsa, Tanbi, Tanaş, Satuç, Zaçako, Bzagoa, Ohbet.
Alaca ilçesi
Altıntaş Köyü (Kabardey)
1861 yılında Doğu Adigey bölgesindeki Leşınkuey (Doktamkuey) yerleşkesinden gelen Kabardey Çerkesleri tarafından kurulmuştur.
Köy kurulduğunda 80 hane iken bugünlerde nüfus, 30-40 haneye düşmüştür. Sürekli ikamet eden ise 15 hanedir. Köyün tamamı Çerkestir. Daha önce yerleşen 2 hane yerli halk bulunmakta olup, her iki hane de Adigeceyi iyi derecede konuşmaktadır. Ayrıca yaşamlarını da Çerkes gelenek ve göreneklerine uygun sürdürmektedirler.
Köyde yaşayan sülaleler
Betğuen, Bırs, Bjenıke, Ğuke, Hağajey, Kalmık, Kazoka, Kebışe, Lıbeyko, Lıguaşe, Mesej, Mudran, Neğoy, Şıbzıko, Thazeplıj, Leşınkey (Doktamkuey).
Alaca ilçesi
Kapaklı Köyü (Altuguey Hable) (Kabardey)
Çorum il merkezine 65 km, bağlı olduğu Alaca ilçesine ise 14 km mesafededir. Köyün adı, Adıgabze Altuguey Hable olarak anılmaktadır. 1960’lı yıllarda 75-80 hane olduğu bilinen köy zamanla göç vererek 25 haneye kadar inmiştir. Geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köy halkı Doğu Adige Çerkesleri (Kabardey) olup örf ve âdetler yaşatılmaya çalışılmaktadır. Kapaklı Köyü’nden göç eden ancak köylerine özlemleri bitmeyen Kapaklılılar her yıl temmuz ayının ilk haftası düzenlenen ‘Kapaklı Köyü Şenlikleri’ne katılmaktadırlar.
Dil ve kültür
Anadilini 20 yaş üzerindekiler genellikle bilirler. Daha küçük yaşlarda konuşanlar da istisnai olarak vardır. Düğünler ağırlıkla Çerkes düğünü olarak yapılır. Düğüne gelen yabancılar davulla karşılanır. Yabancı evlilik oranı %10’lardadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Atalık, Altukue, Babuk, Dışek, Noğey, Şhaliçe, Kazihan, Bağue, Bağajey, Karden, Periyi, Şermet.
Alaca ilçesi
Körpınar Köyü
Çorum il merkezine 30 km, Alaca ilçesine 25 km uzaklıktadır. 25 hane olarak kurulmuş fakat zaman içerisinde köylüler topraklarını satmışlardır. 2023 yılı itibariyle köyde Çerkes nüfus kalmamıştır.
Köyde yaşamış sülaleler
Gute, Ǵış, Psıćeĺ, Hatko, Çetaw.
Alaca ilçesi
Sincan Köyü (Şapsığ)
Çorum il merkezine 71 km, Alaca ilçesine 20 km uzaklıktadır. Batı Adigey bölgesinden gelen Şapsığ Çerkesleri tarafından kurulmuştur. Köyde Çerkes nüfusu 3-4 haneye düşmüştür. Ağırlıklı olarak Kars, Yozgat gibi illerden gelen nüfus yaşamaktadır. Köyde toplam 20 hane yaşamaktadır. Yaz aylarında nüfus artmaktadır.
Dil ve kültür
Köyde anadilini bilen kalmamıştır. Düğünler yerel geleneklerle yapılmaktadır. Yabancı evlilik oranı %50 civarındadır.
Köyde yaşayan sülaleler
Anzawur, Alaşe, Abrec, Hağur, Çemişö, Şegaşe.
