Osetya bayrağındaki renklerin sembolik anlamları kısmen bilinse de Osetya devlet armasındaki sembolizm yaygın olarak bilinmemektedir hatta pek çok kişi armadaki sembol hayvanı, nispeten kısa bacakları ve uzun kabarık kuyruğu ve daha küçük cüssesi olan kar leoparı sanmaktadır ki aslında o hayvan Kafkas parsıdır. Bu yazı dizimizin ilk bölümünde mevcut bayrak ve armalarımızı tanıtıp irdeleyeceğim, daha sonraki bölümde ise Osetler ve ataları Alanlardaki hayvan sembolizmine değineceğim, özellikle de Kafkas leoparına.
MÖ 2. binyıldan itibaren Kuzey ve Orta Kafkasya’ya hâkim olan Kuban kültürü, önce MÖ 7. yüzyıldan itibaren Hint-Avrupa ailesinin Kuzey İran dil grubuna ait akraba kabilelerden oluşan İskitlerin bölgeye gelmeleri… Ardından da anavatanları Kuzey Hazar ve Urallar bozkırları olan, İrani dilleri olan Sarmatyalı göçebe dalgası bölgede hâkim olan siyasi elitlerin yerini alsa da bu yeni gelenler tek taraflı kendi kültürlerini empoze etmediler, yerel halkın kültürel geleneklerini de büyük ölçüde benimsediler ve böylece hem bozkır hem de dağ Kafkas kabilelerinden farklı olarak, temelde yeni bir etnik oluşum yavaş yavaş şekillendi. Kuzey Kafkasya ve Kuzey Karadeniz bölgesine gelen Saka ve Massaget boyları bölgede önce İskit, ardından Sauromatlar, Sarmatlar, Aorslar, Siraklar, Roksalanlar, Yaslar ve nihayet Alanlar olarak tanınmışlardır. Gerçi Alanlar ayrı bir halk olmaktan ziyade Aorsların savaşçı elitlerini oluşturan kesimidir ve bölgede egemen oldukları halklara kendi isimlerini verdiler. 9-10. yüzyılların başında bu yerlerde ortaya çıkan erken feodal devlete Alanya adı verilmeye başladı. Bayraklarda ve armalarda kullanılan mili sembol niteliğindeki hayvanlar da bu karışık tarihi kökeni yansıttılar doğal olarak.
Günümüzde Osetya devlet armalarında kullanılan Kafkas parsı, ki kimileri bunu kar parsı (arslanı) zannediyorlar, kesintisiz tarihi bir gelenekten gelmiyor: Önce emperyal Rus işgali, ardından gelen Sovyetik düzen ve kısmen de post-Sovyetik düzen, Osetlerin tarihi gelişiminde büyük bir kesintiye neden oldu [Misal, Rusya İmparatorluğu döneminde, şimdiki Kuzey Osetya toprakları Terek bölgesinin bir parçasıydı. 15 Mart 1873’te onaylanan bölgenin arması şu hanedan tanımına sahipti: “Siyah bir kalkanın sağ şeridinde altın bir imparatorluk sancağı var, her şeyin üstünde gümüş dalgalı bir sol şerit var. Kalkanın üzerinde “antik bir kraliyet” tacı var, kalkanın çevresinde ise İskender kurdelesiyle iç içe geçmiş meşe bir çelenk var.”) 5 Aralık 1936’da kurulan Kuzey Osetya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (SOASSR) Anayasası’na göre (1940’ta değiştirilen şekliyle), cumhuriyetin resmi sembolünün tanımı şu şekildedir: Kuzey Osetya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin devlet amblemi, güneş ışınlarında kırmızı bir arka plan üzerinde çapraz olarak yerleştirilmiş, kolları aşağıya doğru yerleştirilmiş ve çerçevelenmiş altın bir orak ve çekiç görüntüsünden oluşan RSFSR’nin devlet amblemidir. Üzerinde mısır başakları ve “RSFSR” ile Rusça ve Osetçe olarak “Bütün ülkelerin proleterleri birleşin!” yazar, (RSFSR / USFSR) (ÆPPÆT BÆŞTÆTI PROLETARTÆ BAİW UT!). Daha küçük harflerle “RSFSR” yazısının altına Rusça ve Osetya dillerinde “Kuzey Osetya ASSR” yazısı eklenmiştir (TSÆGAT-IRİŞTONI ASSR). 1978 yılında kalkanın üzerine yerleştirilen armaya, altın kenarlı, beş köşeli, kırmızı bir yıldız da eklendi.] Elbette bu dizayn tüm Sovyet coğrafyasında temelde ortak bir armaydı ve her bir cumhuriyetin arması, SSCB arması üzerinde yapılan yerel dillerdeki yazılar gibi çok küçük nüanslar bir yana, esas itibari ile aynıydı. Gelenekteki kopuşa bir örnek de bayrağın renklerindedir. 10 Aralık 1991-24 Kasım 1994 arasında geçerli olan Kuzey Osetya SSC bayrağında kırmızı yerine “haysiyet, soyluluk ve güç” sembolü mor renk kullanılmıştı, şimdiki parlak sarı rengin yerinde de altın rengi vardı.
Sovyet-sonrası dönemde ulusal geleneklerin ve sembollerin yeniden yaratılması gerekti. Nesiller süren evrensel bir Sovyet toplumu yaratma projesinden geçiş kolay olmadı elbet; hatta 1989 yılında, K. Xetagurov’un yıldönümünde, Oset üç renkli bayrağı ilk kez Nar Köyü’ndeki kulelerde dalgalanmaya başladığında, çoğu kişi ulusal bayrağın görünümüne ironi ile tepki gösterdiği ve Kuzey Osetya’nın o zamanki liderinin, “kudarların kulelere astığı paçavraların” kaldırılmasını emrettiği söylenir. Ancak bugün artık bu bayrak, Osetya’nın hem güneyinde hem de kuzeyinde yeniden bir devlet sembolü haline geldi. Ortaçağdan beri Alan-Osetler arasında kırmızı, beyaz, altın (sarı) renkler kullanılageldi. Beyaz; insanlarımızın manevi saflığını, yüksek ahlakını (моралон сыгъдæгдзинад) vurgular, bu nedenle bayrakta en yüksek yeri işgal eder. Kırmızı; her zaman cesareti, yiğitliği ve vatanını savunmaya hazır olmayı (хæстон хъæбатырдзинад) sembolize etmiştir, bu sıfatla bayrağın orta şeridini işgal ediyor. Sarı renk ise refahı, bolluğu ve zenginliği (фарны нысан) sembolize eder ve daha önce sayılanların temelini oluşturur. Geleneksel Alan sosyal tabakalaşmasında ise bu renkler, sırasıyla, dini önderlere, askeri liderlere ve halka tekabül eder. Bunlar kült ve kutsaldı, çünkü birçok aile, kabile, kırsal tanrı -zuarlar- aynı renk tanımlarına sahipti [Urs-zuar – “Beyaz Kutsal Alan”, Şırx-zuar – “Kızıl Kutsal Alan”, Sıjğærin-zuar – “Altın Kutsal Alan” vb. Sarı zuar yerine Sıjğærin-zuar, yani “Altın Kutsal Alan” (Sba Geçidi, Dzau Bölgesi) vardır. “Altın Kutsal Alan” için renk karşılığı sarı olur]. Böylece Oset zuarlarının renk sembolizmi de bu üç renge yönelik özel tutumla belirlendi (Ruslan Dzattiata). Aslında, kutsal alanlar arasında Şaw-zuar da var (Siyah Kutsal Alan), ancak bu genel serinin dışında kalıyor ve ayrıca siyah yas bayrakları da farklı bir kategori olarak mevcuttu. Bu nedenle kırmızı, beyaz ve sarı (altın) Osetler için kutsaldı. Oset halk sembolizminin bu üç rengi, FARN’ın çeşitli yönlerini veya asıl temellerini -iyilik, yiğitlik ve bolluğu- yansıtıyor veya sembolize ediyor ve bu nedenle Osetya ulusal bayrağını biçimlendiriyor. Kuzey Osetya bayrağının renkleri ahlaki saflığın (beyaz), askeri cesaretin (kırmızı) ve bereket ve zarafetin (sarı) sembolleridir. Bu renkler ve simgeledikleri kavramlar, eski Oset (İskit ve Alan) toplumunun sosyal yapısıyla ilişkilendirilmektedir ve bu yapının bir yansımasıdır. Bayrağın renklerini bu şekilde kısaca açıkladıktan sonra yazının konusu olan Osetya armasında kullanılan ulusal sembolleri irdeleyelim. (Devam edecek)
