Fransa’nın Bougival kentinde, Yeni Kaledonya’nın geleceğine ilişkin tarihi bir anlaşma imzalandı. 10 gün süren görüşmelerin ardından 12 Temmuz’da imzalanan bu kurumsal gelecek anlaşması, Kaledonya’ya özgü bir vatandaşlık oluşturulmasını ve bazı egemenlik yetkilerinin kademeli olarak devredilmesini de öngörüyor.
Yeni Kaledonya’nın kurumsal statüsünü belirleyen 13 sayfalık anlaşma ayrıca adanın siyasi kaderini de yeniden şekillendiriyor. Bougival’de gerçekleşen görüşmelerin ardından taraflar, Fransa bünyesinde özel statülü bir devlet kurulması konusunda uzlaştı.
Macron: “Güvenin bir tercihi”
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, sanal medya platformu X’te yaptığı paylaşımda bu tarihi anlaşmayı “güvenin bir tercihi” olarak nitelendirdi. Fransa Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls ise anlaşmanın Paris ile Kaledonya’nın başkenti Nouméa arasında bağı sürdürürken, Yeni Kaledonya’ya daha fazla egemenlik tanıyan “akıllıca bir uzlaşı” olduğunu belirtti.
2024 baharında, “Le Caillou” (Kayalık) lakaplı takımadada, Fransız hükümetinin yerel seçimlerdeki seçmen sayısını genişletme planına karşı çıkan bağımsızlık yanlılarının tepkisiyle patlak veren ayaklanmalarda 14 kişi hayatını kaybetmiş, maddi zarar 2 milyar euroyu aşmıştı. Bağımsızlıkçılar, bu hamlenin yerli Kanak halkının etkisini azaltmaya yönelik olduğunu savunuyordu.
Anlaşmaya göre, Yeni Kaledonya’da 2025 yılı boyunca herhangi bir seçim yapılmayacak. 2026’da yapılacak belediye seçimlerine ise sadece adada doğmuş olanlar ya da kesintisiz en az 15 yıl burada ikamet etmiş kişiler katılabilecek. Bu düzenleme, yerel halkın siyasi temsil gücünü artırmayı hedefliyor.
Çifte vatandaşlık hakkı
Anlaşmada, “güvenin tercihi” başlığı altında, Kaledonya vatandaşlığına sahip kişilere Fransız vatandaşlığıyla birlikte çifte vatandaşlık hakkı tanınıyor.
Kurulacak “Yeni Kaledonya Devleti” Fransız Anayasası’na eklenecek ve uluslararası toplum tarafından tanınabilecek bir yapıya sahip olacak. Ancak bu durum, Yeni Kaledonya’nın Birleşmiş Milletler’de (BM) ayrı bir koltuk sahibi olacağı anlamına gelmiyor. Paris yönetimi, ada yönetiminin egemenlik alanlarında kapasitesini artırmasına destek verecek.
Anlaşmada ayrıca, adanın ekonomik geleceği için bir “ekonomik ve mali yeniden yapılanma paktı” da yer alıyor. Bu kapsamda, bölgenin temel zenginliği olan nikel için stratejik bir kalkınma planı hazırlanacak. Özellikle Kanakların çoğunlukta olduğu Kuzey Eyaleti’nde kapanan nikel fabrikasının yeniden faaliyete geçirilmesi planlanıyor.
2026’da referanduma gidilecek
Fransa Parlamentosu’nun iki kanadının yıl sonunda Versailles’da ortak oturumda toplanarak anlaşmayı anayasal hale getirmesi bekleniyor. Ardından Şubat 2026’da Yeni Kaledonya’da anlaşmanın halk tarafından onaylanması için referandum yapılacak. Mayıs-Haziran 2026’da ise yeni kurumsal yapıya uygun olarak il meclis seçimlerinin gerçekleştirilmesi planlanıyor.
Anlaşmanın kabul edilmesi durumunda, uluslararası kamuoyunun Fransa bünyesindeki Yeni Kaledonya devletini tanıması bekleniyor. (Özgür Politika)
