Сҭампылтәи Аԥсуа Культуратә Хеидкыла ахыбра аҵаҟа иеиҿкаау Кавказ Жәларқәа Рыкәашаратә Ансамбль «Ридаде», акәашарақәа рыла мацара акәымкәа, асценаҿы урҭ ирыцааиуа ибеиоу рмузыкатә репертуар алагьы еицырдыруеит. Ари арепертуар ҭынхас иззынхараны иҟоугьы, архитекторцәас иамогьы, ансамбль амузыкантцәа роуп, убарҭ рџьабаа иабзоураны нанҳәамза 12, 2025 шықәсазы «Ҳаигымзаит – Live 2025» захьӡу албом ҭыҵит.
Ридаде есыҽнытәи аҽазыҟаҵарақәеи ақәгыларақәеи раан инанагӡоз ашәақәа, уажәы аҭаҩратә техника рхы иархәаны астудиаҿы ишиашоу иҭарыҩит. Альбом ахьӡ аԥсышәала «Ҳаиӷьымзаит» ҳәа иҟарҵеит. Ашәақәа жәаба рыла ишьақәгылоу ари альбом уаназыӡырҩуа, Ридаде иклассикатәхаз ахореографиақәа угәаланаршәоит. Атехникатә ган злымҳа кыдугьы, итрадициатәугьы иахьатәи аамҭа иашташәалоу абжьқәагьы рлымҳа иҭаҩуеит.
Сынтәа Ридаде, зымузыкатә напхгаҩцәас иҟоу Фуркан Ҭемыри, Ԥерит Жьан Аидемири роуп. Уи амшалагьы ари апроект аҭоурыхи агәыԥ амузыкатә нысымҩеи ртәы аилкааразы ҳазҵаарақәа Ԥерит Жьан Аидемир аҭак рзҟаиҵеит.
-Раԥхьаӡа адныҳәарала ҳаицәажәара салагар сҭахуп. Ҳәарада, сҵаар сҭахуп, ақәгыларақәарҿы инашәыгӡаз ашәақәа иҭаҩны, албомҵас аҭыжьра азы агәаанагара иахьынтәааз, иара убасгьы, албом ҭыҵаанӡа ахеидкыла Инстаграмтәи апост аҿы иану аа-шықәсатәи аҭоурых маҷк еилыскаар сҭахуп…
-Иҭабуп ҳәа шәаҳҳәоит. Ҳара ари аҩыза ахәыцра ҳгәы иҭоуижьҭеи шықәсқәак ҵуеит. Ридаде амузикатә репертуар 2007 шықәсазы Тимур Агрбеи Мазлоу Ақаҩбеи иҭарҩыхьан. Анаҩстәи ашықәсқәа рзы, акәашара ҿыцқәа рыла, иҟаз акомпозициақәа рыла, насгьы аоркестр алахәылацәа зегьы рҟазшьа ___чыдақәа рыла арепертуар еиҳагьы ибеиахеит. Ҳара ари апериод, уажәтәи акоманда агәалашәараҿы хыцхырҭак аҳасабала иаанхарц азы аҭаҩра агәазыҳәара ҳаманы амҩа ҳақәлеит.
Уажәтәи аоркестр агәыԥ аҿы аҟазаара аа-шықәса раԥхьа иаламгеит; Акоманда еснагь динамикала иҟан, аҿиара аиуан. Мазлоу Ақаҩба инаҩс, Емре Куиумџьу, уажәтәи ҳбасист Ҭаҳа Иенишен 2013 азы, сареи Алԥџьан Токсози 2014 азы, анаҩстәи ашықәсқәа рзы Бурак Иигити Фуркан Ҭемури аоркестр напхгара азҭон. 2017-2025 шықәсқәа рыбжьаратәи аамҭа иаҵанакуеит Бурак Кумаш агәыԥ анапхгаҩыс иҟазаара. Сынтәа игәамбзиара иахҟьаны агәыԥ аҟынтәи аԥсшьара дахьцаз, ари иалбом иаарласны аҭыҵра амзыз хадақәа иреиуоуп, избан акәзар уи аамҭа ахәшара аҭаразы иара иҟазара азгәаҭатәын.
-Акомпозициақәеи аранжировкақәеи аныҟашәҵоз aнырра иабантәи шәоуи? Архивқәа рҟынтә ажәытә ҭаҩрақәа рҟынтә аума, мамзар иахьатәи аамҭа азнеишьақәа роума еиҳа ишәнырыз?
-Макьана ҳара иаԥаҳҵаз ашәакгьы ҳамам. Еиҳарак ҳажәлар рашәақәа рҟынтәи аԥҵамҭақәа рыла арепертуар ацҵара ҳаҿуп, урҭ оркестрала ишҳарбеиаша, ишаҳарҳәаша ҳазхәыцуеит. Зны-зынла аҽазыҟаҵарақәа раан машәырла ицәырҵуа аексперименталтә, мамзар машәырла ицәырҵуа аԥҵамҭақәагьы ҳгәаԥхоит, иара урҭгьы ҳрепертуар иалаҳархәуеит.
Еиҳарак ари апроцесс архивқәа рҿы имҩаԥысуа амузыкалтә археологиа еиԥшуп. Аха абри аԥшаараҿы, ииасыз аамҭа аҭҵаара аасҭа, ҳара ҳҽазаҳшәоит акәашаратә музыкатә сцена хадақәа рҟынтәи иаанхаз, иҭынчу, аха емоциала иӷәӷәоу аԥҵамҭақәа рыԥшаара. Кавказтәыла иаҿаҳрыԥшуазар, ҳаамҭазтәи астиль ҳамоуп ҳәа исҳәар сылшоит; аха аҵыхәтәан, ҳтрадициатә ган уажәгьы аиааира агоит.
-Иарбан ԥышәоу ишәнаҭо ари акәашаратә гәыԥ аус ацура?
-Жьҭаарамза инаркны рашәарамза анҵәамҭанӡа, ессымҽыша 7-8 сааҭ Сҭамԥылтәи Аԥсуа Культуратә Хеидкылаҿы аус еицаҳуеит, аха ари зызку аҽазыҟаҵарақәа мацара акәӡам. Ҳаԥсҭазаара агәыԥ анҭыҵтәи адунеи аҿгьы еиқәшәоит. Аҵыхәтәантәи ҩымз рҟынӡа даараӡа агәахәара зҵаз, насгьы еиҳа иӷәӷәаз аусуратә хьанҭара мшаԥымзеи-лаҵарамзеи рзы еиҳа иӷәӷәахар алшоит, зны-зынлагьы кырӡа ҳааԥсоит. Даара акраҵанакуеит ақәгылара иазку аамҭа, ауаҩы иԥсҭазаара иагәыцәны аҟазаара, насгьы уи анагӡара аҽазкра. Рыцҳарас иҟалаз, асцена ԥшӡа аҟынӡа анеиразы даҽа мҩак ыҟаӡам. Аха, асцена ашьҭахьтәи агәацԥыҳәареи, асценатәи агәацԥыҳәареи, урҭ ацәаныррақәа зегьы еицны рыхгара зеиԥшыҟам, акыр зҵазкуа роуп, насгьы абарҭ ауадаҩрақәа зегьы ирыцны иузааиуа адоуҳатә гәахәара… Еиҳаракгьы иҳаҩсыз ҩышықәса ирылагӡаны, атәыла аҩнуҵҟагьы, адунеизегьтәи аҩаӡараҿыгьы ақәгылара шахәқәа мҩаԥаҳгеит. Абас еиԥш иҟоу аицныҟәарақәа ҳара ҳзы аиҭаҳәашьа змам гәырӷьара дууп.
-Изеиԥшрази 2017 инаркны 2025 рҟынӡа Ридаде аҟазаратә напхгаҩы хада Хәымсацә Бурак Кумаши шәареи шәеизыҟазаашьақәа, аҽазыҟаҵарақәа раангьы, аҭаҩраангьы?
-Агәыԥ аӡбара адкылареи анагӡареи рмеханизмқәа рҿы Бурак Хәымсацә напхгаҩык иаҳасабала иҟоу атрадициатә методқәа раасҭа, аԥышәа змоу ауаа еизганы иааикәыршаны, аколлективтә знеишьа алихит. Аҵыхәтәантәи аӡбарақәарҿы иара итәы иаиргозаргьы, иаҳзеиԥшу азҵаарақәаҿы зегьы даҳзыӡырҩуан, ҳгәаанагарақәа дазҵаауан, ианаҭахызгьы урҭ ҳрыхцәажәаразы иҵегьы иааиртуан. Ари апроцесс ҳарҭ зегьы ҳзы даараӡа ихәарҭан. Аҽазыҟаҵара ашьҭахьтәи аишәақәа рҿы имҩаԥгаз аиццәажәарақәеи, апланқәеи, аӡбарақәеи, аҽазыҟаҵара иадаҳбалаз аџьабаа ду аҟара асценаҿы аҵыхәтәантәи ҳақәгылара анырра анаҭеит. Иара аус ицура ҳара зегьы ҳзы аинтерес аҵан, насгьы агәахәара ҳзаазгоз_ԥышәан.
-Ҳара ҳкультуразы амузыка ҵакыс иамоу ҳалацәажәоит, аха анагӡаҩцәагьы ҳразҵаар ахәҭоуп. Шәгәы ишԥаанаго, амузыка иаԥсоу аҵакы аҳҭома? Адиаспореи Кавкази рзы хазы аҭак ҟашәҵар шәылшоит.
-Адиаспореи Кавкази рзы инеиҵыхны аҭак шәысҭап. Аҵыхәтәантәи ашықәсқәа рзы ҳмузыкатә аестетикатә гәҭыхақәа акырӡа рҽырыԥсахит, ҷыдала аконтент ахархәара еиҳа иахьыццакуа инамаданы. Акәашаратә музыка иагьа ҿыцла ҳазнеиуазаргьы, зегьдарароуп атрадициатә ориентациа ҳақәныҟәароуп. Ҳара ҳажәлар хыԥхьаӡарала даара имаҷуп, насгьы аинструменталтә фольклортә музыка азыӡырҩра иахьа ауаа рацәа рыбжьара ҟазшьаны иҟам. Сара сгәанала, ари азҵаара ҳаҿамгылароуп, ҳаинышәароуп. Ҳаргьы ҳаигәырӷьоит ажәлар рыбжьара имузыкантцәам, аха еиԥшу агәацԥыҳәара змоу, еиԥшу амелодиақәа азырҳәо аҩызцәа ахьаҳбо. Аԥснытәи Ширии Близкии ральбом «Раида», урҭ Машьукие ақалақь аҿы иҟоу аресторан «Cevizdibi» аҿы иқәгылоит, насгьы Џьанкат Иамани Алпчан Токсози рыла «DiosCurias» агәыԥ анапхгара аҵаҟа иҟарҵаз аранжировкақәа еиҳа иахьатәи аамҭа иақәшәо абжьы рымоуп, насгьы Кавказ аҟны еиԥш, Диаспораҿгьы аинтерес ду аманы ирзыӡырҩлоит. Еиҳа анеопагантә школ иацныҟәо Ауаԥстәылатәи агәыԥ «Рагон Балгьы» аусумҭа бзиақәа алнаршоит. Сынтәа, ҳара еиуеиԥшым агеографиақәеи ахәыцратә школқәеи рҟынтәи аарыхратә енфлациа ҳҭагыоуп. Иҟалап, урҭ акультуратә ҿыхара ашьҭақәа ракәзаргьы. Агәыӷра сымоуп ари ахырхарҭа ҩаԥхьагьы иацырҵап ҳәа.
-Ахеидкылақәа рҿы аинструментқәа азырҳәо, рхатәы бжьи рхатәы интерпретациеи ԥызшәарц иашьҭоу амузыкантцәа ирзеиҭашәҳәои?
-Зхатә бжьы зыԥшаарц зҭаху, еиҳарак ибжьы ԥшӡазар, уи рыԥшаауеит. Сара ҷыдала исҳәо, инструментк бзиа избо зегьы убри иаацрымҵӡакәа аус адыруылароуп.
-Ридаде анапхгара ҿыц аамҭазы, аҭаҩра ҿыцқәеи аранжировка ҿыцқәеи ҳарзыԥшрыма?
-Иҟалап еиҿкаара ҿыцқәак ҟалар, аха исҳәар сылшоит, аҭаҩра ҿыцқәа шықәсқәак рыҩныҵҟа ишыҟамло атәы 🙂 Издыруада уи ҳара ҳаамышьҭахь иаауа иҟарҵар.
АЛЬБОМ АХСААЛА
Ридаде Ҳаигымзаит – Live 2025
Уџь
Горианка
Симд
Безаман Шовда
Уаинах
Қьафе
Шешен
Кочарина
Аԥсны
Аҳмеҭ Дашдемир – Пачик
Аҳмеҭ Ҳақан Каиҳан – Адаул
Алперен Каракаиа – Доли
Енгин Метин – Агитара
Фурҟан Ҭемыр – Гармон
Кадыр Гәынеи – Гармон
Нарҭ Бозкәырҭ – Афлита
Осеҭ Илал – Доли
Ԥерит Џьан Аидемыр – Ачамгәыр
Таҳа Енишен – Абас-гитара
Зеинеп Демир – Аклавиатура
Иеиҭазгаз: Октаи Ҷкотуа
