Абазаа Рбжьы – Abazaların Sesi – Ağustos 2020

0
1405

Abhazya, IFJ’ye dahil oldu

Abhazya Gazeteciler Birliği Başkanı Ruslan Haşıg tarafından duyurulan habere göre, Abhazya Gazetecilik Konseyi’nin Uluslararası Gazeteciler Federasyonu’na (IFJ) katıldı.
Ruslan Haşıg düzenlediği basın toplantısında “Uluslararası Gazeteciler Federasyonu’na katılmak, Abhazya’nın tüm dünyada tanınması için yeni fırsatlar anlamına gelmektedir.
Federasyonun Uluslararası İnsan Hakları’na çok duyarlı olduklarını biliyoruz. Uluslararası Gazeteciler Federasyonu üyesi olmamız, Abhazya’nın tanınma sürecine olumlu katkıda bulunacaktır’’ dedi. (Apsnypress)

***

Çeçen gazi, ARUAA yönetiminde

Abhazya savaşı gazisi Çeçen Vahid Kerimov, Abhazya’da ARUAA’nın başkan yardımcılığına seçildi.
ARUAA, 1992-93 yılında Abhazya’yı Gürcistan işgalinden kurtarmak için mücadele etmiş savaş gazilerinin kurduğu, Abhazya da faaliyet gösteren siyasi bir hareket…
Abhaz Leon madalyası sahibi Vahid Kerimov, aynı zamanda Abhazya’daki Çeçen Gönüllüler Birliği’nin başkanı…
ARUAA Yüksek Konseyi’nin 1 Mart 2020’de yaptığı toplantıya 1992-93 Abhazya Savaşı Çeçen Gönüllüler Birliği temsilcileri de katılmıştı. Toplantıda “ARUAA onursal üyesi” unvanı da kabul edilmiş ve savaş dönemi Abhaz Milli Savunma Bakanı yardımcıları Guram Dopua, Alik Ayba ve Valery Hagba’ya onursal üye unvanı verilmişti. (aiaaira.com)

***

‘Benim Adım Mahaz’ın başarısı

Abhazyalı yönetmen İnar Narmaniya’nın “Benim Adım Mahaz” filmi, online film festivali “Geniş Ekran”ın kısa film kategorisinde dereceye girdi.
28 Haziran-4 Temmuz tarihleri arasında gerçekleştirilen festivalde kazanan filmler, “Mirage Cinema”da gösterime girecek film albümlerinde yer alacak.
2018 yapımı “Benim Adım Mahaz” filmi daha önce Moskova’da Konik Film Festivali’nde birinci olmuş, Kaliningrad Kısa Film Festivali’nde özel ödülü kazanmış ve Sohum Film Festivali’nde iki dalda birincilik ile ödüllendirilmişti. İnar Narmaniya ayrıca 2. Artric Open Film Festivali’nde “En İyi Kısa Film Yönetmeni” seçilmişti.
15 dakika uzunluğundaki “Benim Adım Mahaz” 1970’lerin Sohum’unda yaşanan bir aşk hikâyesine ışık tutuyor.
1992 doğumlu yönetmen Narmaniya, St. Petersburg Sinema ve Televizyon Enstitüsü’nün yönetmenlik bölümününden mezun…

***

Abhazlar ve deniz kültürü

Arkeolojik veriler bir halkın kültür tarihi ve sosyal yaşamı ile ilgili tartışmasız kanıtlardır.
Günümüzün arkeolojik kazıları, Abhazya’nın insanlığın doğuşuna tanıklık eden topraklar olduğunu göstermektedir.
– Karadeniz’in ilk ismi «Ahşena» (MÖ 8. yüzyıl); Abhazca kralın denizi anlamına geldiği…
– Ege Denizi’nin adı Abhazca “Aga”; (sahil, deniz sahili) anlamına geldiği…
– Gemicilikte Abhazların 15-20 kişinin kürek çektiği, burnu kalkık ve çok hızlı hareket edebilen korsan gemiciklere sahip olduğu…
– Son Pontus imparatoru Mitridat’ın, Roma imparatoru ile yaptığı savaşta, Abhaz kralının, Abhazya’da inşa edilen 400 gemi ile Mitridat’a yardım ettiği (MÖ 71 yılında)…
Görüldüğü gibi, yazılı kaynaklarda, “Abhazlarda deniz, balıkçılık ve gemicilik kültürü” ile ilgili çok başlık mevcuttur.
Dil ile ilgilenen biri olarak, 180’e yakın kelimenin sadece ikisinin (Fırtına – Афырҭын, Balina – Акит) Abhazca köklü olmayıp diğer tüm kelimelerin Abhazca köklü olmasının bile Abhazların deniz gemi ve balıkçılık kültürünün çok eskilere dayandığının bariz delilidir diye düşünüyor; deniz, gemi, balık ve balıkçılık ile ilgili toplayabildiğim terimleri siz değerli okurlara sunuyorum.

Амшын Иадҳәалоу Ажәақәак:
Türkçe-Abhazca-Rusça (bir kısmı)

Küçük gemi, sal, kayık barınağı – Ашхәаҿаҳәарҭа – место прикола судов
Kayık barınağı – Ашхәаҵәахырҭа – место укрытия лодок
Esir almak – Аҭҟәара – пленить, пленение на море
Yarımada – Адгьылҿацә – полуостров
Ada – Адгьылбжьахара – остров
Dalga – Ацәқәырҧа – морская волна
Balık tutma sepeti – Адараӷ – конусообразная корзина для ловли рыб
Güverte – Аидаур, араҧӷәра, ахыӷәра – палуба
Şalupa (gemi türü, büyük sandal) – Аканџьа, агазнышь – баркас
Tabanı dar balık sepeti – Ацәҧа – конусообразная корзина с узким основанием для ловли рыб
Deniz, sahil tanrısı, tapınağı – Агныха – божество морского побережья
Sahil, kıyı – Ага – море, побережье, морской берег, юг
Kum – Агаҧслымӡ – морской песок
Deniz yeli, güney yeli – Агаҧша – морской, южный ветер
Sahil kıyı şeridi – Агаҧшаҳәа – морская прибрежная полоса
Sahil karı – Агасы – снег, идущий со стороны моря
Kıyı, sahil – Агаҿа, аҧшаҳәа – берег, побережье
Kıyı sakini – Агауаҩ – прибрежный житель
Sallanma, kıç vurma, yalpa – Агазгазра – качка
Sahile ait, sahile dair – Агаҿатә – прибрежный
Deniz tanrısı – Ага инцәахәы – божество моря
Sal – Атыҩ, аихасаҟәа, асақәым, ақдеидҳәала – плот
Okyanus çukuru – Аҧҳәыш – впадина на берегу моря
Ahşap gemi – Авакьыц – деревянная обшивка корабля
Küpeşte, borda – Аҿыҭәра – борт корабля
Çakıl taşı – Аӡныш – галька
Deniz – Амшын – море
Deniz suyu – Амшынӡ, агаӡ – морская вода
Denizatı – Амшынҽы – морской конёк
Deniz kıyısı, sahili – Амшынҿықә – морское побережье
Deniz dalgası – Амшынцәқәырҧа – морская волна
Dalga çatlaması – Амшынҿықәсла – прибой
Yunus – Амшынҳәа – дельфин
Deniz sınırı, kıta sahanlığı – Амшынҳәаа – морская граница, рубеж
Horoz balığı – Амшынарбаӷь – морской петух (рыба)
Torpil balığı – Амшынбга – скат, морская лисица
Kuğu – Амшынҟыз – лебедь
İğneli, dikenli köpekbalığı – Амшынла – катран, колючая акула
Denizin karşısı, denizaşırı – Амшыннырцә – заморское государство
Sandal, mavuna – Азандал – баржа
İskele, rıhtım – Асқьала – пристань
Kürek (kayık) – Аӡқәҩа, Ажәҩа- весло
Yayınbalığı – Аҧашәҧсыӡ – сом
Ambar, sintine, yüklük – Аҧсры – трюм
Balıkçı gemisi – Аҧсыӡкыга ӷба – рыболовное судно
Çapa, gemi çapası – Аҧырсал, ахә – якорь
Burun, gaga (gemi) – Аҧышә – нос корабля
Feribot, şahtur – Аҧаран – паром
Korkuluk, parmaklık, küpeşte – Абаркьыл – перила судна
Liman, koy – Абаӷәаза – порт, бухта
Deniz tanrısı – Еҭных – божество моря
Yelken – Аҧрау – большой парус
Yelkenli gemi – Аҧраӷба – парусное судно
Yelkenli kayık – Аҧрашхәа – парусник
Yelken düğümü – Аҧра аиқәҳәаларҭа – риф
Dalgalanma, fırtına – Ацәқәырҧара, ацәқәырҧеисра, амшынеисра – шторм
Gemici halatı, düğümü – Алар – длинная веревка с крючком
Deniz hattı, denizyolu – Амшынҧаҩ – служитель культа моря
Tuzlu su – Амыжьӡы – соленая вода
Direk, pilon (gemi direği) – Амазгәыҭ – мачт
Çapa zinciri – Аҳәагәыжь – якорная цепь
Kılavuz kaptan – Аӷбамҩақәҵаҩы – моряк, управляющий кораблем (лоцман)
Rüzgârgülü – Аҧшара, аҧшарбага – флюгер
Gemi – Аӷба – корабль, судно
Sahil, taşlık, çakıllık sahil – Аҟәара – каменистый берег
Kıç, pupa (gemi) – Акыӷәра – корма корабля
Olta – Аҵәгәыр – крючок для ловли рыб
Zıpkın – Аҵәларс, аҵәырхәа, агәшьаҵә – гарпун
Omurga (gemi) – Аҵарда, агәҳәыҵә – киль
Girdap, anafor – Аӡеилаҽҽра, аӡеилашыра – водоворот
Korsanlar – Аӡырҳәцәа – пираты
Fırtına, kasırga – Афырҭын – буря
Kayık, sandal, tekne – Ашхәа – лодка
Tekne – Анышь – ладья, челн
Sığlık, derin olmayan – Аӡыӷӷара – отмель
Açık liman, dış liman – Аӡыхгылара – морской рейд
Körfez, koy – Аӡыбжьаха(ла) – залив, междуречье
Balık ağı serpme – Аӡааршә – закидная сеть для ловли рыб
Kamara, kabin (gemi) – Акаиф – каюта корабля
Deniz feneri – Акра – маяк
İskele, rıhtım – Акыдгыларҭа – пристань
Sırt yüzgeci (balık) – Арӷыз – спинной плавник
Yumuşakçalar (ahtapot, midye, salyangoz vs.) – Амыдаӷь – моллюск
Yumuşakçaların kabuğu, kavkısı – Амыдаӷьцәа – раковина, чешуя
Yılanbalığı – Амаҭҧсыӡ – угорь
Kalkan balığı – Ашәиаҟ – камбала
Dikenli balık – Ашәыбӷьы, амыӷрыҷ – колюшка
Taş ısıran balığı – Ақьауқьас – шиповка
Barbunya balığı – Агәыҵаҧшь – барабулька
Balık – Аҧсыӡ, ҧслача – рыба
Balıkçı – Аҧсыӡкыҩ – рыбак, рыболов
Balıkçılık – Аҧсыӡкра – рыбалка
İstavrit balığı – Аҵыхәшәыгә, аҵыхәсыӷә – ставрида
Havyar, balık yumurtası – Ақәырҭ – икра
Pul (balık) – Акан, ахәырҧс – чешуя
Alabalık – Акалмаҳа – форель
Yüzgeç (balık) -Ахӡы, арӡысага – плавник
Göğüs yüzgeci – Агәышҧырӡсага – грудной плавник
Köpekbalığı – Аӷлам – акула
Bıyıklı balık -Аҧаҵақьиа, асеиҳаҷ – усач колхидский
Mersinbalığı – Ақьоуқьад – осетр
Mersin morinası – Абарзал – белуга
Kayış balığı – Абақьырбақь – ошибень (рыба)
Küçük kaya balığı – Абақьлашь – бычок гонец (рыба)
Kum kaya balığı – Абарчан – бычок кругляк
Alburnus mento, balık – Абаслар – шемая (рыба)
Pembe som balığı – Абашқал – горбуша
Yumurtlama devresi (balık) – Аҭоҧра – икрометание (нерест)
Noktalı inci balığı – Аҭрыс – юж. быстрянка
İsrail sazanı – Аҭқәицар – карась
Dubar (balık) – Аҭлаҧ – лобан
Sardalye balığı – Аҭлаҧс – сардина
Kızılkanat (balık) – Ауаркалеи – красноперка
Mahmuzlu camgöz köpekbalığı – Адоурҳан – катран (черноморская акула)
Turnabalığı – Адышлақь – щука
Trakya levreği – Адыӷарӷанџь – ерш пресноводный
Ağ (balık ağı) – Акаҭа – сеть для ловли рыб
Som balığı, somon – Амлагәыр – лосось
Çamçak (balık) – Амақьаҧсыӡ – тарань
Tatlısu levreği, perki – Ацәыбла – окунь
Sevrüga (bir tür mersinbalığı) – Асаҟадла – севрюга
Uzun levrek, sudak – Асалдаф – судак
Kılıçbalığı – Асаҧырӷаҭ – меч-рыба
Sazan – Аҧҟаш – сазан
Balık çorbası – ашәиаҟь
Balık pulu – акан – абаҳҭ
Balık yüzgeci, kanadı – ахӡы
Hamsi – хамса – акьамшьиа
Kanatçık balığı – аҵарда
Karakeçi balığı, barbel, bıyıklı balık – асеихач
Kefal – атлаҧ – ақьаҧыр
Levrek – ацәыбла
Balık oltası kurşunu – aҳаҵаҳәа
Balık oltası kancası – aркьац – аҵәгәыр
Pisibalığı – ашәиаҟь
Kırmızı yüzgeçli sazan – аҭкәицар
Şahmerdan, katran balığı – амақьаҧсыӡ
Trakonya balığı – адардал
Balık ağı – акаҭа акаҭ – аҧсыӡкыга – аршә каҭа -aӡааршә
Balık avlama aracı, kanca – аихац
Balık çorbası -аҧсыӡтәан
Balık kartalı- амарыҷ́, амшын́ уарбажә, aмарыӷ
Balık solungacı – аҧсырхә
Balık tutkalı – aҧсыӡтә ҷаб
Balık tutma – аҧсыӡкра
Balık tutma öğesi – адарач, адарч, адача, aқәҧа
Balık tutmada dereye kurulan sepet – адарч
Balıkyağı – аҧсыӡшша
Balık yatağı – аҧсыӡкырҭа
Balık yemi – ажьага, ахьырҧшыга
Balık mızrağı, kargı – ацәыларс, аҵырхәа, аџық
Fener balığı – аҵыблаа
Golyan balığı, (sazan cinsi) – алыкьҧсыӡ, ацәымсы
Kaya balığı (tokmakbaş balığı) – aбарчан
Ringa balığı – аҧсардаҳан
Tatlısu levreği – азқәач-ацәабла
Yayınbalığı – ԥаҵақьиа, апашәҧсыӡ, аҧсыӡпашә (ашьхаруа)
Balıkçı – аҧсыӡкҩы
Balıkçılar – аҧсыӡкыҩцәа
Balıkçılık için (taş) baraj – ахаҳәгәара
Turnabalığı – ахиаала, акәатаҧсыӡ, адышлақь
Balina – акит
Dalgakıran – ацәқәырԥа ԥҽыга

Hazırlayan: İrfan Ahocba (Ирфан Ахәаҷба)

***

Yeni atamalar

Abhazya Cumhuriyeti Ticaret ve Sanayi Odası Dış İlişkiler ve Yatırımlar Dairesi Başkan Yardımcılığı görevini yürüten İnal Khutaba; Abhazya Cumhuriyeti Geri Dönüş Devlet Komitesi Diaspora İle İlişkiler Departmanı Başkanı olarak atandı.

 

Abhazya Cumhuriyeti Devlet Geri Dönüş Komitesi Başkan Yardımcılığı görevine Astamur Bagateliya getirildi.
Bagateliya daha önce Abhazya Cumhuriyeti Türkiye Temsilci Yardımcılığı’nı yürütüyordu.

 

***

Atsınuhöapa

Abhazya Kutol Köyü’nde 19 Temmuz’da bir araya gelen köylüler hasadın iyi olması için Atsınuhöapa ritüeli ile dua etti.
Vianor Kutelya’nın yönettiği seremonide bir boğa kurban edildi. Tören hakkında açıklama yapan Kutelya, “Ritüele katılan herkes yanında mum, mısır unu, buğday unu, tuz ve acıka getirir. Sayısı dördü geçmeyen kadınlar yemeği pişirir. Pişirilen yemek ağaç dallarına sürülür, toprağa sıçratılır ve elle yenir” dedi.

 

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz