Kafkas Dernekleri Federasyonu’nun (KAFFED) uzun yıllara dayalı çalışma sonucu kurulduğunu biliyoruz. 2022 Olağanüstü Genel Kurulu ile başlayan bir tartışma sürecinin içindeyiz.
Dünya Çerkes Birliği (DÇB) üyeliği ve Tüzük üzerinden başlayan tartışmalar, 2023 yılı Olağan Genel Kurul toplantısı sırası ve sonrası bazı üye derneklerin “faaliyetlere gözlemci olarak katılma, üyelikten ayrılma, üyeliği askıya alma” gibi tavırlar almasıyla devam etti.
Tavır alan derneklerimizden başlayarak federasyon üyesi derneklerimizle süreci değerlendirmek, gerek Türkiye’de gerekse uluslararası arenada önemsediğimiz “birlik” konusunun daha sağlıklı yürüyebilmesi için katkıda bulunmak istedik. Derneklerimize aynı dört soruyu yönelttik.
2024 Mart sayımızda İstanbul Kafkas Kültür Derneği, Kayseri Kafkas Derneği, Eskişehir Kuzey Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği’nin yönetim kurulu veya başkanları ile yaptığımız söyleşileri verdik.
https://jinepsgazetesi.com/2024/03/derneklerimiz-kaffed-dcb/
Nisan sayımızda Antalya Çerkes Derneği’nin yanıtlarını yanıtlarını yayımladık.
https://jinepsgazetesi.com/2024/04/derneklerimiz-kaffed-dcb-2/
Mayıs sayımızda dönüş yapan Ankara ve Bursa Çerkes Derneklerinin yanıtlarına yer verdik.
https://jinepsgazetesi.com/2024/05/derneklerimiz-kaffed-dcb-3/
Haziran sayımızda Nazilli Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği’nin yanıtlarını yayımladık.
https://jinepsgazetesi.com/2024/06/derneklerimiz-kaffed-dcb-4/
Temmuz sayımızda Biga Kafkas Kültür Derneği ile Bandırma Kuzey Kafkasya Kültür Derneği’nin cevaplarına yer verdik.
https://jinepsgazetesi.com/2024/07/derneklerimiz-kaffed-dcb-5/
İrtibata geçtiğimiz Samsun Çerkes Derneği Yönetim Kurulu (YK) Başkanı İlhan Ayrancı, “Toplumumuzda yeni tartışmalara yol açmamak adına söyleşiyi uygun bulmuyorum” diyerek sorularımızı yanıtlamayacağını ifade etti. Adana Çerkes Kültür Derneği YK Başkanı Mutlu Kınık, görüş bildirmek istemediğini belirtti. Susurluk Kafkas Derneği YK, Sivas Kuzey Kafkas Kültür Derneği YK, Bozüyük Kuzey Kafkasya Kültür Derneği YK, Kahramanmaraş Kafkas Kültür Derneği YK ve Tokat Çerkes Derneği YK yanıt vermek istemediklerini belirtti. Soma Kafkas Kültür Derneği YK, “Bir taşra derneği olarak bilgimiz yetersiz, cevaplamayalım. Yönetimin yanındayız”, Sungurlu Kafkas Kültür Derneği YK ise “Süreci detaylı takip edemediğimiz için cevaplamamız doğru olmaz” ifadelerini kullandı. Kiçir Adige Derneği, ‘YK kararıyla cevaplamak istemediklerini’ belirtti.
Mustafakemalpaşa Çerkes Derneği YK, Hamamözü Çerkes Derneği YK, Şarkışla Kafkas Kültür Derneği YK ve Kocaeli Kafkas Kültür Derneği YK soruları yanıtlamak istemedi.
Ağustos sayımızda Düzce Adige Kültür Derneği, Sinop Kafkas Derneği, Çerkes Kültür Evi, Gönen Çerkes Kültür Derneği ve Balıkesir Adige Çerkes Kültür Derneği’nin cevaplarını yayımladık.
https://jinepsgazetesi.com/2024/08/derneklerimiz-kaffed-dcb-6/
Eylül sayımızda Bolu Kafkas Derneği’nin gönderdiği cevaplara yer verdik.
https://jinepsgazetesi.com/2024/09/derneklerimiz-kaffed-dcb-7/
Kasım sayımızda Göksun Çerkes Kültür Derneği’nin yanıtlarını yayımladık.
https://jinepsgazetesi.com/2024/11/derneklerimiz-kaffed-dcb-8/
Aralık sayımızda Denizli Çerkes Derneği’nin yanıtlarını paylaştık.
https://jinepsgazetesi.com/2024/12/derneklerimiz-kaffed-dcb-9/
2025 Şubat sayımızda Reyhanlı Çerkes Derneği, Kütahya Kuzey Kafkas Kültür Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Uzunyayla Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği (İstanbul) ile İnegöl Çerkes Adige Kültür Derneği ‘nin cevaplarına yer verdik.
https://jinepsgazetesi.com/2025/02/derneklerimiz-kaffed-dcb-11/
Mart sayımızda Mersin Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği ile Kafkas Çerkes Derneği’nin (Bahçelievler) yanıtlarını yayımladık.
https://jinepsgazetesi.com/2025/03/derneklerimiz-kaffed-dcb-12/
Nisan sayımızda Sakarya Kafkas Kültür Derneği’nin cevaplarını paylaştık.
https://jinepsgazetesi.com/2025/04/derneklerimiz-kaffed-dcb-13/
Mayıs sayımızda Manisa Çerkes Kültür Derneği’nin yanıtlarını yayımladık.
https://jinepsgazetesi.com/2025/05/derneklerin-guclu-olmasi-federasyonu-guclendirir/
Bu sayımızda Uzunyayla Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği (Kayseri) ile İskenderun Çerkes Derneği’nin cevaplarına yer veriyoruz.
Uzunyayla Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği
“Diasporadaki Çerkesler birlik oluşturabilirse DÇB’yi de etkileyebilir”
-Jineps (J.): Nasıl bir KAFFED/Federasyon/Birlik hayaliniz var? Üye derneklerle ilişkiler, uluslararası kurumlarla ilişkiler, sürgün, soykırım, başta anadili olmak üzere kimliğe ve kültüre dair her konuda nasıl bir birlik? Mevcut durumun ihtiyacı karşıladığı seçeneği de var elbette.
-Uzunyayla Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı İlyas Çetin (İ.Ç.): Mevcut durum ihtiyacı karşılamıyor. Uluslararası ilişkiler geliştirilebilir.
-J.:Siyasi kararları, hemen her sosyal tabakadan insanların üye olduğu kültürel derneklerin birliği gerçeğinden hareketle nasıl almalı? Dernekler ve KAFFED siyaseten neyi ne kadar yapabilir? Kimliğe dair talepler demokrasi ile ilintili. Kendinizi ifade edeceğiniz kamusal alanların en etkili olduğu yer TBMM ve orada temsiliyetimiz yok. Yerelde yoğun yaşadığımız kentlerde belediye başkanlığı seçimlerinde ağırlığımız tartışılır. Ne yapmalı, nasıl yapmalı?
-İ.Ç.: Öncelikle yerelde güçlendirmeliyiz, o zaman TBMM’de de temsiliyetimiz artar.
-J.: Türkiye ölçeğinde en geniş, deyim yerindeyse kahir ekseriyeti kucaklayacak siyaseten karar alıp uygulayacak bir yapı olmalı mı? Olabilir mi?
-İ.Ç.: Olabilir.
-J.: Dünya Çerkes Birliği’ni (DÇB) nasıl değerlendiriyorsunuz? 1997’de UNPO’da, Çerkeslerin XIX. yy’da yaşadıklarının sürgün ve soykırım olduğunu, Çerkeslerin çifte vatandaşlık ve tarihsel topraklarına koşulsuz dönüş haklarının olduğu kararlarının alınmasını sağlayan DÇB gerçeğinden hareketle kamuoyumuzda ‘2000 öncesi ve sonrası DÇB’nin iki farklı yanı oldu’ değerlendirmelerine katılıyor musunuz? Nasıl bir Dünya Çerkesleri Birliği/Uluslararası Birlik hayal ediyorsunuz? Diaspora merkezli birlik düşüncesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
-İ.Ç.: Diasporadaki Çerkesler birlik oluşturabilirse DÇB’yi de etkileyebilir.
Uzunyayla Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yönetim Kurulu
İlyas Çetin (Başkan), Dursun Şıklaroğlu, Duran Karaçay, Aydın Aydemir, Aydoğan Sarucan.
İskenderun Çerkes Derneği
“Zamanımızı ve enerjimizi anlamsız çekişmelerle harcıyoruz”
-Jineps (J.): Nasıl bir KAFFED/Federasyon/Birlik hayaliniz var? Üye derneklerle ilişkiler, uluslararası kurumlarla ilişkiler, sürgün, soykırım, başta anadili olmak üzere kimliğe ve kültüre dair her konuda nasıl bir birlik? Mevcut durumun ihtiyacı karşıladığı seçeneği de var elbette.
-İskenderun Çerkes Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Osman Alhas (O.A.): Kültürümüzün, değerlerimizin, benliğimizin, kısaca Çerkes kimliğimizin korunması, geliştirilmesi, en azından yok olmaması için gerek teorik gerekse pratik zeminde emek veren, kafa yoran, çabalayan, bu uğurda katkısı olan herkese selam olsun.
Hayat durağan değildir. Çağın gereği olarak tüm dünyada ve ülkemizde hızla değişen ve yeniden şekillenen sosyal, ekonomik ve siyasi şartlar, derneklerimizin de bu dinamizmin yarattığı iklime ve atmosfere göre yapılanmasını gerekli kılmaktadır. Sosyal-siyasal-kültürel varoluşumuz ancak bu şekilde devam ettirilebilecektir. Yani örgütlü toplum olmak zorundayız. Sadece lokal derneklerimizle kimliğimizin ve kültürümüzün geliştirilmesi bir yana korunması dahi mümkün değildir. İskenderun Çerkes Derneği, diaspora Çerkeslerinin birlik içinde federasyon/konfederasyon şeklinde yapılanmasını gerekli ve zorunlu görmektedir. Nitekim derneğimiz, üst kuruluşumuz olan KAFFED üyesidir.
Ülkenin birçok köşesine savrulmuş soydaşlarımız, doğal olarak yerleşik oldukları yörelerin sosyoekonomik şartlarının ve yörenin hâkim kültürünün etkisiyle her bakımdan erozyona uğramış, bunun sonucu da ne yazık ki doğal asimilasyon gerçeği olarak tezahür etmiştir. Aidiyet duygusunu az da olsa hâlâ hissedebilenler de içine doğup büyüdükleri yörelerin baskın kültürünü, yaşam şartlarını, aile ilişkilerini, örf, âdet ve geleneklerini benimsediklerinden maalesef Çerkes kültürüne önemli derecede yabancılaşmışlardır. Tabii ki bu onların kabahati değil. Halkımızın makûs talihinin çizdiği hayat rotasının sonucudur diye düşünürüm.
Evet, ne yazık ki sürgünden bu yana diasporada anadilimizi yaşatamadığımızdan ve farklı kültürlerin etkisinde kaldığımızdan, sosyal doku bütünlüğü korunamadı. Tüm bunlar ve hepimizce bilinen daha birçok sebeple fikir ayrılıkları oluştu, farklılaştık. Böylece birlik olmak, birlikte hareket etmek, aynı bilinçle topyekûn amaca ulaşmak, kimliğimizi yaşatarak var olmak ideali gün geçtikçe zorlaştı.
Bu nedenledir ki, mevcut yapılanmayı güçlendirmek, katkı yapmak, ortak akılla daha doğru stratejileri üretmek, bu uğurda çaba harcamak, destek vermek yerine, ayrı ayrı federasyonlar kurarak, yani bölünerek, ayrışarak, farklılaşarak, “Küçük olsun illaki benim dediğim olsun” nevinden yüzeysel sığ düşüncelerle, belki de gereksiz kaprislerle, kim bilir belki de dış yönlendirmelerle büyüyebileceğimiz, gelişebileceğimiz gibi boş ve anlamsız gaflete düştük. Ne olursa olsun tüm güçlüklere rağmen kimliğimizden ve kültürümüzden vazgeçemeyeceğimize göre, zor şartlarda bile hangi saik ile olursa olsun içine düştüğümüz anlamsız iç çekişmelerden kurtularak, ortak paydamız olan varlığımızı, kimliğimizi koruma temelinde birleşerek, birlikte hareket edebilmenin yolları aranmalıdır.
Yazınızda belirttiğiniz hususlara ilişkin olarak derneğimiz yönetiminin görüşlerini özetlemek isterim.
Gayet yakından bildiğiniz üzere, Çerkes halkının sorunları çok çeşitlidir. Tek sorunumuz yoktur. Çok farklı alanlarda güçlüklerimiz vardır. Amaç bir olsa da dert bir değildir. Kaldı ki, yukarıda kısaca değinmeye çalıştığım üzere bizler hâlâ “amaç birliği” mefkûresi etrafında birleşememenin üzüntüsünü yaşıyor, zamanımızı ve enerjimizi anlamsız çekişmelerle harcıyoruz.
KAFFED üyesi olsun veya başka bir federasyona tabi olsun veyahut da bağımsız olsun tüm yerel derneklerimizin birbirine çok benzeyen ve birçok alanda sıkıntıları, sorunları vardır. Derneğimiz sorunları da bunlardan farklı değil doğal olarak.
KAFFED, bir ihtiyaç/gereklilik nedeniyle kurulmuştur. Değişik evrelerden sonra bugünkü unvan ve işleyişini kazanmıştır. Doğal olarak gücü, temsil ettiği derneklerden, üyelerinden gelir. Dolayısıyla her büyük organizasyonda olduğu üzere;
-Temel amaç birliğini sağlama,
-Strateji üretme, belirleme, uygulama,
-Bilgilendirme, yönlendirme,
-Ulusal ve evrensel platformda, etkin siyasi/sosyal temsiliyet
şeklinde temel beklentilerimizi sıralayabiliriz. Genel olarak KAFFED’in, mevcut yapısıyla ve çalışmalarıyla bu beklentilerimizi büyük ölçüde karşıladığı kanaatindeyim. Elbette eksiklikler vardır.
Sürgün ve uluslararası kurumlarla ilişkiler gibi temel konularda söylem ve eylem birliği sağlanması esastır. Bu nedenle bu konular bilimsel yöntemlerle şekillendirilmeli; temel stratejimiz, kültürümüze vâkıf sosyologlarımızın, tarihçilerimizin çalışmalarıyla şekillendirilmelidir. Hâlâ anavatandan kopuşumuzun sürgün mü, soykırım mı, gönüllü göç mü olduğu konusunda gerek derneklerimiz gerekse Çerkes halkı arasında tam bir görüş ve söylem birliğinin olmadığı üzüntüyle müşahede edilen bir gerçektir.
Gönül arzu eder ki, tüm Çerkes halkı, tek bir federasyon çatısı altında güçlü şekilde birleşebilsin, eylem ve söylem birliği sağlansın. Ne yazık ki, gerçek ortada ve bu hayalimizin gerçekleşmesi çok zor olsa da bu uğurda mücadeleden vazgeçilmemeli. Tüm olumsuzluklara rağmen KAFFED, diğer federasyon ve/veya yapılarla olabildiğince diyalog içinde olmalı görüşündeyiz. Mesela her yıl 21 Mayıs’taki sürgün anma etkinliklerinde ortak hareket edilebilmelidir. Etkinliklerin lokallerde mi, yoksa ülke genelinde bir merkezde mi yapılacağı artık netleşmeli ve süreklilik kazanmalıdır. Gerek ülkemizde gerekse uluslararası alanda ses getirecek, sesimizi duyuracak bu etkinlikleri son derece önemli buluyoruz.
Mesela İstanbul’da veya bir başka merkezde tamamı Çerkes milli kıyafetleriyle 50.000 kişilik bir katılımla yapılacak anma törenleri, ulusal ve uluslararası basında yer bulacak, toplumumuzun ve sorunlarımızın dillendirilmesine olanak sağlayacaktır kanaatindeyim.
Anadilimizi yitiriyoruz ne yazık ki, sorunun çözümü hiç kolay değildir. Gerçekçi olunmalıdır. Bu sorun KAFFED veya bir başka federasyon yapısının tek başına çözeceği bir konu değildir. Siyasi otorite tarafından kısmen sağlanan imkânların koşullarını oluşturmak neredeyse imkânsızdır. Mevcut şartlarda dil sorunu ailede, derneklerimizde düzenlenecek kurslarla yok olmaktan kurtarılmalıdır. Okullarda anadili eğitimi yoğun yaşanılan şehirlerde kısmen sağlanabilse de uzun vadede bir plan ve bilinçli stratejiyle halkımızın toplu ve birlikte yaşayabilecekleri bir nevi gettolarla mümkün olabilir kanaatindeyim. İşin sosyal ve ekonomik boyutu gözetilerek bu konuda KAFFED yol açabilir.
-J.: Siyasi kararları, hemen her sosyal tabakadan insanların üye olduğu kültürel derneklerin birliği gerçeğinden hareketle nasıl almalı? Dernekler ve KAFFED siyaseten neyi ne kadar yapabilir? Kimliğe dair talepler demokrasi ile ilintili. Kendinizi ifade edeceğiniz kamusal alanların en etkili olduğu yer TBMM ve orada temsiliyetimiz yok. Yerelde yoğun yaşadığımız kentlerde belediye başkanlığı seçimlerinde ağırlığımız tartışılır. Ne yapmalı, nasıl yapmalı?
-Ne yazık ki bölünmüşlüğümüzün birincil sebebi, farklı siyasi görüş nedeniyledir. Siyasi görüş birliğinin sağlanması test edilmiştir. Bu konudaki girişimler ve fiili sonuçlar ortadadır. Gerek TBMM gerekse yerelde güç birliği yapmamız çok zordur. Bu gerçekten hareketle KAFFED, zaten vurguladığı üzere tüm siyasi partilere eşit mesafede olma kararlılığını sürdürmelidir. Ulusal ölçekte diğer federasyonlarla ittifak ve birlikte hareket edebilme imkânları ayrı konu. İmkân varsa bu da denenmelidir.
Günümüzde özellikle seçim dönemlerinde siyasi birlik içinde hareket edebilmenin faydaları tartışmasızdır. Hatta muktedirler, toplumumuzun gücüne, değerine siyasi gücü kadar itibar etmektedirler.
Mevcut konjonktürde, demokratik ve kültürel taleplerimizin ön planda olması, bu konulara ağırlık verilmesi daha gerçekçi bir yoldur. Yine de en büyük güç olan siyasi birliktelik için her türlü çaba harcanmalıdır.
-J.: Türkiye ölçeğinde en geniş, deyim yerindeyse kahir ekseriyeti kucaklayacak siyaseten karar alıp uygulayacak bir yapı olmalı mı? Olabilir mi?
-Bu kadar parçalanmış bir yapı içinde mümkün değildir. Bu nedenle birincil amaç da bu olmamalıdır. Fakat bu hedef hiç olmasın anlamında değil, günümüzde “güç” çoğunlukla siyasi güç demektir, maalesef bu bir realitedir. Tüm yapılarla ittifak-dayanışma ve gerektiğinde ortak söylem, ortak davranış yolları tabii ki denenmelidir. Ülkemizde bize benzer toplumların bu konulardaki davranışları, fiili örnekleri de ortadadır. Federasyonumuz, özellikle seçim dönemlerinde muhataplarıyla ittifak kurarak, Çerkes halkının birlikte hareket edebileceğini duyurarak, taraf tutmasa da siyasi bir güç potansiyelini ortaya koyabilir ve dikkat çekebilir.
-J.: Dünya Çerkes Birliği’ni (DÇB) nasıl değerlendiriyorsunuz? 1997’de UNPO’da, Çerkeslerin XIX. yy’da yaşadıklarının sürgün ve soykırım olduğunu, Çerkeslerin çifte vatandaşlık ve tarihsel topraklarına koşulsuz dönüş haklarının olduğu kararlarının alınmasını sağlayan DÇB gerçeğinden hareketle kamuoyumuzda ‘2000 öncesi ve sonrası DÇB’nin iki farklı yanı oldu’ değerlendirmelerine katılıyor musunuz? Nasıl bir Dünya Çerkesleri Birliği/Uluslararası Birlik hayal ediyorsunuz? Diaspora merkezli birlik düşüncesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
-“Dünya Çerkes Birliği” adı, Çerkesim diyen herkeste heyecan uyandırır. DÇB’nin kuruluşu ve KAFFED’in katılımı konusunda detaylı olmasa da yapılan çalışmaların, emeklerin farkındayız. Ne var ki, bu tür kuruluşlara hâkim güçlerin müdahale etmeleri, açık veya gizli emelleri doğrultusunda yönlendirmeleri mümkündür. Merkezinin bir Avrupa ülkesinde olmasını arzu ederdik. Mevcut haliyle anavatanda yaşayan soydaşlarımızı zora sokacak, özellikle anavatandaki yönetimin iradesi, Rusya’nın tasvip etmediği, hele hele şiddetle reddedeceği kararların alınmasını beklemek hayalciliktir. Kaldı ki sadece Rusya değil, DÇB üyelerinin bulunduğu diğer tüm ülkelerin hâkim yönetim tarzları, demokratik gelişmişlik düzeyi, siyasi bağlantıları vs. nedenlerle DÇB’nin diaspora Çerkeslerinin amacına tam olarak hizmet edebileceğini beklemek hayaldir. En azından günümüzde böyledir.
Bu demek değildir ki DÇB’den ayrılalım, faydası olmayan oluşumun gereği yok. Nitekim bunu yapan hatta bu nedenle KAFFED üyeliğinden ayrılan derneklerimiz de oldu. Bir oluşumu sağlamak zor, dağıtmak daha kolaydır. DÇB’den ayrılalım da yerine ne koyalım? Temel soru budur. Realiteden kopmadan, DÇB’nin etkilenebileceği odakları bilerek fakat temkinli davranarak, yapıcı kalınarak DÇB’nin gerçek anlamda DÇB olmasına gayret edilmelidir. Bu konuda zaman zaman hiç arzu edilmeyen ve “acaba” kuşkusu uyandıran olayları yaşasak da mevcut durumda DÇB içinde kalınarak mücadeleye devam olunmalıdır. Keşke hem DÇB merkezinin bulunduğu ülke hem ülkemiz ve diğer muhatap ülkelerin tamamı arzu edilen demokratik olgunlukta olsa, ileri demokrasi olsa zaten bu zamana kadar amaç hasıl olurdu.
Ulusların, toplumların sosyal mücadeleleri kısa zamanda sonuç vermez. Bu nedenle DÇB oluşumunu bu pencereden değerlendirerek “Elbet bir gün” şiarıyla, titizlikle, dikkatle ve uyanık olunarak mücadele edilmeli, DÇB içinde kalınmalıdır kanaatindeyiz.
UNPO’da alınan kararların artık dillendirilmiyor olmasının temel sebepleri temkinli olmayı gerektirir. Ne yazık ki bu tür sosyal konularda alınan kararların yüzde yüz haklı ve doğru olması, kararın hemen uygulanabileceği anlamına gelmiyor. Sosyal/siyasal konjonktürün de uygulamaya ortam sağlaması gerekiyor.
İskenderun Çerkes Derneği Yönetim Kurulu
Osman Alhas (Başkan), Şahin Tokmak, Hami Atçı, Gunef Doğan, Berrin Doğan, Cemil Seyhan, Ufuk Alhas.
