Bağımsızlık Demokrasi Özgürlük Eşitlik Birlik

Тхыдэм мы мазэм

Фокӏадэм и 1, блыщхьэ

• Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Къэралыгъуэм и махуэщ.
• Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Конституцэм и махуэщ.
• Дзэ щӏыхьым и къалэ, КъБР-м и щыхьэр Налшык и махуэщ.
• 1569 гъэм урыс пащтыхь Иван ӀV и щхьэгъусэ, Идар Темрыкъуэ ипхъу Гуащэнэ (Марие) дунейм ехыжащ.
• 1674 гъэм адыгэпщ Муцал и къуэ Къасболэт и дзэм Азов и деж тыркудзэр щызэтрикъутащ.
• 1939 гъэм Етӏуанэ дунейпсо зауэм щӏидзащ.
• 1940 гъэм Налшык къыщызэрагъэпэщащ адыгэ, балъкъэр балет студиехэр.
• 1964 гъэм япэ дыдэу къагъэлъэгъуащ «Нэхулъэфӏ фыкъикӏ, цӏыкӏухэ!» нэтыныр.
• 2004 гъэм Осетие Ищхъэрэм щыщ Беслъэн къалэм дэт езанэ курыт школыр щӏэпхъаджащӏэхэм яубыдащ. Урысей псом исхэм я псэхэр дзапэкӏэ яӏыгъыу жэщищ-махуищкӏэ кӏэлъыплъащ къалэм щекӏуэкӏ гузэвэгъуэшхуэм – гъэ еджэгъуэщӏэм и япэ махуэм дэрэжэгъуэшхуэ яӏэу школым екӏуэлӏа цӏыху 1128-рэ гъэру яубыдат террористхэм. А махуэхэм цӏыху 333-рэ хэкӏуэдащ – сабийуэ, абыхэм я адэ-анэхэу, ФСБ-м и лэжьакӏуэхэу.
• 1909 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакӏуэ, Къэбэрдей АССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и Унафэщӏу щыта Къудей Чэрим.
• 1922 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Къуэш Алий.

Фокӏадэм и 2, гъубж

• Етӏуанэ дунейпсо зауэр щиуха махуэщ.
• 1943 гъэм Къанкъуэщ Ахьмэдхъан Совет Союзым и Лӏыхъужь цӏэр къыфӏащащ.
• 1944 гъэм къалъхуащ Багъэтыр Леонид. Курп Ищхъэрэм щыщ спортсменыр СССР-м спортымкӏэ щӏыхь зиӏэ и мастерщ, Урысейм щӏыхь зиӏэ и тренерщ, Сирием и командэ къыхэхам и тренеру щытащ. Абы бэнэкӏэ хуитымкӏэ дунейпсо Кубокыр 1974 гъэм къихьащ.
• 1954 гъэм къалъхуащ сурэтыщӏ-живописец Ерчэн Исуф.
• 1983 гъэм къалъхуащ атлетикэ хьэлъэмкӏэ спортым и мастер, дунейпсо чемпионатым жэз, Европэпсо зэпеуэм дыжьын медалхэр къыщызыхьа Къардэн Рагнеттэ.

Фокӏадэм и 3, бэрэжьей

• Терроризмэм ебэныным и дунейпсо махуэщ.
• Беслъэн къалэм (Осетие Ищхъэрэ Алание) къыщыхъуа терактым хэкӏуэдахэм я фэеплъ махуэщ.
• 1612 гъэм Пожарский Дмитрийрэ адыгэпщ Черкасский Къанщауэрэ польшэдзэм текӏуащ.
• 1932 гъэм къалъхуащ КъБР-м и къэрал, жылагъуэ лэжьакӏуэ, КъБАССР-м и Министрхэм я Советым и Унафэщӏу щыта Дохъушокъуэ Мусэ.
• 1934 гъэм къалъхуащ УФ-ми КъБР-ми щӏыхь зиӏэ я егъэджакӏуэ Гугъуэт Лол.
• 1936 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цӏыхубэ сурэтыщӏ, скульптор Бжэӏумых Хьид.
• 1964 гъэм къалъхуащ литературэдж, тхакӏуэ, КъБКъУ-м и доцент Абазэ Албэч.

Фокӏадэм и 4, махуэку

• Тхэквондом и дунейпсо махуэщ.
• 1653 гъэм Кърым хъаным м дзэр Къэбэрдейм къытеуэри, шы гуартэшхуэ, ӏэщ хъушэ яхуат, адыгэ сабийуэ 130-рэ ядыгъуат.
• 1999 гъэм Буйнакск къалэм (Дагъыстэн) щалэжьа терактым и зэранкӏэ къатитхуу зэтет унэр къэуащ. Абы щыгъуэ цӏыху 58-рэ хэкӏуэдауэ щытащ.
• 1666 гъэм къалъхуащ адыгэпщ, Урысейм и дзэ, къэрал къулыкъущӏэу, Правительствэм и унафэщӏу щыта Черкасский Яков (Урыскъан).
• 1917 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Нэхей Даут.
• 1922 гъэм къалъхуащ Хэку зауэшхуэм хахуэу хэта шэрджэс еджагъэшхуэ, тхыдэ щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, профессор Нэпсо Долэт.
• 1967 гъэм къалъхуащ журналист, публицист, тхакӏуэ, «Адыгэ псалъэ» газетым и корреспондент Чэрим Марианнэ.

Фокӏадэм и 5, мэрем

• Псапэ щӏэным и дунейпсо махуэщ.
• 1895 гъэм къалъхуащ адыгэ усакӏуэ, композитор, пшынауэ, уэрэджыӏакӏуэ, КъБР-м гъуазджэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Къэжэр Индрис.
• 1933 гъэм къалъхуащ УФ-ми КъБР-ми щӏыхь зиӏэ я энергетик, жылагъуэ лэжьакӏуэ Къущхьэ Мухьэжид.

Фокӏадэм и 6, щэбэт

• Цыплъхэм я дунейпсо махуэщ.
• Шэшэн Республикэм щагъэлъапӏэ Цӏыхубэ зэгурыӏуэныгъэмрэ зэкъуэувэныгъэмрэ я махуэр.
• 1939 гъэм Налшык шыгъэжапӏэ къыщызэӏуахащ.
• 1958 гъэм къызэрагъэпэщащ Дагъыстаным и «Лезгинка» къэрал къэфакӏуэ ансамблыр.
• 1922 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Куэш Алий.
• 1950 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏэныгъэ ӏуэхухэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Щэрдан Анатолий.
• 1956 гъэм къалъхуащ экономикэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, КъБР-м щӏэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Жамбэч Розиттэ.

Фокӏадэм и 7, Тхьэмахуэ

• Хьэуа къабзэм и дунейпсо махуэщ.
• Ӏэщэхэм ещхь зэрыджэгу сабий хьэпшыпхэр гъэкӏуэдыжыным и дунейпсо махуэщ.
• 1940 гъэм къалъхуащ Абхъаз къэрал университетым и ректор, ЩӀДАА-м и академик, физико-математикэ щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, профессор Гварамие Алеко.
• 1949 гъэм къалъхуащ Урысей Федерацэм, Адыгэ Республикэм щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ я лэжьакӏуэ, ЩӀДАА-м, МАИА-м, АПСН-м я академик, педагогикэ щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, профессор Кӏэрмытӏ Къазбэч.
• 1955 гъэм къалъхуащ къэрал, политикэ лэжьакӏуэ, КъБР-м и Шэджэм районым и унафэщӏу щыта Ахъуэхъу Къанщобий.

Фокӏадэм и 8, блыщхьэ

• Хьэщхьэрыӏуэм пэщӏэтынымкӏэ дунейпсо махуэщ.
• Щӏэныгъэ зэгъэгъуэтыным и дунейпсо махуэщ. ООН-м щӏэныгъэншагъэр гъэкӏуэдыным теухуауэ къищта унафэм ипкъ иткӏэ ягъэувауэ 1966 гъэ лъандэрэ ягъэлъапӏэ.
• Журналистхэм я зэкъуэтыныгъэм и дунейпсо махуэщ. Фашизмэм и бийхэм ящыщ чех журналист Фучик Юлиус Берлин и тутнакъэщ Плётцензее 1943 гъэм фокӏадэм и 8-м гуузу щаукӏауэ щытащ.
• Финансистым и махуэщ.
• 1923 гъэм къалъхуащ Дагъыстэным и цӏыхубэ усакӏуэ, Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь, Лениным и цӏэр зезыхьэ, СССР-м и Къэрал саугъэтхэм я лауреат Гамзатов Расул.
• 1958 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и ухуакӏуэ, КъБР-м и Парламентым и депутату щыта Къандэхъу Мухьэмэд.
• 1958 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и ухуакӏуэ, КъБР-м и Парламентым и депутату щыта Къандэхъу Мухьэмэд.
• 1962 гъэм къалъхуащ КъБР-м мэкъумэш хозяйствэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Кӏэдыкӏуей Аслъэн.

Фокӏадэм и 9, гъубжь

• Дахагъэм и дунейпсо махуэщ.
• Кърум и дунейпсо махуэщ.
• Дизайнер-графикым и махуэщ.
• 1882 гъэм къалъхуащ шапсыгъ джэгуакӏуэ Щхьэлахъуэ Алий.
• 1942 гъэм къалъхуащ шапсыгъ сурэтыщӏ, Адыгэ Республикэм щӏыхь зиӏэ и художник Хьэпышт Хьисэ.
• 1946 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и дохутыр Мысрокъуэ Мухьэмэд.
• 1969 гъэм къалъхуащ адыгей сурэтыщӏ Гъуэгунокъуэ Мурат.

Фокӏадэм и 10, бэрэжьей

• Цӏыхум зиукӏыжыныр къэмыгъэхъуным и дунейпсо махуэщ.
• 1916 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цӏыхубэ усакӏуэ, тхакӏуэ, драматург Щоджэнцӏыкӏу ӏэдэм. 1996 гъэм дунейм ехыжащ.
• 1921гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Хьэбэчыр Умар.
• 1930 гъэм къалъхуащ тхыдэ щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, профессор, ЩӀДАА-м и академик, УФ-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Бажэнэ Мурат.
• 1937 гъэм къалъхуащ медицинэ щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, профессор Кӏэнцӏэлий Лиуан.
• 1938 гъэм къалъхуащ УФ-м щӏыхь зиӏэ и юрист, нагъыщэ нэхъыщхьэ зиӏэ хеящӏэ Къунаш Адэлбий.
• 1938 гъэм къалъхуащ СССР-м и цӏыхубэ егъэджакӏуэ, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и егъэджакӏуэ Къанщыкъуей Риммэ.

Фокӏадэм и 11, махуэку

• 1790 гъэм, лъэпкъкӏэ адыгэхэм къатехъукӏа Ушаков Федор и унафэм щӏэту урысей кхъухьхэр Тендрэ хытӏыгум и деж тырку эскадрэм щытекӏуа махуэщ.
• 1943 гъэм Къуэныкъуей Назир дзэ къалэн иӏэу япэ дыдэу уэгум ихьащ икӏи япэ нэмыцэ кхъухьлъатэр къриудыхащ, абы папщӏи генерал Савицкэм япэ орденыр къритащ.
• 2000 гъэм Осетие Ищхъэрэм и Правительствэм унафэ къищтащ Кавказым и къуршхэм ящыщ зым «Курск» фӏэщыным теухуауэ. Баренцевэ тенджызым 2000 гъэм щыщхьэуӏум и 12-м щыщӏилъэфа псыщӏагъырыкӏуэ кхъухьым исахэм я фэеплъыр апхуэдэ щӏыкӏэкӏэ гъэлъэпӏэным щӏэлъэӏуар а бгым япэу дэкӏа альпинистийрт.
• 1929 гъэм къалъхуащ балетмейстер, КъБР-м и цӏыхубэ артист, УФ-м щӏыхь зиӏэ и артист Дашу Хьэшыр.
• 1937 гъэм къалъхуащ СССР-ми КъБР-ми я цӏыхубэ артист, жылагъуэ лэжьакӏуэу щыта Кобзон Иосиф.
• 1954 гъэм къалъхуащ КъБКъУ-м и ректор, техникэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, РАЕН-м и академик Алътуд Юрэ.
• 1970 гъэм къалъхуащ генерал-майор, Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ округым и Следственнэ комитетым и лэжьакӏуэ Хьэжмусэ Руслан.

Фокӏадэм и 12, мэрем

• Ӏэпэхъ щӏыным и дунейпсо махуэщ.
• 1930 гъэм къалъхуащ КъШР-м и цӏыхубэ тхакӏуэ Брат Хьэбас.
• 1950 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артист Шэджыхьэщӏэ Аслъэнбий.
• 1960 гъэм къалъхуащ адыгэ усакӏуэ, «Литературная Кабардино-Балкария» журналым и редактор нэхъыщхьэ Мамыщ Владимир.

Фокӏадэм и 13, щэбэт

• Цӏыхухэм япэ медицинэ дэӏэпыкъуныгъэ етынымкӏэ дунейпсо махуэщ.
• Щхьэц щӏэщэм и махуэщ.
• 1826 гъэм къалъхуащ шапсыгъ политик, дипломат Хъущт Хьэсэн-хьэжы. 1862 гъэм ар Шэрджэсым и лӏыкӏуэу Инджылызым щыӏащ.
• 1934 гъэм къалъхуащ шэрджэс тхакӏуэ, КъШР-м щӏыхь зиӏэ и егъэджакӏуэ Шорэ Хьэсин.
• 1937 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и егъэджакӏуэ Бицу Георгий.
• 1941 гъэм къалъхуащ мэкъумэш щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъМУ-м и профессор Джыназ Борис.

Фокӏадэм и 14, Тхьэмахуэ

• 1829 гъэм Урысеймрэ Тыркумрэ ӏэ традзащ Адрианополь мамырыгъэ зэгурыӏуэныгъэм.
• 1853 гъэм Тыркум Урысейм зауэ кърищӏылӏащ. Кърым зауэм щӏидзащ.
• 1871 гъэм къалъхуащ генерал-майор, Къуэкӏыпӏэ Жыжьэм пащтыхьым щиӏа армэм и командующэу щыта Хьэгъундокъуэ Едыдж.
• 1914 гъэм къалъхуащ шэрджэс тхакӏуэ Хъыту Сайдин.
• 1950 гъэм къалъхуащ экономикэ щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, КъБКъМУ-м и профессор Щоджэн Бетӏал.
• 1952 гъэм къалъхуащ педагогикэ щӏэныгъэхэмкӏэ кандидат, потребкооперацэм и Белгород университетым Налшык къалэм щиӏэ къудамэм и егъэджакӏуэ Хьэфӏыцӏэ Эльмирэ.

Фокӏадэм и 15, блыщхьэ

• Демократием и дунейпсо махуэщ.
• Дагъыстэным щыпсэу лъэпкъхэм я зэкъуэтыныгъэм и махуэщ.
• 1932 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал пединститутыр къызэӏуахащ.
• 2000 гъэм Австралием и къалэ Сидней къыщызэӏуахащ ХХVӀӀ гъэмахуэ Олимп джэгухэр. Адыгэ лъэпкъым тхуэмэхуащ ар – алыдж-урым бэнэкӏэмкӏэ абы чемпион щыхъуауэ щытащ Къардэн Мурат.
• 1911 гъэм къалъхуащ философие щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, профессор, КъБР-м щӏэныгъэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ, «Кабардино-Балкарская правда» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Цокӏыл Борис.
• 1919 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Яхэгуауэ Михаил.
• 1938 гъэм къалъхуащ усакӏуэ, критик, литературовед, КъБКъУ-м и доценту щыта Къэжэр Хьэмид.
• 1946 гъэм къалъхуащ егъэджакӏуэ, зэдзэкӏакӏуэ, жылагъуэ лэжьакӏуэ Хъуажь Фахъри.
• 1949 гъэм къалъхуащ шэрджэс усакӏуэ, журналист Пхъэш Муӏэед.
• 1952 гъэм къалъхуащ КъШР-м и къэрал къулыкъущӏэ Дохъушокъуэ Зураб.
• 1959 гъэм къалъхуащ усакӏуэ, тхакӏуэ, драматург Лыкъуэжь Нелли.
• 1960 гъэм къалъхуащ КъШР-м и Правительствэм и Унафэщӏу щыта Къардэн Мурат.

Фокӏадэм и 16, гъубж

• Щӏым и озон къатыр хъумэным и дунейпсо махуэщ.
• 1944 гъэм Налшык къыщызэӏуахащ республикэм и дохутырхэм я съезд.
• 1943 гъэм къалъхуащ абазэ щӏэныгъэлӏ, политик, КъШР-м и Цӏыхубэ Зэхуэсым и депутат, Абазэ Хасэм и тхьэмадэ Шенкао Мухьэдин.
• 1951 гъэм къалъхуащ физико-математикэ щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Ащхъуэт Олег.

Фокӏадэм и 17, бэрэжьей

• Сабрэрэ Шатилэрэ щыхэкӏуэдахэм я фэеплъ махуэщ.
• 1877 гъэм къалъхуащ усакӏуэ, жылагъуэ лэжьакӏуэ, Кӏыщокъуэхэ Рашидрэ Алимрэ я адэ Кӏыщокъуэ Пщымахуэ.
• 1940 гъэм къалъхуащ филологие щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, КъБКъУ-м и профессор, ЩӀДАА-м и академик Бакӏуу Хъанджэрий.

Фокӏадэм и 18, махуэку

• Псым и фӏагъыр къэпщытэным и дунейпсо махуэщ.
• 1902 гъэм къалъхуащ Иорданием щыщ къэрал, жылагъуэ лэжьакӏуэ, Хьэшимит пащтыхьыгъуэм и Парламентым и депутату, Амман къалэм и ӏэтащхьэу, Адыгэ Хасэм и тхьэмадэу щыта Ехъулӏэ Исуф.
• 1906 гъэм къалъхуащ шэрджэс тхакӏуэ Хьэбэчыр Бетӏал.
• 1947 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цӏыхубэ артисткэ Мэшыкъуэ Феня.
• 1989 гъэм къалъхуащ «Адыгэ пщащэ-2013» дунейпсо зэпеуэм щытекӏуа Кукан Бэллэ.

Фокӏадэм и 19, мэрем

• 1544 гъэм къалъхуащ урыс пащтыхь гуащэу щыта Идар Гуащэнэ.
• 1937 гъэм къалъхуащ КъШР-м и цӏыхубэ тхакӏуэ, публицист Абытӏэ Владимир.
• 1952 гъэм къалъхуащ къэрал, жылагъуэ лэжьакӏуэу щыта, УФ-ми КъБР-ми я Щӏыхь тхылъхэр зрата Лӏыгъур Хъусен.

Фокӏадэм и 20, щэбэт

• Адыгэхэм я дунейпсо махуэщ.
• Осетие Ипщэм щагъэлъапӏэ я къэралыгъуэр щагъэува махуэшхуэр. 1990 гъэм фокӏадэм и 20-м Осетие Ипщэм и лъэпкъ суверенитетым теухуа декларацэр къащтащ.
• 1936 гъэм Бахъсэн ГЭС-р лажьэу яутӏыпщащ.
• 1999 гъэм Мэлбахъуэ Тимборэ дунейм ехыжащ.
• 2002 гъэм Кармадон къуажэм (Осетие Йшхъэрэ-Алание) ипщэӏуэкӏэ насыпыншагъэ ин къыщыхъуащ. – Колкэ мылылъэр къыгуэщэтри, тонн мелуан зыбжанэ Геналдон аузым километр 33-кӏэ ехащ. Цӏыхуи 127-рэ хэкӏуэдащ, кинорежиссёр Бодров Сергей нэхъыщӏэм щӏыгъуа, кино тезых гупри яхэту.
• 1922 гъэм къалъхуащ совет къэрал къулыкъущӏэ, политик, Социалист Лэжьыгъэм и Лӏыхъужь Ахъмэт Мусэбий.
• 1922 гъэм къалъхуащ Адыгэ Республикэм и цӏыхубэ тхакӏуэ, АР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат, УФ-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Хьэдэгъэлӏ Аскэр.
• 1937 гъэм къалъхуащ химие щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, КъБКъУ-м и профессор, жылагъуэ лэжьакӏуэ Шурдым Барэсбий.
• 1944 гъэм къалъхуащ КъШР-м и цӏыхубэ усакӏуэ Нэхущ Мухьэмэд.
• 1987 гъэм къалъхуащ бэнэкӏэ хуитымкӏэ дуней псом щэнейрэ щытекӏуа, Олимп джэгухэм я чемпион Махуэ Билал.

Фокӏадэм и 21, Тхьэмахуэ

• Мамырыгъэм и дунейпсо махуэщ.
• Альцгеймер узыфэр зищӏысым цӏыхухэр щыгъуазэ щӏыным и дунейпсо махуэщ.
• 1933 гъэм къалъхуащ географие щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, КъБКъУ-м и профессор, ЩӀДАА-м и академик Борей Рауф.
• 1945 гъэм къалъхуащ къэфакӏуэ, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артисткэ Мысачэ Валентинэ.
• 1955 гъэм къалъхуащ химие щӏэныгъэхэмкӏэ доктор, КъБКъУ-м и профессор Бей Ӏэуес.

Фокӏадэм и 22, блыщхьэ

• Пылхэр хъумэным и дунейпсо махуэщ.
• Автомобиль къэмыгъэсэбэпыным и дунейпсо махуэщ.
• Махуэмрэ жэщымрэ зэхуэдэ щыхъу бжьыхьэ махуэщ.
• 1937 гъэм къалъхуащ «СССР-м егъэджэныгъэмкӏэ и лэжьакӏуэ нэхъыфӏ» цӏэр зыхуагъэфэща, педагогикэ щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, Урысейм педагогикэ, социальнэ щӏэныгъэхэмкӏэ и академием, Дунейпсо адыгэ академием я академик Мамхэгъ Раисэ.
• 1975 гъэм къалъхуащ къэрал, спорт лэжьакӏуэ, Бахъсэн къалэ округым и унафэщӏ, ӏэпщэрыбанэ зауэмкӏэ спортым и мастер, УФ-м щӏыхь зиӏэ и тренер, КъБР-м физическэ щэнхабзэмрэ спортымкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Мамхэгъ Хьэчим.

Фокӏадэм и 23, гъубж

• Ӏэпэтэрмэшкӏэ зэпсалъэхэм я дунейпсо махуэщ.
• 1924 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым щӏэныгъэншагъэр щыгъэкӏуэдынымкӏэ комиссэ къызэрагъэпэщащ.
• 1934 гъэм къалъхуащ КъБР-м и цӏыхубэ тхакӏуэ, КъБР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Тхьэгъэзит Зубер.

Фокӏадэм и 24, бэрэжьей

• Тенджызым и дунейпсо махуэщ.
• Тхьэкӏумэкӏыхьым и дунейпсо махуэщ.
• 1863 гъэм къалъхуащ уэрэдус, уэрэджыӏакӏуэ, джэгуакӏуэ Сыжажэ Къылъшыкъуэ.
• 1898 гъэм къалъхуащ Иордание Хьэшимит пащтыхьыгъуэм и Парламентым и унафэщӏу, премьер-министру, Сенатым и ӏэтащхьэу щыта Хьэбжокъуэ Сэхьид.
• 1948 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей-Балъкъэрым цӏыхухэм ӏуэхутхьэбзэ яхуэщӏэнымкӏэ и ӏэнатӏэм щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Уэркъуасэ Анатолэ.
• 1948 гъэм къалъхуащ адыгэ усакӏуэ, зэдзэкӏакӏуэ Семэн Руслан.
• 1961 гъэм къалъхуащ тележурналист, «Къэбэрдей-Балъкъэр» зыгъэлъагъуэ телевизионнэ канал къэрал ӏуэхущӏапӏэм и унафэщӏу щыта Къардэн Аслъэн.

Фокӏадэм и 25, махуэку

• Тенджызым и дунейпсо махуэщ.
• Фармацевтым и дунейпсо махуэщ.
• Зи тхьэкӏумэхэм зэхамыххэм (дэгухэм) я дунейпсо махуэщ.
• Машинэ зыщӏым и махуэщ.
• 1886 гъэм къалъхуащ шапсыгъ лъэпкъым щыщ, тырку лъэпкъ-щхьэхуитщӏыжакӏуэ зэщӏэхъееныгъэм хахуэу хэта, маршал Шэрджэс Этхем-пэщэ (Пщэу).
• 1915 гъэм къалъхуащ АР-м и цӏыхубэ тхакӏуэ, драматург, зэдзэкӏакӏуэ Еутых Аскэр.
• 1932 гъэм къалъхуащ пшынауэ ӏэзэу щыта, Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ Урысей Федерацэмрэ щӏыхь зиӏэ я артист Пщыхьэщӏэ Мухьэжыр.
• 1933 гъэм къалъхуащ адыгэ тхакӏуэ Щамырзэ Ӏэмырбий.

Фокӏадэм и 26, мэрем

• Ядернэ ӏэщэр гъэкӏуэдыжыпэным щӏэбэныным и дунейпсо махуэщ.
• 1793 гъэм Краснодар къалэм (Бжьэдыгъукъалэ) и лъабжьэр ягъэтӏылъащ.
• 1941 гъэм Налшык щекӏуэкӏащ республикэм и парт активым и зэӏущӏэ. Абы щытепсэлхъыхьащ цӏыхухэр зауэ ӏуэхухэм хуегъэджэным.
• 1947 гъэм къалъхуащ усакӏуэ, публицист, КъБР-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ, «Эльбрус» тхылъ тедзапӏэм адыгэбзэмкӏэ и къудамэм и унафэщӏ Джэрыджэ Арсен.

Фокӏадэм и 27, щэбэт

• Туризмэм и дунейпсо махуэщ (1979).
• 1993 гъэм ӏэщэкӏэ зэщӏэузэда куржы дзэхэр Сыхьум дахужащ. Фокӏадэм и 30-м Абхъазым щиухащ зауэ ӏуэхухэр. Къэралыщӏэм ар щагъэлъапӏэ щӏыналъэр хамэ унафэ къыщыщӏэкӏа махуэу.
• 1933 гъэм къалъхуащ филологие щӏэныгъэхэм я доктор, профессор, литературовед, КъБР-м щӏэныгъэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Хьэщхъуэжь Раисэ.
• 1965 гъэм къалъхуащ тхыдэ щӏэныгъэхэм я доктор, КъБКъУ-м и профессор Къущхьэбий Анзор.
• 1967 гъэм къалъхуащ модельер, адыгэ фащэхэр дыным хуэӏэкӏуэлъакӏуэ, химие щӏэныгъэхэм я кандидат Хьэцӏыкӏу Мадинэ.

Фокӏадэм и 28, Тхьэмахуэ

• Адыгэ фащэм и махуэщ.
• Гум и дунейпсо махуэщ.
• 1680 гъэм къалъхуащ Урысейм и Правительствэм и Унафэщӏу щыта пщы Черкасский Алексей.
• 1931 гъэм къалъхуащ конструктор-модельер, АР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат, УФ-м щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ и лэжьакӏуэ Стӏащ Юрий.
• 1951 гъэм къалъхуащ жылагъуэ лэжьакӏуэ, КъБР-ми КъШР-ми щэнхабзэмкӏэ щӏыхь зиӏэ я лэжьакӏуэ, Дагъыстэнми Ингушми гъуазджэхэмкӏэ щӏыхь зиӏэ я лэжьакӏуэ, педагогикэ щӏэныгъэхэм я кандидат, ЩӀДАА-м и член-корреспондент Бетыгъуэн Ӏэуес.

Фокӏадэм и 29, блыщхьэ

• Тхьэкӏумэ, пэ, тэмакъ узыфэхэр зэуэлӏахэр зыгъэхъуж дохутырым и махуэщ.
• 1807 гъэм къалъхуащ адыгэ тхакӏуэ, дзэ къулыкъущӏэу щыта Къаз-Джэрий Сулътӏан.
• 1921 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и Лӏыхъужь Хьэбэчыр Умар.
• 1932 гъэм къалъхуащ кхъухьлъатэзехуэ, генерал-лейтенант, Сирием и лӏыхъужь Абазэ Мамдухь.
• 1960 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и актёр, КъБР-м щӏыхь зиӏэ и артист Быдэ Хьэсэн.

Фокӏадэм и 30, гъубж

• Зэдзэкӏакӏуэм и дунейпсо махуэщ.
• Абхъаз Республикэм и лъэпкъ гуфӏэгъуэщ -Куржы-Абхъаз зауэм къыщихьа Текӏуэныгъэр егъэлъапӏэ.
• 1960 гъэм Налшык лэжьэн щыщӏидзащ алэрыбгъу щащӏ «Горянка» фабрикэм.
• 1930 гъэм къалъхуащ США-м щыӏэ Адыгэ Хасэм и лэжьыгъэм жыджэру хэт, егъэджакӏуэ Хьэвжокъуэ Маждэ.
• 1947 гъэм къалъхуащ Сирием шынагъуэншагъэмкӏэ и къарухэм я генерал-полковник, политик, жылагъуэ лэжьакӏуэ Абазэ Уэлид.
• 1952 гъэм къалъхуащ КъБР-м щӏыхь зиӏэ и журналист, публицист, «Кабардино-Балкарская правда» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Мэз Сусаннэ.

Yazarın Diğer Yazıları

Anadilde Jineps’in Eylül 2025 sayısı yayımlandı

Değerli Jineps Gazetesi okurları, Anavatanda yayımlanan Adige Psale (АДЫГЭ ПСАЛЪЭ) ve Çerkes Heku (ЧЕРКЕС ХЭКУ) gazeteleriyle ortak hazırladığımız; Abazaca, Adigece (Doğu ve Batı Diyalektleri),...

İstişare Grubu’nun İstanbul’daki toplantısı gerçekleşti

14 Eylül 2025 Pazar günü, 15.30-18.00 saatleri arasında Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı salonunda “İstişare Grubu” çalışmaları kapsamında bir toplantı yapıldı. Kalabalık bir katılımla...

Zamantı için imza kampanyası başlatıldı

Kayseri’nin Uzunyayla Platosu’nda Pınarbaşı ilçesinin Şerefiye Köyü’nden doğan Zamantı Irmağı kuruma tehlikesiyle karşı karşıya. Zamantı Vadisi boyunca akarak Pınarbaşı, Tomarza, Develi, Yahyalı ilçelerinden geçen ve...

Sosyal Medyalarımız

4,890BeğenenlerBeğen
1,353TakipçilerTakip Et
4,000TakipçilerTakip Et

Son Yazılar

- Advertisement -spot_img