Fransa’nın 13 Ağustos’ta Rusya’ya teslim ettiği Ruslan Botaşev’in hikâyesi yeterince gündem olmadı. Botaşev, 1978 yılında Karaçay-Çerkes sınırları içindeki Zelençuk’a bağlı Maruha köyünde doğan bir Karaçay. Çevresindeki Karaçay-Malkar muhaliflerin baskı altına alınıp hapishanelerde işkenceye uğradığını gören Botaşev, 2010 yılında Türkiye’ye sığınma kararı alıyor. Botaşev’in Rusya’dan ayrıldığında hakkında herhangi bir suçlama olmadığı biliniyor.
Botaşev, İstanbul’da ailesiyle birlikte yeni bir hayata başlıyor. Profesyonel emlakçılık yapıyor, düzenli sporla ilgileniyor, kısa sürede Türkçe öğreniyor. Başarılı, uyumlu ve mutlu bir insan profili çiziyor. İstanbul’da yasal bir şekilde, ikamet belgeleri alarak kalan Botaşev, arkadaş ortamlarında Türkiye ve Türklerle ilgili pozitif konuşmalarıyla hatırlanıyor. Fakat nihayetinde Rusya’da verilecek bir kararla hayatı altüst ediliyor.
Putin Rusya’sının
Interpol manipülasyonu
Botaşev, Rusya kurumlarının talebiyle Mart 2016’da Interpol’ün arananlar listesine alınıyor. 2014-2015 yıllarında Suriye’de IŞİD bağlantılı bir gruba katılmakla suçlanıyor. Karaçay-Malkar kaynaklarına göre Botaşev silahlı bir militan olarak Suriye’de ya da başka yerde kesinlikle bulunmadı. Böyle bir durumda Rusya’daki hapishanelerde işkence gören birinin Botaşev’in adını vermiş olması muhtemel.
Vladimir Putin liderliğindeki Rusya’nın son 25 senede Çeçenya, Suriye ve Ukrayna’da yaptığı suçları bütün uluslararası toplum biliyor. Böyle bir yönetimin kendine muhalif olan insanları Interpol sistemine terörist olarak kaydedebilmesi bir problem. Kafkasyalı mülteciler bu nedenle gözaltına alınıyor, tutuklanıyor ve Rusya’ya iade ediliyorlar. Bu devlet eliyle yapılan bir manipülasyon, ancak ayrı bir yazı konusu olacak kadar geniş.
Botaşev, Türkiye’de ikamet izniyle ilgili bir problem çıktığı söylenerek, resmi görevliler tarafından İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı’na çağrılıyor. İlk kez burada tutuklanan Botaşev, yaklaşık bir yıl cezaevinde kaldıktan sonra serbest bırakılıyor. Buna rağmen güvenlik güçleri gece vakti Botaşev ailesi uykudayken eve baskın yapıp karısını, çocuklarını ve kendisini gözaltına alıyor. Baskılardan çekinen ailesi Karaçay-Çerkes’e gidiyor. Botaşev de büyük umutlarla geldiği Türkiye’den hayal kırıklığıyla ayrılma kararı alıyor.
Turkish Airlines konforunda deport
Karaçay-Malkar tanıdıkları Botaşev’e İngiltere’de yaşamasını öneriyor. Bir dönem Kanada planı yapan Botaşev, 2018 yılında Fransa’ya gitme kararı alıyor. Mülteci haklarının tanındığı, Rusya’ya teslim edilmeyeceğini düşündüğü için Batı ülkelerini tercih ediyor. Ancak tam tersi gerçekleşiyor ve Eylül 2018’de Fransa’da tutuklanıyor. Botaşev’in ailesi yeni bir suç isnat edilebilir endişesiyle Karaçay-Malkarlılarla olan bağlantılarını koparıyor.
Botaşev, yedi yıl boyunca haklarını savunabilecek Kafkas toplumundan izole ediliyor. Fransa yetkilileri Temmuz 2025 sonunda Botaşev’le ilgili iade kararını Rusya tarafına bildiriyor. Sonuç olarak Botaşev, 13 Ağustos 2025 tarihinde Türkiye üzerinden Rusya’ya deport ediliyor. Rusya’ya teslim edilme görüntülerinde Botaşev’in yüzünde bir tedirginlik, elleri kelepçeli “Turkish Airlines” uçağından indiği görülüyor. Türkiye’ye âşık Karaçaylı bir adamdan geriye kalan son görüntü buydu.
Macron’un Fransa’sından
tehlikeli emsal
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 16 Ağustos’ta, “Rusya’ya baskı yapmaya devam etmek gerekiyor” demişti. Halbuki üç gün önce yapılan Botaşev iadesiyle Rusya’nın eli güçlendirildi. Rusya muhaliflerinin tamamını tehlikeye sokan emsal bir karar alındı. Kremlin propagandası deport olayını Batı ülkeleriyle yeni bir işbirliği ve istenilen kişinin teslim alınabileceği yönünde kullandı.
Ukrayna-Rusya Savaşı nedeniyle Batı ülkelerinin Rusya’ya ambargo uyguladığı bir dönemde Rusyalı oligarklar Fransa’da özgürce mafya faaliyetlerini sürdürebildiler. Fransız Rivierası’nda denize sıfır villalar, şatolar ve lüks apartman alan Rusya kökenli oligarklardan hiçbiri geri gönderilmedi. Böyle bir Fransa’da Botaşev’in nasıl bir tehdit olarak görüldüğü anlaşılmaz bir durum.
Botaşev’in suçunun Suriye ve IŞİD’e bağlanması sorunlu; çünkü rejime karşı savaşan herkesi IŞİD’li olarak tanımlayanlar da var. Aralık 2024’te Baas rejimi devrildi. Bir dönem terörist olmakla suçlanan Ahmet Şara, bugün Suriye Cumhurbaşkanı konumunda. Avrupa’daki ilk ziyaretini de Macron’a yaptı. Terörist olup olmamak değişken bir şey ve bu kapsamda cezalandırma yanlış.
Botaşev hakkındaki iddialar yalnızca Rusya’nın dosyalarına dayanıyor. Uluslararası bir mahkeme bu suçlamaları onaylamış değil. Fransa’nın yargı yetkisini tanıdığı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Rusya’ya iade edilen kişilerin işkence görme ve öldürülme gibi hayati risklerini tespit etmiş durumda. Botaşev’in ailesi AİHM’ye başvurursa Fransa’dan tazminat alabilir.
Fransa yetkililerinin Botaşev’i güçsüz görüp kurban olarak seçtikleri açık. Onun arkasında kimsenin durmayacağı iyi hesaplanmış. Kamuoyunun bilmediği başka bir siyasi pazarlık, esir takası organize edilmiş de olabilir. Fakat ne olduysa, Botaşev’in Türkiye üzerinden Rusya’ya gönderilmesi sırasında çekilen videolar medyaya düştü. Botaşev’in tedirginliği yüzünden okunuyordu ve bu görüntüler halkın hafızasına kazındı.
Karaçay-Malkar toplum perspektifi
Karaçay-Malkar halkı, Sovyetler Birliği tarafından 2 Kasım 1943 ve 8 Mart 1944’te Orta Asya’ya toplu bir şekilde sürülerek cezalandırıldı. Halkın tarihsel perspektifinde bir suçun bireysel işlenip cezalandırılması gibi bir durum yok. Bu anlamda Fransa’nın Botaşev’i deport etmesi bütün Karaçay-Malkarlılara yapılmış kabul edildi. Botaşev’in kaderi bireysel bir hikâye değil, küçük halkların büyük devletler tarafından nasıl manipüle edildiğinin göstergesi oldu.
Devletler kendi aralarındaki rekabet ya da anlaşmalar nedeniyle küçük halkları kullanabiliyor. Ancak bu durum belirli bir kitleyi marjinalize ve kriminalize etme riski barındırmakta. Terörist suçlamasıyla baskı gören ve hakları savunulmayan insanların sonsuza kadar tepkisiz kalacağı düşünülmemeli. Tarihte toplumsal travmaya uğramış, hınç ve öfkeyle dolu küçük bir topluluğun temsilcilerinin gösterecekleri tepkilerin sınırları tahmin edilemez.
