Abhazya Devlet Müzesi’nin depolarında yüz yılı geçkin sürede 250 binden fazla obje birikmiştir. Bunlardan biri de etnoloji bölümündeki ritüel şişesidir (asarkea yalhu).
Bu müze objesi, renkli ipek ve pamuk ipliklerle örülmüş şeritler ve boncuklarla süslenmiş saydam cam bir şişedir. Şişenin kapağı da aynı şekilde süslenmiştir. Ağ şeklindeki örgü, dantel tığıyla yapılmıştır. Bu örgü tarzı, Abhaz kadınları arasında yaygındı ve el yapımı masa örtüleriyle peçetelerde sıklıkla kullanılırdı.
Bu süslü şişeler farklı durum için kullanılıyordu. Mesela, gelin çeyizinin bir parçasıydı. Geleneklere göre gelinin ailesi, gelinin yeni evine ikram olarak yolladığı üzüm votkasını böyle şişelerin içinde gönderirdi. Müzedeki şişelerden biri de Othkara Köyü’nden Ekaterina Zukhba’nın çeyizinden… Bu şişe henüz müzede sergilenmedi ama Abhaz gelinlerle ilgili bir serginin parçası olacak.
El işi ile süslenmiş bu tür şişeler çeşitli ritüellerde de kullanılırdı. Bunlardan biri “Akeabzatuı patlika anixra” denilen yılbaşı ritüelidir, ailenin en yaşlı kadını tarafından çocukların esenliği için gerçekleştirilirdi. Bu ritüel, aralık ayında hazırlanan üzüm (acaeg) votkasının yapımıyla ilintilidir. Üzüm çaçasını ailenin en yaşlı kadını ritüel şişesine döker ve bir sonraki yılbaşı sofrasında çocuklarıyla birlikte içmeyi diler. Şişe, evin doğu yönüne rastlayan bir köşede tavana asılır ve üzeri beyaz bir kumaşla örtülür. Bir yıl sonra, genellikle yılbaşından bir hafta önce şişe asılı olduğu yerden alınır ve çocuklarıyla birlikte toplaşacağı sofrada içilmek üzere hazırlanır.
Bu ritüel Abhazlar arasında geleneksel olarak pazartesi günü yapılırdı ama Sovyet döneminde okuldan ya da işten dönme zamanına uyması için cuma günlerine alındı. Bu ritüel için kadın bir horoz keser ve peynirli hamur işi hazırlar. Ritüel masasında anne ve çocuklar toplanır. Anne, çocuklarının sağlık ve esenliği için bir konuşma yapıp kadeh kaldırır. Bu ritüel her ailede yapılmazdı ama Abhazya’nın farklı bölgelerinden birçok kadın bu geleneğe sadık kalmıştır.
Ritüel bugün de yaşatılmaktadır, günümüzde hâlâ uygulayan aileler vardır. Kadınlar yine süslü şişeler kullanıyor ama elle yapılan işlemeler yerine mağazalarda satılan hazır süslemeleri seçiyorlar. Abhazya’da 20. yy’a yakın dönemlerde kullanılmaya başlanan cam şişelerden önce ahşap, kil, bakır ya da balkabağından yapılmış kaplar kullanılıyordu. İlginçtir ki sadece balkabağından yapılan kaplarda iplikle yapılan süslemelere rastlanmaktadır.
Bir başka ilginç nokta da şudur: Abhazlar cam üretme teknolojilerini bilmelerine rağmen arkeologların yaptığı kazılarda sadece aynalara rastlanmıştır, biliminsanlarının verilerine göre Abhazya’da cam sadece ayna için üretilmiş, mutfak eşyalarının yapımında kullanılmamıştır. (apsnypress.info)
Çeviri: Serap Canbek
