Сыд фэдэрэ лъэхъани анахь мэхьанэшхо зиIэ ыкIи къинхэм кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр ащыщ. Мыщ Iоф рыпшIэныр пстэуми къадэхъурэп. Непэ сыкъызтегущыIэщт бзылъфыгъэр илъэс 56-рэ хъугъэу, емызэщыжьэу, гухахъо хигъуатэу кIэлэегъэджэ сэнэхьатым рэлажьэ. Ар Хьакурынэхьаблэ игурыт еджапIэ адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэкIэ икIэлэегъаджэу Мира Пановар (Хьамырзэкъор) ары. Ау зэкIэми ар зэрашIэрэр ыкIи зэреджэхэрэр Анна Измайловна.
Аннэ Мыекъопэ кIэлэегъэджэ училищыр къызеухым, исэнэхьаткIэ апэрэ лъэбэкъухэр Шэуджэн районым ит къуаджэу Пщыжъхьаблэ дэт еджапIэм щидзыгъэх. Илъэс заулэ тешIагъэу апшъэрэ гъэсэныгъэ зэригъэгъотыгъ. Адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэкIэ ригъаджэхэу еублэшъ, икъоджэ гупсэ къегъэзэжьы ыкIи илъэс 54-м къыкIоцI иIофшIэгъухэм ахэт.
Сэ зэрэслъытэрэмкIэ, щыIэныгъэ гогум техьанэу зызгъэхьазырыхэрэ ныбжьыкIэхэр ебгъэджэнхэм, бгъэсэнхэм сэнаущыгъэ ищыкIагъ. Ащ дыкIыгъужьынхэ фае гукIэгъур, щэIагъэр, ищыкIэгъэ пхъэшагъэр, акъылыр ыкIи сабыйхэм яшIулъэгъу. Джа зэкIэри зэхэугъоягъэу сигущыIэгъу хэлъых. Узылъызыщэрэ мэкъэ шъабэкIэ мэгущыIэ, ыбзэ баи, Iэдэбыр къебэкIы.
ИщыIэныгъэ гъогу рызэплъэкIыжьымэ, ыгукIэ зэрэразэр тизэдэгущыIэгъу къыщыхигъэщыгъ.
-СицIыкIугъом щегъэжьагъэу сызыкIэхъопсыщтыгъэ, шIу слъэгъущтыгъэ сэнэхьатым Iоф рысэшIэ, гухахъо хэсэгъуатэ, – къеIуатэ Аннэ. – НэмыкI Iофи сфэшIэн Iоу сшIэрэп. СищыIэныгъэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр пытэу епхыгъ. А зэпстэури къысфэзгъэпсынкIэрэр сабыйхэр шIу дэдэ зэрэслъэгъухэрэр ары. Мэкъэ инкIэ ахэм садэгущыIэнэу, агу хэзгъэкIынэу ныбжьи сыгу къихьагъэп. Сабыир бгъэсэным, пIорэр ебгъэшIэным, узэхихыным апае рэхьатныгъэ пхэлъэу удэзекIонэу щыт. Улъэшы хъущтэп, шIу зебгъэлъэгъумэ, уипредмети шIу ылъэгъущт.
Тиныдэлъфыбзэ изэгъэшIэн, илъэгапIэ лъэхъан зэфэшъхьафхэм бэрэ зызэблахъугъ. Илъэс пчъагъэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, сыхьат пчъагъэу бзэм изэгъэшIэн къыфыхагъэкIыщтыгъэр зэрэбэм ишIогъэшхо къакIощтыгъ. КIэлэегъаджэм зэрилъытэрэмкIэ, адыгабзэр адрэхэм афэдэп. Ащ уеджэ зыхъукIэ пIуныгъэ-гъэсэныгъэр къыхэмыфэу хъурэп. Ным иIэшIугъэ зэрэлъэшыр, шэн-хэбзэ зэхэтыкIэхэр, нэжъ-Iужъхэм шъхьэкIафэу афашIырэр, нэмыкIхэри рассказхэми, романхэми, повестхэми къахэщых.
-ПIуныгъэ Iофым ипшъэрылъхэр, бзэм изэгъэшIэн кIэлэегъэджэ закъом зэшIуихын ылъэкIыщтэп, – къеIуатэ Анна Пановам. – Ны-тыхэм гъусэныгъэ къыбдыряIэнэу щыт. Унагъор ары зэкIэри къызщежьэрэр, сабыим ащ щилъэгъурэр, щызэхихырэр ишэнхэм къахэфэ. Унэгъо унашъо зэрылъым къикIыгъэ кIэлэцIыкIур зэу къахэошIыкIы. Ныдэлъфыбзэр ным ибыдзыщэ хэлъэу къытетышъ, ащ игъэбзэрэбзэн тапэкIи лъыдгъэкIотэн фае. Сабыир ыбзэ рыгущыIэнэу, ыгъэшIонэу зэрэщытыр ны-тыхэм гурагъэIон фае. ГухэкI нахь мышIэми, адыгабзэр нахь IуагъэзыкIы хъугъэ.
Аннэ иурокхэр зэрэзэхищэщтхэм сыдигъуи шIыкIэ гъэшIэгъонхэр къыфегъотых, гущыIэжъхэр, гущыIэ щэрыохэр егъэфедэх. Дэпкъ гъэзетхэр, нэрылъэгъу IэпыIэгъухэр, адыгэ тхылъ зэфэшъхьафхэр ренэу хьазырэу зыдиIыгъых. Адыгабзэмрэ литературэмрэ яегъэджэнкIэ зыпкъ иуцогъэ, шIуагъэ зыпылъ IофшIакIэ IэкIэлъ хъугъэми, итворческэ лъыхъонхэр зэпигъэурэп. Адыгабзэм фэгъэхьыгъэ хэутыгъэу тигъэзет къихьагъэхэр зэкIэ ыугъоигъэхэу кIэлэегъаджэм къызфегъэфедэх.
IэпэIэсэныгъэ зиIэ кIэлэегъаджэм Хьакурынэхьэблэ гурыт еджапIэм ипащэ игуадзэу Аулъэ Маринэ мары къыриIуалIэрэр:
-Илъэс пчъагъэ хъугъэу ныбжьыкIэхэм пIуныгъэ аригъэгъотыным, шIэныгъэ куухэмкIэ ыуIэшынхэм мыпшъыжьэу Анна Исмахьилэ ыпхъур ыуж ит. Адыгабзэр нахь чIэнагъэ зыщыхъурэ мы уахътэ кIэлэеджакIохэм бзэр шIу аригъэлъэгъуным, аригъэшIэным дэлажьэ. Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу адыгабзэм фэгъэхьыгъэу республикэм ыкIи районым ащызэхащэрэ зэнэкъокъухэм, олимпиадэхэм ригъаджэхэрэм апэрэ чIыпIэхэр бэрэ къызэрэщахьырэр.
Лъэпкъым ыбзэ имашIо зэрымыкIосэщтым, щыIэныгъэм пытэу зэрэхэуцощтым ар ыуж ит. Зисэнэхьат гухахъо хэзыгъуатэзэ Iоф зышIэрэ цIыф. Ары кIэлэегъэджэ анахь дэгъухэм ясатыр хэуцон зыкIилъэкIыгъэри, апшъэрэ категорие къызкIыфагъэшъошагъэри. Ащ нэмыкI щытхъуцIэу ыкIи тынэу къылэжьыгъэри макIэп: «Урысые Федерацием зэхэт гъэсэныгъэмкIэ иIофышIэ гъэшIуагъ», «Адыгэ Республикэм народнэ гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI», АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм и Щытхъу тхылъ, нэмыкIхэри.
ЩыIэныгъэр IофшIэн закъокIэ зэхэтэп. ЦIыфыр нахь зыщырэхьатырэр, гупсэфыпIэ зыщигъотырэр унагъор ары.
-СиунагъокIи сызыкIэхъопсыщтыгъэ пстэури къыздэхъугъэу сэлъытэ, – къеIуатэ тигущыIэгъу. – Тхьэм къысипэси шъэожъыитIу Тимуррэ Руслъанрэ къыспыфагъэх. Ахэм шIэныгъэ куухэр зэрагъэгъотынхэм сыфэбэнагъ. ЩыIэкIэшIу шъуиIэнэу шъуфаемэ, дэгъоу шъуеджэн фае ясIо зэпытыгъ. Тимур апшъэрэ гъэсэныгъитIу зэригъэгъотыгъ, пэщэ IэнатIэхэм аIутыгъ. Ау, гухэкIышхоу, чIэнэгъэшхоу сищыIэныгъэ къыхэхъухьагъ ащ пэсэ дэдэу идунай зэриухыгъэр. Руслъанэ медицинэ ыкIи юридическэ гъэсэныгъэ зэригъэгъотыгъ. Мы уахътэ Шэуджэн район гупчэ сымэджэщым иврач шъхьаIэу Iоф ешIэ. Сишъхьэгъусэу Григорийрэ сэррэ илъэс пчъагъэу къызэдэдгъэшIагъэм сыгу хэкIынэу зы гущыIэ къысиIуагъэу е ымакъэ Iэтыгъэу къыздэгущыIагъэу къэсшIэжьырэп. Шэуджэн район дзэ комиссариатым ипащэу илъэс 28-рэ Iоф ышIагъ, нэужым социальнэ ухъумэнымкIэ къулыкъум хэтыгъ, джы пенсием щыI. ХэушъхьафыкIыгъэу синыситIу, Мирэрэ Бэлэрэ, ягугъу къэсшIы сшIоигъу. Ахэм лъэшэу сафэраз, силъагъо къытесщэнхэ слъэкIыгъ. Зэшыпхъум фэдэхэу, зэгурыIохэу, шIу зэрэлъэгъухэу мэпсэух.
Къыхэзгъэхъожьымэ сшIоигъу, Аннэрэ ишъхьэгъусэрэ яжъышъхьэ мафэхэр джы къафэзгъэчыфыхэрэр ялъфыгъэхэм къакIэхъухьэгъэ нэбгыри 9-р ыкIи ахэм къафэхъужьыгъэ нэбгыри 2-р арых. Ащ нахь насыпыгъэ щымыIэу Анна Пановам къыхигъэщыгъ.
Сурэтхэр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъэх.
(Адыгэ макъ)
