Dağlıların halk hekimliğinde, uzun süren Kafkas savaşıyla ilişkili olarak cerrahi yön hâkim oldu. Çünkü yokluk ve savaş çok güçlü öğretmenlerdir. Yerel halktan yetenekli dağ şifacıları, ellerinden gelenin en iyisini yaparak, insanların sağlığını koruma amacına sadakatle hizmet etti.
En iyi hekimler, Çeçenya’nın en uzak dağ köyü olan (Tuloy-Lam Dağı yakınında) Maisty Köyü’nde yaşıyordu.
Dağlık Çeçenya’nın sosyo-ekonomik durumu hakkında yayımlanan bir koleksiyonda yer alan “Abrekler üzerine” (Grozni, Chechnarobraz Yayınevi, 1927, s. 89-90) başlıklı makalede şöyle deniyor: “Ve burada, keçilerin sarp kayalıklardan düştüğü yerde insanlar ot biçer ve ekin eker. Bununla birlikte, hemen hemen her yaşlının ya kırık bir bacağı ya da kırık bir kafası vardır. Burada hayretler içinde kalarak, özgün cerrahi aletlere sahip hekimlerle karşılaştım: Parçalanmış bir kafadaki deriyi ayırmak için kancalar, beyinden parçalar çekmek için cımbızlar ve kemikleri kazımak için spatulalar…”
Çeçen hekimler, yaralanan uzvun hareketsizliğini sağlamak için sabitleme işlemine ek olarak, yumurta sarısıyla özel olarak hazırlanmış ve sertleştiğinde bir tür kılıfa dönüşen unlu hamur da (belkham) kullanıyorlardı
Bazı bulaşıcı hastalıkların (üst solunum yolu enfeksiyonları) tedavisi için soğan ve yabani sarımsak kullanılmıştır. Dağ şifacıları, bu bitkilerde bol miktarda bulunan ve mikroplar üzerinde yok edici bir etkiye sahip olan fitokitlerle* tedavi yöntemini güvenle kullandılar.
Bir dizi hastalığın tedavisi için farmakolojik açıdan oldukça geçerli “tarifler” halkın hafızasında hâlâ korunmaktadır:
- Apse için ezilmiş muz yaprağı uygulanır.
- Aralıklı ateşlenme durumunda, kartopu çiçeği veya nane kaynatılarak kullanılır.
- İshal tedavisinde yabani armut, meşe palamudu ve armut kaynatılarak bulamaç haline getirilir.
- Kabuklu yaralar, ezilmiş kükürt ve inek sütüyle hazırlanmış tereyağından oluşan merhemle tedavi edilir.
- Eklemlerdeki ağrı tedavisi için zeytinyağıyla ovuşturarak masaj yapılır.
- Balgam söktürmek için meyan kökü kaynatılarak içilir.
- İdrar söktürücü olarak, ıhlamur çiçeği veya karpuz demlenerek kullanılır.
- Bağırsak kurtlarına karşı kavrulmamış kabak çekirdeği yenir.
- Baş ağrısı için sıklıkla sülüğün tacına ve oksipital bölgesine konurlardı.
*Bitkileri oluşturan ve salgılayan biyoaktif maddelerdir, bu maddeler bakteri gelişimini engeller ve hatta onları öldürür. (chechenews.com)
Çeviri: Serap Canbek
