Türkiye diasporası kurumları, “Rusya Federasyonu’na Geri Dönüş Hakkına İlişkin Yasa Tasarısı” konusunda bir açıklama yayımlayarak Rusça çevirisini 14 Nisan’da Kabardey-Balkar, Adigey, Karaçay-Çerkes cumhurbaşkanlarına, Rusya Federasyonu Duması’na ve Konstantin Zatulin’e yolladı. Kurumların açıklamasında şu ifadelere yer verildi:
“25 Mart 2025 tarihinde Rusya Federasyonu Devlet Duması’na sunulan, ‘Rusya Federasyonu’na Geri Dönüş Hakkı’na ilişkin yasa tasarısı, sadece içerdiği ayrımcı hükümlerle değil, aynı zamanda Rusya Federasyonu Anayasası ve ülkenin federatif yapısına aykırılığıyla da ciddi bir endişe kaynağı olmuştur.
Tasarının 2. maddesinde yer alan, geri dönüş hakkının yalnızca ‘Rusçayı aile, hane halkı ve kültürel alanda özgürce kullanan’ yabancılarla sınırlı tutulması önerisi, Rusya Federasyonu’nun çok uluslu yapısına ve anayasal düzenine aykırıdır. Rusya Federasyonu Anayasası’nın 68. maddesi uyarınca, cumhuriyetler kendi devlet dillerini Rusçayla eşit statüde belirleme hakkına sahiptir.
Adigey Cumhuriyeti, Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti ve Kabardey-Balkar Cumhuriyeti’nin anayasal düzenlemeleri gereği, Çerkesçe bu bölgelerde resmi dil statüsündedir. Dolayısıyla, bu dillerin biriyle başvuru yapan bir Çerkesin geri dönüş hakkı, anayasal teminat altındadır ve bu haktan mahrum bırakılması kabul edilemez.
Söz konusu yasa tasarısı, diasporada yaşayan ve tarihi vatanlarına dönmek isteyen Çerkes halkının en temel haklarını açık biçimde ihlal etmekte; Rusçaya hâkimiyet şartı üzerinden, dilsel bir eşik oluşturarak bu hakkı fiilen engellemektedir. Bu tasarının yasalaşması, etnik temelli ayrımcılık yapılarak insan haklarının ve Rusya Federasyonu’nun da taraf olduğu uluslararası metinlerin getirdiği yükümlülüklerin ihlal edilmesinin açık ve güncel bir örneğini teşkil edecektir.
Bununla birlikte, tarihi anavatanları Rusya Federasyonu sınırları içerisinde bulunan halkların geri dönüş haklarını kullanmaları durumunda, sosyal ve ekonomik gerekçelerle toplumsal yaşama entegrasyonu önemseniyorsa, dönüş sonrası dil eğitimi ve benzeri uygulamalar yoluyla sağlanmalıdır. Bu tür uygulamalar, geri dönen yurttaşların haklarını kullanmalarına engel olmadan, toplumsal uyumu artırıcı bir işlev görebilecektir.
Anavatanımızdaki güncel durumda, geri dönüş hakkının kullanılmasında sayısız engel bulunması ve dönüşçü sayısının oldukça az olmasının yanında, onlarca yıl önce anavatanına dönerek vatandaşlık verilmiş kişiler dahi kötü niyetli ve hukuksuz uygulamalara maruz kalmaktadır. Bu hukuksuzluklar ile söz konusu yasa tasarısı birlikte değerlendirildiğinde, toplumumuzu haklı endişelere sevk eden bu ayrımcı yaklaşımın boyutları ve tasarının sakıncaları pratik yansımalarıyla birlikte ortaya çıkmaktadır.
Rusya Federasyonu’nda federal yapının temeli, eşitlik ve halkların kendi kaderini tayin hakkıdır. Konstantin Zatulin tarafından sunulan bu tasarı ve benzeri girişimler, bu yapıya zarar vermekte; Çerkesler ve anavatanları Rusya Federasyonu sınırları içinde bulunan tüm halkların anavatanlarıyla bağlarını koparmayı, diasporadan dönenler başta olmak üzere anavatanda yaşayan ve kendi vatanlarında azınlık haline getirilmiş soydaşlarımızı ise asimile etmeyi ve sindirmeyi amaçlamaktadır. Bu tür politikalar, yalnızca bireysel hak ihlallerine değil, uzun vadede çokuluslu Rusya toplumunun yapısal bütünlüğüne de tehdit oluşturmaktadır. Aynı milletvekili tarafından daha önce sunulan ve benzer bir düzenlemeyi öngören ve diasporada tepkiyle karşılaşan başka bir tasarının Rusya Federasyonu Devlet Başkanlığı Ofisi tarafından Rusya Federasyonu Anayasası’na aykırı bulunarak geri çekildiğini hatırlatmakta fayda bulunmaktadır.
Bizler; Eskişehir Kuzey Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği, İstanbul Kafkas Kültür Derneği, Kayseri Kafkas Derneği ve Ankara Çerkes Derneği olarak;
- Öncelikle Konstantin Zatulin tarafından sunulan yasa tasarısının bir an önce geri çekilmesini,
- Geri dönüş hakkının kullanılması önündeki tüm yasal ve fiili engellerin kaldırılarak geri dönüşün teşvik edilmesi ve bu hakkını halihazırda kullananların hukuki güvenliğinin sağlanarak, ayrımcılık ve hak ihlallerine son verilmesini talep ediyoruz.
Çerkes halkının anavatanına dönüş hakkı, uluslararası hukukun getirdiği yükümlülükler ve tarihi gerçeklerin gereği olarak Rusya Federasyonu tarafından anayasal güvencelerle birlikte, amasız-fakatsız teminat altına alınmalıdır.”
İmzacı kurumlar
Eskişehir Kuzey Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği, İstanbul Kafkas Kültür Derneği, Kayseri Kafkas Derneği, Abhaz Dernekleri Federasyonu, Çerkes Dernekleri Federasyonu, Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı, Kafkas Vakfı, Alan Kültür ve Yardım Vakfı, Adige Khase Çerkes Derneği, Adige Kafkas Derneği, Aşağı Borandere Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Bursa Birleşik Kafkasya Derneği, Birleşik Kafkasya Konseyi Kültür Sanat Eğitim ve Yardımlaşma Vakfı, Birleşik Kafkasya Derneği İstanbul, Birleşik Kafkasya Derneği Samsun, Bozüyük Kuzey Kafkasya Kültür Derneği, Büyükçekmece Kafkas Kültür Derneği, Çeçen Kafkas Muhacirleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (KAFKASDER), Çeçen İçkerya Derneği, Çerkes Derneği Denizli, Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti Derneği, Eğrisöğüt Karaçay Derneği, Gebze Kuzey Kafkas Kültür Derneği, Hamamözü Çerkes Derneği, İstanbul Abhaz Kültür Derneği, İstanbul Çerkes Derneği, Kayseri Birleşik Kafkasya Derneği, Kaynarlılar Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği, Kütahya Kuzey Kafkas Kültür ve Dayanışma Derneği, Maltepe Çerkes Derneği, Şimali Kafkas Derneği, Uzunyayla Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği.
