Canberk Apiş, Hatay’daki orman yangın bölgesinden arayıp -muhtemelen müdahale arası- “Hazar TV bir program yapıyor, telefonunu verebilir miyim?” diye sorunca “Elbette” demiştim.
Görüştüm, muhabir özetle “Rusların Çerkeslere yaptığı kötü şeylerle ilgili bir program hazırlamam gerekiyor, müdürüm söyledi, görsel lazım, video çekip gönderebilirsiniz, 3-4 dakika sürecek” gibi bir şeyler söyledi. Nedenini sordum, müdürü istiyormuş, başka bir şey söyleyemedi.
Gazete yayın kuruluna bilgi verirken bir yandan da baktım neler olmuş diye. Bilgiye ulaşmak kolaylaştı ya, anında bulabiliyorsunuz aradığınızı.
Özetle; Rusya’da iki Azerbaycanlı gözaltında ölmüş, Moskova-Bakü hattı gerilmiş. Bakü, “işkence ve kasıtlı cinayet”; Moskova, ilişkileri bozmak isteyen “dış güçler” diyor. Azerbaycan Başsavcılığı ceza soruşturması başlatıyor. Bakü, Rusya devlet haber ajansı Sputnik’in ofisine baskın yapıyor, üç Rus gazeteciyi gözaltına alıyor, tüm Rusya ilintili kültürel etkinlikleri iptal ediyor. Rusya Dışişleri Bakanlığı, Azerbaycan’ın Moskova büyükelçisine “dostça olmayan eylemler” nedeniyle protesto notası gönderiyor. Devamı da var.
O arada Hazar TV’nin aklına Çerkesler geliyor. Getiriliyor mu acaba?
Gürcistan’ın da aklına gelmişti değil mi, 2011 yılında. Ukrayna’nın da… Parlamentoları Çerkes Soykırımı’nı kabul etmiş hatta Gürcistan Anaklia kentine soykırım anıtı dikmişti. Şimdi de Azerbaycan… Muhtemelen gerilim sürer ve ilişkiler koparsa soykırımı da tanıyabilir. Parlamentolar aldıkları kararları geri de alabilirler bir gün. Koşullar değiştiğinde… Kaldı ki “Karar aldılar mı? Karar almaları istendi mi?”, soru orta yerde duruyor.
Ukrayna’daki savaş nedeniyle Kafkasya’dan II. cephe açılması tartıştırılmıştı bir ara. Azerbaycan-Ermenistan savaşı sonrası dengeleri değiştirmek için de harekete geçtiler. Arada, Suriye’de iktidarı istediklerine verdiler. Rusya, Ukrayna’da NATO’ya karşı savaşırken, Kafkasya’daki “arka bahçesi” dahil birçok yerde birçok şey oluyor; müdahale edemez halde. Dünyayı yönetenler satranca devam ediyorlar. Kaç hamle sonrasını hesaplıyorlar diye sormuyoruz artık. A’dan Z’ye ve Türkçe sınırlarını aşan alfabe harflerine kadar “sonsuz” senaryolarla…
Söz konusu Rusya olduğunda senaryolarda her daim Çerkes kartının kullanılacağını biliyoruz, bu iyi bir şey değil.
Gazetede yıllardır soykırımın Çarlık Rusya’sı devamı Rusya Federasyonu’nca tanınması için çağrılarımız oldu. Diğer ülke parlamentolarının iç dinamikleri ile alacakları kararlar da değerli elbet ancak gerçekten özgür iradeleri ile karar alırlarsa, politik bir hamle olmazsa. 1997 yılında Dünya Çerkes Birliği başvurusu ile UNPO’nun almış olduğu karar gibi. Türkiye, Rusya ve dünya kamuoyunda Çerkes Soykırımı’nın bilinmesini ve sivillerden ses çıkmasını da değerli buluyoruz.
Putin, Yeltsin’in kendi döneminde yaptığının üzerine koymalı. Yeltsin, 21 Mayıs 1994 tarihinde gönderdiği telgrafla soykırımın 130. yıldönümünde ‘savaş sonuçlarının vahametini’ kabul ve ‘sürgün edilenlerin torunlarının tarihi vatanına dönüşü ile ilgili sorunu çözmek lazım geldiğini’ ifade etmişti.
Jineps, 2010 yılı aralık sayısında Putin’e seslenmişti:
ÇERKESLERDEN DE özür dile Putin
Yaklaşık 1 milyon Çerkesi zorunlu göçe maruz bırakan, sadece Adigelerden 500 bin kişiyi öldüren ve Çerkesya’yı yok eden Rusya’nın Başbakanı Putin’in önce Çerkeslerden özür dilemesi gerekir.
Sovyetler Birliği liderlerinden Josef Stalin’in emriyle, 1940’ta Kızılordu’nun esir aldığı 22 bin savaş esirinin öldürülmesi nedeniyle Polonyalılardan özür dileyen Rusya Başbakanı Vladimir Putin, Stalin döneminde çok sayıda insanın rejim kurbanı olduğunu belirterek “Ölenler, tarihin büyük yalan yarasının uzlaşmayla aydınlatılması için bekliyorlar” dedi. Putin’in 2010’un nisan ayında yaptığı bu jestten yıllar önce de Almanya Başbakanı Willy Brandt 1970’teki Varşova ziyaretinde Polonya gettosu anıtına çiçek koyduktan sonra herkesin bakışları altında diz çöktü ve faşizm kurbanlarından insanlık adına af diledi. Polonya ise en az Brandt’ınki kadar etkileyici bir jestle karşılık verdi. Brandt’ın önünde diz çöktüğü getto anıtının yakınına kocaman bir Willy Brandt anıtı dikti ve anıtın bulunduğu meydanın adını Willy Brandt Meydanı olarak değiştirdi.
Özür dilemekten ve sorumluluk üstlenmekten kaçınmayan liderler, kuşkusuz insanlık tarihinde önemli bir sayfa açarlar. Ancak Putin’inki gibi, yalnızca ülke çıkarları ve siyasi gerekçelerin zorunlu kılması nedeniyle yapılan jestler, halen sürdürdüğü totaliter yönetim biçimini ve hiçbir insan hakkı ihlalini örtemeyeceği gibi, Rusya’nın Çerkeslere uyguladığı sürgün ve soykırımı da unutturamaz. Yaklaşık 1 milyon Çerkesi zorunlu göçe maruz bırakan, sadece Adigelerden 500 bin kişiyi öldüren ve Çerkesya’yı yok eden Rusya’nın başbakanı Putin’in önce Çerkeslerden özür dilemesi gerekir. Çerkes halkı belki Brandt’a yapılan gibi bir anıtını dikmez ama en azından cesareti ve onurlu davranışı nedeniyle gönülden takdir eder. Çünkü soykırım ve sürgünde ölenler de, bizzat kendisinin söylediği gibi ‘Rusya’nın bu büyük yalanının aydınlatılması için bekliyor’.
https://jinepsgazetesi.com/2010/12/cerkeslerden-de-ozur-dile-putin/
Soçi Kış Olimpiyatları, geçmiş Olimpiyat Oyunları’ndaki kimi örnekler nedeniyle Rusya için bir yüzleşme fırsatıydı. Çerkes kamuoyu -bir kesimi hariç- yeterli inisiyatifi gösterebilseydi “özür” gerçekleşebilirdi.
Jineps, 2014 yılı mart sayısında, olimpiyatların bitiminde konuyu yine manşetine taşıyıp Putin’e seslenmişti:
Çok şey istememiştik Putin, yalnızca bir özür
Sydney 2000 Yaz Olimpiyat Oyunları ve Vancouver 2010 Kış Olimpiyat Oyunları’nda, o toprakların kırım yaşayan yerli halkları Aborjinlere ve Kızılderililere saygı duruşu gösteren anlayış, Soçi’de sustu.
(https://jinepsgazetesi.com/2014/03/cok-sey-istememistik-putin-yalnizca-bir-ozur/)
Rusya Federasyonu, Putin “Çerkes Soykırımı” ile yüzleşmeli, politik oyunların/hamlelerin bir maddesi haline gelmesine daha fazla seyirci kalmamalı.
Tamara Polovinkina’nın “Çerkesya Gönül Yaram” kitabında yazdıklarıyla bitirelim:
“Rusya-Kafkasya Savaşı ve Adigelerin sürülmesi bölümü, belki de en fazla tartışma ve değişik tepkilere yol açacaktır. Rusya Çarlık yönetiminin 19. yüzyılda Kafkasya’da üstlendiği çirkin rolü ve Adigelere karşı soykırım uygulamaları düşünülürse, tarihin acı olaylarını yeniden karıştırmamak ilkesi belki de başlıca argüman olacaktır. Ne var ki biz bu görüşe katılmıyoruz ve söz konusu savaş konusunda şu ilkeyi tercih ediyoruz: ‘Tatlı yalandan, acı gerçek iyidir’.”
