Andriy Yermak’ın istifası Ukrayna siyasetinde önemli gelişmelere yol açacak gibi görünüyor. İstifa sadece Başkan Zelenski’nin şahsını ilgilendirmiyor. Zelenski’nin göreve geldiği günden itibaren inşa ettiği süper-başkanlık sistemini de etkileyeceğe benziyor. İstifa kararının artı ve eksi yanları var. Artı hanesine güçler ayrımının yerleşmesi olasılığını kaydedebiliriz. Eksi hanesinde ise kaos yazıyor.
Sorun aslında Yermak’ın kendisi değil, merkezileşmiş sistem. Devlet başkanları ile parlamento arasındaki sonu gelmez güç savaşı, devlet başkanlığı makamını (devlet başkanının görev tanımının net olmadığını belirtelim) muhteris siyasetçiler için cazip kılıyor. Zelenski süper-başkanlık modelini çürümüş parlamenter sisteme (parlamentonun oligarkların hegemonyası altında olduğunu unutmayalım) bir alternatif olarak kurguladı. 2020 yılından bu yana yaşanan bir dizi kriz, sistemi güçlendirdi: Pandemi (2020)… Oligarklarla mücadele (2020-2021)… Rusya tehdidi (2021)… İşgal (2022)…
Sistem kaçınılmaz biçimde başkanın yakın çevresini güçlendirdi. Danışmanların başındaki isim de fiili olarak ülkenin iki numaralı siyasetçisi haline geldi.
Zelenski ve Yermak’ın ortak yanları siyasette deneyimsiz olmalarıydı. İkili uzun süre sorun yaşamadı. Ta 2025 yazında yolsuzlukla mücadeleden sorumlu resmi kuruma müdahale edinceye kadar. Müdahalenin birkaç sebebi vardı:
- Batılı müttefiklerinin baskısı karşısında Ukrayna’nın egemenlik haklarını koruma motivasyonu (Yolsuzlukla mücadeleden sorumlu devlet dairesi 2015 yılında Batı’nın tavsiyesi ile kurulmuştu);
- Başkanın yakın çevresini soruşturmalardan koruma kaygısı;
- Rejimin kendi gücünü abartması.
Ukrayna Yolsuzlukla Mücadele Ulusal Dairesi (NABU) karşısında kolay bir zafer kazanılacağı sanılıyordu. Ama öyle olmadı. Halkın, muhalefetin ve Batılı müttefiklerin beklenmeyen tepkisi planları altüst etti.
NABU, başkanın yakın çevresinin içinde bulunduğu yolsuzluk tape’lerini açıkladı. Yermak’ın doğrudan adı geçmese de “Ali Baba”nın kim olduğu herkesçe malumdu.
Zelenski’nin siyasi müttefikleri de koroya dahil oldular. Onlar da Yermak’ın istifasını istiyorlardı. Zelenski sonuna kadar Yermak’ın yanında durdu. Hatta onu başmüzakereci olarak atadı. Yermak, ABD Başkanı Donald Trump’ın barış planını müzakere edecek ekibin başında olacaktı. Ama skandal o kadar büyüdü ki Yermak istifa etmek zorunda kaldı.
Yermak siyasi paratoner işlevi görüyor, başkana yönelen tepkileri absorbe ediyordu. Şimdi Zelenski tek başına. Bu koşullar altında yeniden seçilmesi zor görünüyor.
Yermak’ın istifasının ardından muhalefet Zelenski üzerinde baskıyı artıracak. Taleplerden biri, muhalefet partilerinin de içinde bulunacağı yeni bir hükümet kurulması olacak.
Halkın Hizmetkârı Partisi’nin parlamentoda çoğunluğu kaybetmesi olasılığından söz ediliyor. Partinin sandalye sayısı 254’ten 229’a inmiş durumda. Dört sandalye daha kaybederse mevcut hükümet istifa edecek, bir koalisyon hükümeti kurulacak. Bu durumda Halkın Hizmetkârı Partisi’nin dağılabileceği konuşuluyor.
Putin’in Ukrayna’da meşru gördüğü tek kurumun parlamento olduğu biliniyor. Kremlin, yeni devlet başkanının Rusya için kabul edilebilir bir isim olmasını umuyor. Ama böyle bir senaryo Ukrayna’da ne iktidarın ne de muhalefetin işine geliyor. Bu yüzden de Kiev’de kimse adım atmak için acele etmiyor.
3 Aralık 2025
