Karadeniz kıyısındaki Psışuape (Псыш1уапэ/Лазаревск) beldesinde yirmi yıldan beri, Adige tarihi ve kültürü üzerine düzenlenmiş bir Müze (Shapsugh Müzesi-HCY) bulunuyor. Müzenin kuruluşu çalışmalarında Adige kültürü konusunda, Adigey Cumhuriyeti’nin değer verdiği bir bilim insanı olan Tamara Polovinkina’nın büyük emeği geçmiştir. Böyle bir Müze düzenlemek için Adige halklarının tarihini derinlemesine öğrenmiş olmak gerekir.
Polovinkina’nın Adige tarihi üzerindeki çalışmaları uzun yıllara dayalıdır. Onun “Çerkesya, Gönül Yaram”*, “Karadeniz kıyısı Kafkas Yerlileri/Aborijinleri” gibi önemli çalışma ürünleri bunlardan ikisidir. Bu yakınlarda Tamara Polovinkina’nın “Soçinskogo Priçernomorye” –Karadeniz Kıyısındaki Soçi – adlı yeni bir kitabı Nalçik’teki “El-Fa” kitabevi tarafından yayınlandı. Karadeniz kıyısında yaşayan Şapsığlar ile soydaşları Wubıhlar ve Abazalar’ın (Sadzlar, Psıhuvlar / Псыхъуухэр, Cihler / Джиххэр) tarihi, gelenekleri kitapta derinlemesine incelenmiş bulunmaktadır. Rus-Kafkas Savaşı sonrasında bu toplulukların terk etmek zorunda oldukları kıyıboyunda, güneyde Adler beldesinden başlayıp kuzeyde Anapa’ya ulaşan bir alanda** bugün bulunan köy ve kentlerin öyküsü de anlatılmaktadır. Bugün için Karadeniz kıyısında sadece 14 Şapsığ köyü kalmıştır, kitap daha çok bu köylerin oluşumunu ele almaktadır.
KARMOKO Hamid (Къэрмокъуэ Хьэмид)
Kaynak: Adige Psatl / Адыгэ псалъэ, 10.06.2007,Çev: HAPİ Cevdet Yıldız
*Kitabın Türkçesi, anılan adla yayınlanmıştır. HCY
**Anapa’dan güneydeki Adler’e uzanan Karadeniz kıyı kesiminde, 1896’da Kuban Oblastı’ndan ayrılarak “Karadeniz ili” (Guberniya) kurulmuştu. İlin Tuapse ve Soçi okruglarında (ilçe) 1922’de Rusya’ya bağlanma isteğiyle “Shapsugh Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti” kurulmuştu. Adler’in güneyindeki Gagra yöresi de, Çerkesya’yı içeren Kuban Oblastı’ndan çıkarılarak, Kutaisi iline bağlı Sohum okrugu içine alınmış. Gagra bugün bağımsız Abhazya Cumhuriyeti sınırları içindedir. HCY
Sayı : 2008 10
