MAYKOP
Adıgey Cumhuriyeti’nin Rusya ile ‘birleşmesinin’ 450. yıl dönümünü kutlamaya yönelik yetkililer tarafından yapılan bir girişim, Çerkes olarak da bilinen ve Federal Rus ve yerel yetkilileri politik kazanç için tarihi çarpıtmakla suçlayan Adıgeler’i kızdırdı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 8 Eylül’de imzaladığı bir kararname ile 2007 yılını, Adıgey Cumhuriyeti’nde ‘Rusya’ya gönüllü olarak katılımın’ kutlanacağı yıl olarak belirledi. Benzer kutlamalar nüfusun çoğunluğunu Adıgeler’in en büyük kolu olan Kabardeyler’in oluşturduğu Kabardey-Balkar Cumhuriyeti’nde de planlanıyor. Etkinliklerde Kabardey prensinin 1557’de Moskova’ya elçi olarak gönderilişi ve bunun sonucunda askeri müttefiklik konusunda anlaşılması anılacak.
Bu girişim Adıgey hükümeti tarafından başlatıldı ve parlamentodan da destek gördü. Yerel parlamentonun halklar arası ilişkilerden sorumlu komitesinin başkanı Yuri Udiçak “Planlanan kutlamalar konusunda çok ciddiyiz. Rusya’ya katılmamızın sonucu olarak biz Adıgeler büyük Rus halkı ve kültürleri ile daha yakın bağlantı kurduk ve kendi kültürümüzü geliştirebildik” dedi. “Bu gün Adıgey’de iki üniversite ve bazı eğitim kuruluşları var. Adıgelerin Rusça’yı çok iyi konuşmaları gerçeği Ruslar’a çok yakın olduğumuzu kanıtlıyor” diyen Udiçak Adıgeler’in Rusya’ya gerçekten ‘gönüllü’ olarak katılıp katılmadıkları sorusu sorulduğunda “Kimse kimseyi zorlamadı” şeklinde cevap verdi.
Bununla birlikte birçok Çerkes politikacı ve aktivist çok kızgın ve anma törenlerinin Çerkesler’in Rus İmparatorluğu’na karşı yüzlerce yıl süren direnişine dayanan ‘tarihin çarpıtılması’ olduğunu söylüyor. Çerkes Kongresi’nin Başkan Yardımcısı Zaur Dzeukhev IWPR’a “Adıgey neredeyse yüzyıl süren kanlı Rus-Kafkas savaşlarından sonra Rus İmparatorluğu tarafından sömürgeleştirildi. Tüm dürüst tarihçiler bunu biliyor ve Rus yetkililerin gerçeği söylemelerini istiyoruz” dedi. Kongre Başkanı Murat Berzeg, “Tarihte hiç olmamış bir olayı kutlamak yanlış. Rusya’ya gönüllü olarak mı katıldık? 19. yüzyılın Rus-Kafkas savaşları popüler bir özgürlük savaşı olmaktan ziyade insanların kendi çarlarına isyanları oldu… İşte tek bir zaman insanların tarihlerini böylece değiştirebilir ve özgürlüğün şampiyonlarını ve kahramanlarını eşkıyaya çevirebilir” dedi.
Diğer bir Çerkes organizasyonu Adıge Khase planlanan kutlamalar konusunda ikiye bölünmüş. Adıgeysk kasabasındaki Adıge Khase’nin Başkanı Alp Tliap, “Moskova sadece etnik gruplar arası ilişkileri geliştirmek için çalışmalar yaptığını söyleyebilmek için bir kutucuğa işaret koymak istiyor. Yerel yetkililerin tek amaçları ise para kazanmak” dedi. Adıge Khase’nin diğer liderlerinden Amin Zekhov, Çerkesler’in geçmişte de Rus devletine hizmet ettiklerini ve askeri komutanları olduklarını söyledi. Zekhov, “Bununla birlikte Adıgey’in sömürgeleştirildiği Rus-Kafkas savaşı ile ilgili gerçekler de konuşulmalı” dedi ve “Bu kadar çok kan döküldükten sonra nasıl gönüllü birleşmeden söz edebiliriz” sorusunu sordu.
Bu istisnalara rağmen Adıge Khase resmi olarak gelecek yıl yapılacak kutlamaları destekliyor. Dzeukozhev Adıge Khase’nin kutlama planlarına verdiği resmi desteğin arkasında finansal destek olduğuna inanıyor. Dzeukozhev, Adıge Khase temsilcilerinin özelde kutlamaların tarihen yanlış olduğunu kabul ettiklerini ancak para kazanmak istediklerini söyledi. Dzeukozhev, “Adıge Khase’nin üyeleri biraz para kazanmak isteyen ‘büyük yazar ve şairler’dir. Ülke bürokratları ile olan ilişkilerini bozmak istemiyorlar” dedi. Rus-Kafkas savaşlarının sonunda, 1860’lı yıllarda on binlerce Çerkes Kafkasya’dan Orta Doğu ve Türkiye’ye sürüldü. Kafkasya’da kalabilenler ise üç otonom bölgeye bölündü: Adıgey, Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes. Suriye doğumlu bir Çerkes olan ve sonradan Kuzey Kafkasya’ya geri dönen Ruşdi Tuguz, Adıgey’in Rusya’ya bağlanmasının gönüllü olması halinde atalarının vatanlarından sürülmeyeceğini söylüyor. Tuguz, “Eğer acı bir suya biraz şeker katarsanız iyi bir su elde etmiş olmazsınız” dedi.
Adıgey Cumhuriyeti’nde Ruslar nüfusun çoğunluğunu oluşturuyor ve Adıgeler’in nüfusu genel nüfusa oranla sadece % 25. Bununla birlikte Adıgeler ülkenin politik elitinin büyük bir kısmını oluşturuyor. Bu durum Rus nüfus arasında hoşnutsuzluğa sebep oluyor. Adıgey Slavları Birliği’nin liderlerinden Vladimir Karatayev, “Adıgey elitleri, kendi insanlarının tarihlerine ihanet ettiler” dedi. Maykop’taki diğerleri ise Putin’in bu kararnamesini Kuzey Kafkasya’daki etnik azınlıklarla ilgili ciddi problemlerin ortadan kaldırılması için Moskova’nın bir halkla ilişkiler egzersizi olarak görüyor. Ayrıca kutlamaların Moskova ile yerel elit arasındaki anlaşmazlığı yatıştırmak için de düzenlendiğini söylüyorlar. Bu sene Adıgey Devlet Başkanı Hazret Şövmen ile Putin’in Güney Rusya özel temsilcisi Dimitri Kozak arasında tartışma yaşanmıştı. Şövmen, Kozak’ın Adıgey’in Krasnodar ile birleştirilmesi konusunda baskı yapması üzerine istifa etmekle tehdit etmişti. Putin, Şövmen’in istifasını kabul etmemiş ama Maykop ve Moskova arasındaki ilişkiler oldukça kötüleşmişti. Bu arada parlamentodaki muhalif vekiller Şövmen’e karşı güvensizlik oyu vermeyi planlıyor ve Adıgey Başbakanı Yevgeni Kovalyov 13 Eylül’de Şövmen tarafından görevinden alındı. Şövmen’in görev süresi 2007 Ocak ayında sona eriyor ve yerine gelecek kişi Putin tarafından atanacak. Devlet Başkanı olacak adayları Putin’in seçmesi için Kozak önerecek. Bekli de Kozak’ın devlet başkanı adayları listesine girmenin bir yolu da kutlamaları desteklemektir.
Kaynak: IWPR, Kafkasya Raporu, No:358, 21 Eylül 2006
Ajans Kafkas için Türkçe’ye çeviren Cavit Yılmaz
Sayı : 2006 10
