Abhaz müstakil evinin ana bahçesi, mısır tarlaları (eskiden darı ve buğday tarlaları), meyve bahçesi, üzüm bahçesi ve sebze bahçesi var. İklim, halk yaşam özellikleri, Abhaz müstakil evinin bahçesinin büyük olmasına neden oldu. Maddi durumu kötü bile olsa Abhaz ailelerinin bahçeleri aynı büyüklükte kalırdı.
Bu kadar büyük bahçenin olması, düğün, cenaze, dua ve diğer ritüellerin bahçede düzenlendiğinden kaynaklanırdı.
Müstakil evin bahçesi, arazi düzenine göre genelde dört köşeli, yuvarlak, oval şeklinde büyük bir çayırdı. Bahçede evler, gölge yapan büyük ağaç ya da ağaçlar (gürgen ağacı ya da mevye ağaçları) vardı. Prenslerle soyluların bahçeleri çok daha büyüklerdi. Hatta bahçe içinde başka bir bahçe vardı. İç bahçeye “aşta”, dış bahçeye “amdzırha” denir. Bazen iki bahçeyi tek bir bahçeye dönüştürmek amacıyla iç duvarı kaldırıyorlardı.
Prenslerle soyluların bahçeleri, köylülerin bahçelerinden daha büyük olmalıydı. Bazı Abhazya köylerinde prenslerin ya da soyluların oturdukları yerlerde büyük müstakil ev bahçeleri hala bulunabilir. Örneğin, Lıhnı köyünde Abhazya prensi Çaçba’nın büyük avlusu – Lıhnaşta – ve asırlık ıhlamur ağaçları bulunur. Abhazlar burada toplantılarla etkinlikleri düzenliyorlar. Ayrıca Açandara köyünün merkezinde yerli prens Açba Batı’nın yüzyıllık ağaçlı büyük avlusu – Midaraedı- bulunur.
Halk kültürünün birçok tarafının değişmesine rağmen Abhaz müstakil evleri ile avluları bugün bile geleneksel özelliklere sahiplerdir. Bugün de avlu büyük bir çayır şeklinde olup her zaman çok temiz tutulur. Geleneklere göre ev sahipleri, bahçelerini yaban otlarından ve kurumuş yapraklardan temizliyorlar. Abhaz evine yeni gelin geldiğinde bahçenin temiz olması gelinin temizliğe önem vermesinin kriteridir. Her sabah genç gelin bahçeyi yapraklardan temizliyor, otlar çok uzayınca onları kesmek erkeklerin sorumluluğundadır.
Genelde avluda danalar otlanır, diğer hayvanlarla kümes kuşları avluya giremezler. Eskiden olduğu gibi avluda büyük gölge yapan bir ağaç bırakılır, diğer ağaçlar kesilir. Abhazlar, yıldırımın gürgen ağacına asla düşmeyeceğine inanırlar. Hatta evlerin inşaatında gürgen ağacını kullanan Abhazlar, böylece yeni eve yıldırımın düşmesini engelleyeceklerine inanırlar. Gürgen ağacı dışında Abhaz bahçelerinde armut ağacı, elma ağacı, ceviz ağacı ve incir ağacı da olabilir.
Bugün Abhaz bahçelerinde bazı değişiklikler de görülebilir. Eskiden avluların hasır çitle çevrilirdi. 30’lu yıllarda telli çit ya da yeşil çit kullanılmaya başladı. Bunun sebebi, piyasaya turunçgillerin girmesi olmuştur. Yeşil çit için üç yapraklı portakalı (Japon portakalı) kullanırlardı. 70’li yılların sonunda bu çitlerin yerine metal çitler geldi. Ahşap kapıların (eskiden kapıların üstünde hayvanlar, kuşlar ve diğer figürler vardı) yerini de metal kapılar aldı. Metal kapıların da çeşitli süsleri oluyor.
Modern avluda binalar yapılmıyor. Bazı evlerin önünde ya da çitlerin önünde eskiden olmayan çiçek tarhları konulur. Son zamanlarda Abhaz bahçelerinin tasarımında asma üzümle kaplanan çardak çok moda olmuştur.
Diana Ahba
“Abazaların Ülkesi” için özel
