Rus subay L. Shteder, 18. yüzyıl sonlarında Kafkasya’ya seyahat etmiş ve eski bir ritüele şahit olarak kayıt altına almıştı. “Güçlü fırtına genç bir kadının ölümüne neden olmuştu. Yıldırım çarpan kadının yanındakiler neşeyle haykırmış, ölünün etrafında bir halka kurarak şarkı söyleyip dans etmeye başlamışlardı. Fırtına halen devam etse de köyün tüm sakinleri dans halkasına katılmıştı. Koro şeklinde ‘Eliya! Eliya! Tsoppay’ diyorlardı, ne dediklerini anlamıyordum. Dans ederek bu sözleri tekrarlıyorlardı. Önce bir kişi şarkı söylüyor, sonra da koro katılıyordu. Can veren kişi yeni elbiseler giydirilmiş halde öldüğü yere yatırılmış ve dans gece yarısına kadar aralıksız devam etmişti. Ebeveynleri, kız kardeşi ve kocası da dans ederek şarkı söylüyorlardı, sanki bir kutlama varmışçasına mutluydular.”
Shteder’in şahit olduğu ve şimşek çarpması sonucu ölenlerin ardından gerçekleştirilen “Tsoppay” dansı, eski zamanlardan kalma bir Oset ritüelidir. Dansın kökeni; yıldırım ve şimşek gibi doğa olaylarının yıldırım tanrısı Eliya’nın gücünün bir göstergesi olduğuna inanııldığı eski zamanlara dayanır. Tanrı yeryüzüne ateşli oklarını fırlatmaktadır. Bu ilahi ateşin isabet ettiği kişinin diğerlerinden farklı olduğuna inanılırdı. Yıldırım çarpması sonucu ölen kişinin cennetle lütuflandırıldığı düşünülürdü ve bu nedenle de arkasından yas tutulmaması gerektiği varsayılırdı.
Ölünün etrafında gerçekleştirilen dans şu şekilde icra edilirdi: Kadınlar ve erkekler, genç kızlar ve genç erkekler bir ya da dört çift halinde bir halka oluşturup kol kola yürürlerdi. Her grupta fandır gibi ulusal yaylı enstrümanlar çalan müzisyenler vardı. En iyi sese sahip olanlar şarkı söyler, diğerleri ise “Eliya, Eliya. Herkese iyilik ver” kısmını tekrarlardı. Ölen kişinin ardından yapılan bu cenaze töreninden sonra yağmur yağıp, yıldırım yatışmaya ve bulutların arasından güneş çıkmaya başladığında, insanlar yıldırımın yerini öfkenin aldığına inanırlardı. Gece geç vakitte şarkı ve danslarla “Eliya, Eliya. Herkese iyilik ver” diyerek evlerine dönerlerdi. (vmeste-mir.ru)
Çeviri: Serap Canbek
