Жъоныгъуакlэм и 21-рэр тилъэпкъ ишъыгъо маф. Адыгэхэр зыщыпсэурэ къэралыгъохэм зэкlэми мы мафэм шъыгъо-шlэжь зэхахьэхэр ащыкlуагъэх. Лъэпкъым къырыкlуагъэр, хьэзабэу пэкlэкlыгъэр агу къагъэкlыжьыгъ, я 18-19-рэ лlэшlэгъухэм шъхьафитыныгъэм фэбанэзэ зыпсэ зытыгъэхэм шъхьащэ афашlыгъ. Мыщ фэдэ мафэхэм тизыкlыныгъэ нахь мэпытэ, зы пкъым, зы псэм фэдэу тыдэкlи щыпсэурэ адыгэхэр зэкъоуцох, зы мэхьанэ lоф зэфещэх. Хэхэс адыгэхэм а мафэр хэкужъым щагъэкlоныр, ялъэпкъэгъу гупсэхэм адэгущыlэныхэр ягухэлъ. Ащ фэдэу мыгъэ нэбгырэ 60 фэдиз зыхэтыгъэ куп ин Тыркуем къикlи Налщык, Мыекъуапэ къеблэгъагъ. Шъыгъо-шlэжь лъэсрыкlо зекlоу Къэбэртэе-Бэлкъарым щызэхащагъэм хьакlэхэр хэлэжьагъэх, нэужым Адыгэ республикэм зыкъагъэзагъ. Мыщ Адыгэ Хасэм илlыкlохэм зэlукlэгъухэр адыряlагъэх, адыгэ культурэм икlэн къэзыlуатэрэ къэгъэлъэгъонэу лъэпкъ музеим щызэlухыгъэхэм яплъыгъэх, Тыжъ Элкъай ихьакlэщ зэlукlэ щыряlагъ, ныбжьыкlэ зэфэсым хэлэжьагъэх. Купым заулэрэ хэкужъым къэкlуагъэхэри, апэрэу къеблэгъагъэхэри ахэтыгъэх. Зэкlэми зэфэдэу хагъэунэфыкlыгъэр зы – ятэтэжъхэм ячlыгужъ щэгупсэфых, щэрэхьатых, гукъэкlыжь дахэхэр зыдаlыгъэу тилъэпкъэгъухэм агъэзэжьыгъ. Джащ фэдэу хэкурыс адыгэхэр мы мафэм lэкlыбым щыlэхэм рагъэблэгъэныр хабзэ хъугъэ. Шlэныгъэлэжьхэр, этнографхэр, тарихъlуатэхэр игъо-рыгъоу, жъоныгъуакlэм и 21-рэм Тыркуем, Иорданием, Германием, Израиль макlох, гушъхьэлэжьыгъэу аlэкlэлъхэмкlэ тилъэпкъэгъухэм адэгуащэх. Ащ фэдэу, мыгъэ бзэ шlэныгъэлэжьэу, профессорэу Бырсыр Батырбый Израиль ит адыгэ къуаджэу Кфар-Камэ рагъэблэгъагъ. Зэдэгущыlэгъу зэфэшъхьафхэр нахьыжъ гъэшlуагъэм тилъэпкъэгъухэм адыриlагъэх. Илъэси 153-рэ хъугъэу lэкlыбым щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм бзэр, хабзэр, культурэр чlамынэу зэрэщыlэхэр Израиль адыгэхэм анахь къахэщы. Мыщ ит Кфар-Камэрэ Рихьаниерэ зэкlэмкlи адыгэ нэбгырэ минитф адэс, уегупшысэмэ бэп, утещыныхьанэу щыт зыхэсхэм ахэкlокlэнхэкlэ, ау зэкlэмэ анахьышlоу мыхэмэ зыкъаухъумэжьыгъ. Нахьыкlи, нахьыжъи адыгабзэр агъэбзэрабзэу мэгущыlэх, къуаджэхэм, урамхэм ацlэхэр адыгабзэкlэ атетхагъэх, адыгэ мэкъамэкlэ нысащэхэр ращых. Лъэпкъ зэхашlэр зэрэухъумэшъугъэмкlэ Израиль щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэр апэрэ чlыпlэм щытых. Бырсыр Батырбый мы къэралыгъом апэрэп зэрэкlорэр. Кlэлэцlыкlу къэшъокlо купэу «Нэф» игъусэу ащ ыпэкlи кlонэу хъугъагъэ. Адыгабзэкlэ дэгъоу зэрэгущыlэгъэхэр анахь къахигъэщырэмэ ащыщ. Шlэныгъэлэжьыр къызэрэкlуагъэр къызфагъэфеди, Кфар-Камэ дэт гурыт еджапlэм адыгабзэкlэ кlэлэегъаджэу щылажьэхэрэм упчlэхэр хьакlэм фагъэзагъэх. Бэ мышlэу якъуаджэ Тыркуем щыщ лlыкlо куп къэкlогъагъ. Латин хьарыфылъэр хэзыхыгъэу, зыгъэлажьэрэ Адыгэбзэ Хасэм ахэр илlыкlох. Адыгабзэр джырэкlэ зэрылъ кирил алфавитым нахь lэшlэхэу латин хьарыфхэмкlэ тхэнхэр, еджэнхэр ахэмэ алъытэ. Мы упчlэмкlэ Бырсыр Батырбый Израиль адыгэхэм упчlэжьэгъу ашlыгъ. Шlэныгъэлэжьым игуапэу ащкlэ иеплъыкlэхэр агуригъэlуагъ. Къызэриlуагъэмкlэ, адыгэ макъэхэр къабзэу къэlунхэм пае, кирил хьарыфхэр зэкlэм анахь lэрыфэгъух. Ахэмкlэ адыгэ литературэр тхыгъэ, хэкум къыщыдэкlырэ тхылъхэр, гъэзетхэр, журналхэр зэкlэ ары зэрэтхыгъэхэр, хэкурыс адыгэхэр ары зэреджэхэрэр, ар зэблэпхъуныр ищыкlагъэу Бырсыр Батырбый ылъытэрэп. «Цlыфхэр зэсагъэ тхыбзэм тепщынхэр lэшlэхэп. Армырми тиныдэлъфыбзэ изэгъэшlэнкlэ къиныгъохэр щыlэх, ныбжьыкlэхэм адыгабзэр ашlэрэп, ащ джыри зэхъокlыныгъэ къыхэбгъахьэмэ, гумэкlыгъор нахь лъэшы хъущт. Арышъ, сэ сишlошlыкlэ кирил хьарыфылъэр зэблэпхъу хъущтэп. Ары узэреджэн-узэрэтхэн фаер» – шlэныгъэлэжьым къыхигъэщыгъ игущыlэ. Ежь Кфар-Камэ щыпсэухэрэми ащ дырагъэштагъ. Яеджапlэ ипрограммэ адыгабзэ десэхэр хэтых, кирил хьарыфылъэр ары агъэфедэрэр, ныбжьыкlэхэм еджакlи тхакlи ашlэу гурыт еджапlэм къычlатупщых. Адыгэ республикэм икlыгъэ бзэ шlэныгъэлэжьыр тхьэмафэрэ Израиль къэтыгъ. Гъэсэпэтхыдэ зэдэгущыlэгъу пчъагъэхэр тилъэпкъэгъухэм адишlыгъ. Лъэныкъуитlуми шъхьапэ афэхъун зэlукlэгъухэр зэдагъэкlуагъэх.
Т1эшъу Светлан
Адыгэ республикэм изаслуженнэ журналист
