Atlı, tepede ağlayıp duran kadını görünce hızla atından atlayıp tepeye tırmandı.
“Vay, vay! Kimin kötülüğü böylesine acı çektiriyor sana güzel?” diye sordu.
“Acım için yapılabilecek bir şey yok artık. Gideceğin yere benim yüzümden geç kalma” diye cevap verdi Adıyuh.
“Ne bileyim! ‘Ağlayan kadın erkeğin yanında avunabilir ancak!’ der Nartlar. Herhangi bir şekilde yardımcı olabilirsem memnun olurum” dedi Nart ve başka da bir şey demeden tepeden inip atına bindi, vurdu gitti. Adıyuh, oturduğu tepeden, Nart atlısının arkasından baktı; Yınjıc Nehri’ne doğru gidiyordu.
Nart atlısının Yınjıc Nehri’nin kıyısına iyice yaklaştığını görünce, “Kocamın başına gelenler gelecek onun başına da” diye telaşlandı Adıyuh. Fakat atlı, geçebileceği uygun bir yer dahi aramadan, doğruca suya dalıp, yüzerek karşı kıyıya geçti. Adıyuh çok şaşırmıştı.
“Kocamı asma köprüyle karşıya geçiriyor, tekrar getiriyordum. Sonra da yeryüzünde kendisi gibi bir yiğit daha olmadığını söylüyordu. Sadece bir sefer asma köprüyü kurmadım, şimdi ölüsüne ağıt yakıp mezarının başında oturuyorum” dedi içinden Adıyuh, Yınjıc Nehri’ni geçen Nart atlısından gözlerini ayıramıyordu.
“Psıhue Guaşemiz, o Nart erkeğinin yiğitliğini sınamalıyım” diyerek Tha’ya yalvardı Adıyuh, “Uaşhue, en büyük Thamız, bu günü kapkaranlık geceye çevir benim için; gökyüzü gürlesin, şimşekler çaksın, Yınjıc’ı sel alsın!”
Bu yalvarış üzerine gün karanlığa gömüldü, gökyüzü gürledi, şimşekler çaktı, Yınjıc Nehri büyük bir gürültüyle sel olup akmaya başladı, her şey birbirine karışmıştı, sanki dünya yıkılıyordu.
Fazla zaman mı geçti üzerinden, az mı, bilinmez, Adıyuh’un oturduğu tepeye daha önce gelen Nart atlısı hızla geri döndü. Atından inip tepeye hızla tırmandığında, “Niçin geri döndün?” diye sordu ona Adıyuh.
“Dünya böyle birdenbire değişince senin için kaygılandım, dönmeden yapamadım. Ziyunağure, böyle bir gecede seni yalnız başına tepede bırakıp yoluma devam edebilir miydim, yakışık alır mıydı hiç?” dedi Nart atlısı.
“Yınjıc nehir oldu olalı bu kadar büyük bir taşkın olmamıştır herhalde. Korkmadan nasıl geçebildin o kadar güçlü akan nehri?” diye sordu Adıyuh.
“Ben değilim o sudan geçen, atımdı. Atımın sakınmadığı yerde ben de korkmam” dedi kısaca Nart atlısı.
Nart’ın konuşması Adıyuh’un çok hoşuna gitmişti.
Gökyüzü gürlüyor, şimşekler çakıyor, yağmur bardaktan boşanırcasına yağıyordu. Nart atlısı Adıyuh’u yamçısının altına oturttu. O anda gök gürlemesi kesildi, şimşekler çakmaz oldu, yağmur birden durdu, gece karanlığı güzel bir güne döndü. Dünyanın her tarafı yeşerdi. Fakat Psebıde’nin mezarının tepesinde bir tane bile ot çıkmadı.
“Görüyor musun?” dedi Adıyuh, “Dünya tüm yuvarlaklığıyla yeşerdi, yeryüzü sevgi içinde; fakat bu tepe simsiyah kaldı, tek bir ot bile bitmedi. Niçin bu tepe böyle kaldı dersin?” diye sordu Nart atlısına.
“Bu tepenin altında yatanın hiç sevgisi yoktu, o nedenle kel kaldı bu tepe” diye cevap verdi Nart.
“Bu tepenin altında yatan benim kocam. Ben onu çok seviyordum, o da beni çok severdi” dedi Adıyuh.
“Sen sevsen de o seni sevmiyordu, yoksa bu tepe güzel çiçeklerle yeşillenirdi” dedi Nart ısrarla.
Nart’ın yamçısının altında oturan Adıyuh’un kalbi yandı. Adıyuh’un yanında oturan Nart’ın da içini alev kapladı. İkisinin de kalbi tutuşmuş yanıyordu, yan yana oturdukları için birinin ateşi öbürünü tutuşturuyor, kızarıyorlardı.
“Sen Nart Sosrıkua gibi sıcacıksın, sanki kaynıyorsun” dedi Adıyuh.
“O sözünü ettiğin Sosrıkua ben değil miyim?” diyerek ayağa kalktı Nart atlısı. Orada tanışmış oldular Sosrıkua ile Adıyuh.
“Hey, beni yıllardır sever gibi yaparak yalanlarıyla aldatanın mezarının üstüne tepe yapmak ha!” diye kızan Adıyuh, tepeyi dağıtmaya kalkıştı, fakat Sosrıkua buna izin vermedi, Adıyuh’a engel oldu.
“Tepeyi yapmak bir zorluk, dağıtmaya kalkıştığında ikinci zorluk” dedi.
Dünyanın tüm yuvarlaklığı yeşermişti. O güzel, büyük dünyada Psebıde’nin mezarının üzerindeki simsiyah tepe yemyeşil dünya ile sanki çekişiyordu.
“Sadece kendisi için uğraşıp didinip ömrü boyunca sevginin kırıntısını bile içinde barındırmayanların anısına bırak kalsın bu siyah tepe” dedi Sosrıkua.
(Bitti)
Kaynak: Kabardey Halk Destanları, Nalçik 1951. Editörler: Giranduko U., Elberd H., Foçışe A., Şocentsuk A., Şorten A.
Çeviri: Erdoğan Yılmaz
***
Шур къэсри, Іуащхьэм гъыуэ тес цІыхубзыр щилъагъум, шым зыридзыхри Іуащхьэм дэжеящ.
-Іэуу! Дахэ, хэт и лейм уигъэгуІэ? -жиІэри еупщІащ ар.
-Си гуІэгъуэм пхуещІэжын щыІэкъым. Уи гъуэгу сэркІэ къумыгъанэ, -иритащ жэуап Адииху а нартым.
-Сэ сщІэрэ, фыз гуІэм лІы и теупІэщ жаІэ нартхэм. ЗыгуэркІэ сэбэп сыпхуэхъумэ си гуапэт, -жиІэщ а нартми, абы фІэкІа хэмылъу Іуащхьэм къехыжри и шым зыридзыжри еуэри ежьэжащ. Адииху Іуащхэм тесу а нарт шум кІэлъыплъырт. Нарт шур Инжыдж хуэкІуэрт.
-Си лІым и махуэр къыщыщІынущ абыикІ, -гузэващ Адииху, нарт шур Инжыдж Іуфэ нэблагъэу щилъагъум. АрщхьэкІэ, нарт шур Инжыдж зэрынэсу, псы икІыпІи мылъыхъуэу а зэрыкІуэм тетурэ псым хэпкІэри зэпрысыкІащ. Ар Адииху гъэщІэгъуэныщэ щыхъуащ.
-Си лІыр чэтэн лъэмыжкІэ зэпрысшырт, къызэпрысшыжырт. ИтІаникІ езым хуэдэлІ дунейм темыту жиІэрт. Зэ закъуэ чэтэн лъэмыжыр хутеслъхьэжатэкъыми, мис иджы согъеижри и Іуащхьэм сытесщ, -жиІащ игукІэ Адииху, Инжыдж зэпрыкІа нарт шум и нэхэр тенауэ.
-Ди псыхъуэ Гуащэ, сэ а лІым и лІыгъэр згъэунэхуным, -жиІэщ Адиихуи, тхьэ елъэІуащ: -Уащхъуэу ди тхьэмыгъэпцІ, мы махуэр жэщ кІыфІ схуэщІыж, уафэр къэгъачэ, щыблэр къэгъауэ, Инжыдж къигъэу!
Адииху зэрылъэІуам хуэдэу махуэр жэщ кІыфІ хъужащ, уафэр гъуагъуэу, щыблэр къеухыу, Инжыдж къиуарэ, псори дуней къутэжу къызэІыхьащ.
Куэд дэкІа, мащІэ дэкІа, сытми Адииху зытес Іуащхьэм а нарт шур къыІулъэдэжащ. Шым зыридзыхыу Іуащхьэм щыдэжейм, Адиихур къеупщІащ: -щхьэ къэбгъэзэжа? -жиІэри.
-Мыпхуэдэу дунейм зыщызэридзэкІым, уэр щхьэкІэ сыгузавэри къэзмыгъэзэжу хъуакъым. Зиунагъуэрэ, мыпхуэдэ жэщым уи закъуэ Іуащхьэм укъытезнэу сэ гъуэгуанэ скІунт! Ар си дежкІэ напэт? -жиІащ нарт шум.
-Инжыдж игъащІэм къызэримыуауэ къиуауэ си гугъэщ. Дауэ абы укъызэпрыкІыжыфа умышынэу! -еупщІащ Адииху нарт шум.
Сэракъым абы къызэпрыкІыжар, си шыращ. Си шыр щымыгулэзым сэри сыгузэвакъым, -жиІащ кІэщІу нартым.
А нартым и псалъэкІэр Адииху хуабжьу игу ирихьащ.
Уафэр гъуагъуэрт, щыблэр къеухырт, уэшхыр къежэхырти нартым и щІакІуэ щІагъым Адиихур щІигъэтІысхьащ. Абдежым занщІэу уафэ гъуагъуэм щигъэтыжащ, щыблэри ужьыхыжащ, уэшхри увыІэжри жэщыр махуэ дахэ хъужащ. Дунейр дэнэ лъэныкъуэкІи зэщІэгъэгъащ. Ауэ Псэбыдэ и Іуащхьэм зы удзыпи къыхэжакъым.
-Плъагъуркъэ, -жиІащ Адииху, -дунейр ихъуреягъкІэ зэщІэгъэгъащи зэщІогуфІэ, мы Іуащхьэ фІыцІэжьым зы удзи къыхэжакъым. Сыту пІэрэ апхуэдэу мы Іуащхьэр къыщІэнар? -еупщІащ Адииху нартым.
-Мы Іуащхьэм щІэлъым лъагъуныгъэ гуащІэ иІатэкъыми аращ джафэу къыщІэнар, -жиІащ абдежым нартым.
-Мы Іуащхьэм щІэлъыр силІщ. Сэ фІыуэ слъагъуу, езыми сыкъилъагъужу щытащ.
-Уэ плъэгъуами укъилъагъуу щытакъым, армыхъумэ Іуащхьэр удз гъэгъакІэ зэщІэнэнт, -къэпсэлъащ нартыр.
Нартым и щІакІуэ щІагъым щІэс Адииху и гущхьэр зэщІэнащ. Адииху бгъэдэс нартри къызэщІэплъащ. ТІуми я гущхьэр кърисыкІырти мо зэбгъэдэситІым зым и мафІэр адрейм щІэнэрти зэрыгъэплъыжхэрт
-Уэ нарт Сосрыкъуэ хуэдэу пщтыру уожъэражьэ, -жиІащ Адииху.
-А уэ жыхуэпІэ Сосрыкъуэр сэракъэ! -жиІэри къэтэджащ ар. Абдежым щызэрыцІыхупащ Сосрыкъуэрэ Адиихурэ.
-ЕІ, сэ алъандэрэ лъагъуныгъэ къысхуимыІэу пцІыкІэ сызезышам и кхъэм Іуащхьэ тесщІыхьыжуи! -жиІэщ Адиихуми, Іуащхьэр зэбгыритхъужыну хуежьащ, арщхьэкІэ Сосрыкъуэ идакъым:
-Щыдэптхъуеям зы гугъуехь, къыщептхъухыжкІэ, гугъуехь етІуанэщ.
Дунейр ихъуреягъкІэ зэщІэгъэгъат. А дунеишхуэу зи теплъэр бжьыфІэм Псэбыдэ и Іуащхьэ фІыцІэр нейнейуэ къытещырт.
-Къыренэ мы Іуащхьэжь фІыцІэр зи щхьэ закъуэ хуэлъэпхъащэу гъащІэм лъагъуныгъэ гуащІэ хузимыІэ цІыхухэм я щхьэкІуэу! -жиІащ Сосрыкъуэ.
