Türkiye’den Adigey ve Abhazya’ya Geri Dönüş
Jade Cemre Erciyes’in Adigey ve Abhazya’ya Geri Dönüş konulu doktora araştırması ve konuyla ilişkili olarak 2008-2014 yılları içinde hazırladığı makalelerin Rusça tercümelerinden oluşan kitabı Adige-Abhaz Diasporası -Türkiye’den Adigey ve Abhazya’ya Geri Dönüş (Адыго-абхазская диаспора и репатри-ация из Турции вАбхазию и Адыгею), Maykop’ta Poligraf Yayınevi tarafından yayımlandı. Kitap iki bölümden oluşuyor. İlk bölüm Erciyes’in doktora tezinin uzun özetinden ve ikinci bölüm 5 makaleden oluşuyor.
İngiltere Sussex Üniversitesi’nde Göç Araştırmaları Programı’nda tamamladığı “Kafkasya’ya Geri Dönüş: Adige-Abhaz Diasporası, Ulusötesileşme ve Dönüş Sonrası Yaşam” (Return migration to the Caucasus: the Adyge-Abkhaz diaspora(s), transnationalism and life after return) konulu doktora tezinin uzun özeti şu başlıklardan oluşuyor: Tarihsel Arkaplan, Yöntem, Diaspora, Geri Dönüş: Anavatana İlk Ziyaret, Adige-Abhaz Diasporasının Ulusötesileşmesi, Sonuç.
Kitapta ikinci bölümde yer alan makaleler ise şunlardır: İlk makale, 2008 yılında Abhazya Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi’nde, o zamanki Dışişleri Bakan Yardımcısı Maksim Gunjia’nin önerisi ile çalışmaya başladığında yazdığı, daha önce Jıneps gazetesinde de Türkçesi yayımlanmış olan stratejik bir değerlendirme makalesi olan “İsrail’in Geri Dönüş Projesi ve Abhazya’ya Uygulanabilirliği”dir.
İkinci çalışma, 2014 yılında Arhız’da bir konferans için yazılmış olan “Geri Dönenlerin Etnik Kültürü: Ulusal-Kültürel Kimlik ve Adaptasyon” başlıklı, dönenlerin yeniden ürettiği geleneksel kültürel değerlere odaklanan aslen Rusça yazılmış ve daha önce yayımlanmamış bir makaledir.
Kitapta yer alan üçüncü makale ise “Diaspora’nın Diasporası: Tarihsel Anavatana Geri Dönen Adige-Abhazlar” (Diaspora of Diaspora: Adyghe-Abkhaz Returnees in the Ancestral Homeland) başlıklı, 2014’te Diaspora dergisinde İngilizce olarak yayımlanmış bir çalışmadır. Dördüncüsü, daha önce Ankara’da düzenlenen uluslararası bir konferansta sunulmuş olan “Abhazya’ya Geri Dönüş: Tanınmanın Etkisi” başlıklı makaledir. Bu çalışma ise 2008’de Abhazya’nın Rusya ve diğer ülkeler tarafından tanınması sonrasında geri dönüş sürecinin nasıl etkilendiğine odaklanmaktadır. Kitapta yer alan beşinci ve son makale “Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Adigey ve Abhazya’ya Geri Dönüş” başlıklı çalışmadır. 2015 yılında Oxford Üniversitesi’nde bir konferansta sunulmuş ve geri dönüşün daha görünmez ve daha az sayıda olan kadınlarına odaklanan bu çalışma ile kitap sona ermektedir.
Kitapta ayrıca, Rusya’da akademik kitaplarda olduğu gibi bir hakem değerlendirmesi yer almaktadır. Adigey Devlet Üniversitesi’nden Prof. Dr. Jade Züriet tarafından yazılan bu değerlendirmede kitap hakkında şu sözler yer almaktadır:
“Bu kitap, halkının kaderiyle ilgilenen herkesin, diasporanın ve anavatana geri dönüşün orijinal teorisini keşfetmesine yardımcı olacaktır… Yazarın yaklaşımının özgünlüğü, özellikle fenomenin tanımında ifade edilen, Adige-Abhaz diasporasını analiz etmek için önerilen kavramsal şemada sabitlenmiştir. Cemre Jade, bu çalışmada etnik Adigelerin ve Abhazların Kafkasya’daki atalarının vatanına yeniden yerleşmelerine atıfta bulunmak için ‘geri dönüş (dönüş göçü)’ ifadesini kullanmaktadır. Karşılaştırmalı çalışmalara izin veren bu modelleme, söz konusu olgunun doğasını ve özelliklerini anlamak için önemlidir. Yazarın beş kuşaktır Türkiye’de yaşayan Adigeler ve Abhazların kendilerine ‘diaspora’ dedikleri ve anavatana yerleşmek için göçü bir ‘dönüş’ olarak gördükleri için kullanmayı seçtiği ‘diaspora’ ve ‘geri dönüş’ kavramlarına tamamıyla katılıyoruz. Yazar ‘geri dönüş’ ve ‘geri dönüş göçü’ kavramlarını birbirinden ayırıyor. Geri dönüşün, sadece yeniden yerleşimi değil, anavatana dönüş ziyaretlerinden geri dönüş göçüne hatta dönüş idealine kadar değişen her şeyi kapsıyor olduğunu dile getiriyor… Yazar, diaspora çalışmalarının disiplinler arası çabalar gerektirdiğini yazıyor… Cemre Jade ruhunu ve tüm deneyimlerini bu kitaba koyarken, kaç kişinin onun görüşlerini anlayıp paylaşacağını düşünmüyor. Kitabını, hayatı boyunca Adigey’i ziyaret etmeyi hayal etmiş olan dedesi Doktor Kazım Ertürk’e adaması çok sembolik…
Cemre Jade’nin çalışması, yenilik ve içerikle ayırt edilen başarılı ve inovatif bir çalışmadır.”
Jade Cemre Erciyes, önümüzdeki sene içinde 2005-2017 yıllarına yayılan diaspora ve geri dönüş konulu araştırmalarından oluşan Türkçe bir kitap çıkarmaya hazırlanıyor. O zamana kadar çalışması hakkında fikir edinmek isteyenler şu anda editörlüğünü yürüttüğü Kafkasya Çalışmaları – Sosyal Bilimler Dergisi’nde (JOCAS) yayımlanmış olan “Sovyet Sonrası 25 Yılda Türkiye’den Kuzey Kafkasya’ya Geri Dönüşün Dönüşümü: Köprüleri Yakmaktan Köprüler Kurmaya” başlıklı Türkçe makalesini okuyabilirler:
https://dergipark.org.tr/en/pub/jocas/article/300757
