2023-рэ илъэсыр егъэджэкlо-гъэсакlом и Илъэсэу агъэнэфагъ. Ащ къыдыхэлъытагъэу гъэсэныгъэм ылъэныкъокlэ Адыгеим зэнэкъокъу зэфэшъхьафхэр щызэхащагъэх. Ахэм ащыщ «2023-рэ илъэсым ипащ» зыфиlорэр. Мы лъэныкъомкlэ анахь чанэу зыкъэзыгъэлъэгъуагъэр Козэт дэт гурыт еджапlэу N l0-м ипащэу Шъхьаплъэкъо Альберт. Ащ текlоныгъэр къыдихыгъ.
Альберт Козэт къыщыхъугъ, непэ зипэщэ гурыт еджапlэр къыухыгъ. Я 9-рэ классым ыуж правосудиемкlэ Академием епхыгъэ колледжым чlэхьагъ нахь мышlэми, ар къызеухым кlэлэегъэджэ сэнэхьатыр къызэрэзlэкlигъэхьащтым фэшl хэушъхьафыкlыгъэ егъэджэнхэр ыкlугъэх, тарихъымкlэ кlэлэегъаджэу lухьагъ. Ащ къыщымыуцоу апшъэрэ еджэпlитlу къыухыжьыгъ, Адыгэ къэралыгъо университетым тарихъымкlэ ифакультет ибакалавриат ыкlи правосудиемкlэ Академиер.
Ицlыкlугъом къыщегъэжьагъэу ишlэныгъэхэмкlэ, ичаныгъэкlэ, игубзыгъагъэкlэ Альберт къахэщыщтыгъ. Гурыт еджапlэм тарихъымкlэ кlэлэегъаджэу бэрэ lоф щимышlагъэу егъэджэн lофшlэнымкlэ пащэм игуадзэу ар агъэнэфагъ, «Точка роста» зыфиlорэм ипащэ ашlыгъ. lоф зишlэрэр илъэсищ нахь мыхъугъэу гурыт еджапlэм ипащэ ашlыгъ. Илъэс 22-рэ ныlэп ащ дэжьым ыныбжьыгъэр.
-Мы еджапlэр бэшlагъэ ятlонэрэ унэ къызысфэхъугъэр. Апэрэ кlэлэегъаджэу сиlэгъэ Гъыщ Марыет зэрэслъэгъоу мы сэнэхьатым сищыlэныгъэ зэреспхыщтыр зэхэсшlэгъагъ. Ащ илъэсиплlэ lоф дэсшlэнэу синасып къыхьыгъ. Илъэсищ хъущт пащэу lоф зысшlэрэр, шъыпкъэу пlощтмэ, апэрэ мэзэ заулэм лъэшэу сыгумэкlыгъ. Апэрэ тхьамэфитlум кабинетым сычlэхьагъэп сезыгъэджагъэхэу, шlэныгъэ сэзыгъэгъотыгъэхэм пащэу сахэтыныр къезгъэкlущтыгъэп. Къасlомэ сшlоигъу нэбгырэ пэпчъ лъэшэу ишlуагъэ къызэрэсигъэкlыгъэр, сымышlэрэр къысаlожьыгъ, сыгу агъэкlодыгъэп. Кlэлэегъэджэ сэнэхьатыр сыгу рихьэу, сесагъэу щытыгъ. Джы пшъэдэкlыжь гъэнэфагъэхэр сиlэх, гурыт еджапlэм имызакъоу, кlэлэцlыкlу lыгъыпlэри къысэпхыгъ, шапхъэхэм адиштэу lофшlэныр зэхэщэгъэным зэрэтфэлъэкlэу тыдэлажьэ, — еlо тигущыlэгъу.
Непэ гурыт еджапlэм ыкlи кlэлэцlыкlу lыгъыпlэм нэбгырэ 56-мэ lоф ащашlэ, ахэм ащыщэу 26-р кlэлэегъаджэх, 5-р кlэлэпlу, 3-р гъэсэныгъэ тедзэмкlэ кlэлэегъаджэх, 6-р лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкlэ пащэм игуадзэх. Зэкlэри зэгурыlожьхэу, зэдэlужьхэу, хэхъоныгъэхэр зэрашlыщтым ыуж итхэу lоф ашlэ. Нэбгырэ пэпчъ кlэлэеджакlохэм шlэныгъэ куу зэрарагъэгъотыщтыр ары зыуж итхэр. Зэкlэмкlи кlэлэеджэкlо 390-рэ джырэкlэ гурыт еджапlэм щеджэ, кlэлэцlыкlу lыгъыпlэм l30-рэ чlэс. Мы илъэсым я 9-рэ классыр 49-мэ къаухы, я ll-р — нэбгыри 9-мэ. Къэкlорэ илъэсым нэбгырэ 2l-мэ къаухыщт. Козэт мафэ къэс нахь зеушъомбгъу, цlыф лъэпкъэу дэсхэми ахэхъо. Джырэкlэ лъэпкъ зэфэшъхьафи 7-м якlэлэцlыкlухэр гурыт еджапlэм щеджэ, ахэм ащыщэу адыгэхэр процент 56-рэ мэхъух, урысхэр процент 40, ащ нэмыкlэу ермэлхэр, къэндзалхэр, азербайджанхэр, Украинэм, Гурыт Азием къикlыжьыгъэхэри чlэсых.
Кlэлэцlыкlухэм зэгурыlоныгъэ азыфагу илъыныр пшъэрылъ шъхьаlэу яlэхэм ащыщ. Ащ фэгъэхьыгъэ lофтхьабзэхэр ренэу зэхащэх. Лъэпкъ зыкlыныгъэм и Мафэ игъэкlотыгъэу щыхагъэунэфыкlыгъ. Патриотическэ пlуныгъэ ягъэгъотыгъэныр, лъэпкъэу къызхэкlыгъэхэм емылъытыгъэу зэгурыlоныгъэ, зыкlыныгъэ кlэлэцlыкlухэм азыфагу илъыныр кlэлэегъаджэхэм япшъэрылъ. Цlыф лъэпкъ пэпчъ ыбзэ, икультурэ ымыгъэкlодэу, джащ дакlоу Адыгэ Республикэм зэрисхэр агурагъаlозэ lоф адашlэ. Ащыщыбэм адыгабзэр ашlогъэшlэгъонэу зэрагъашlэ, адыгэ къашъомкlэ кружокым макlох, lофтхьабзэхэм ахэлажьэх.
Илъэс зэкlэлъыкlохэм гурыт еджапlэр зэтегъэпсыхьагъэ зэрэхъугъэр пащэм къеlо. Аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ технологиехэр агъэфедэхэзэ кlэлэеджакlохэр рагъаджэх. Джы ныбжьыкlэхэм ежь-ежьырэу лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкlэ шlэныгъэхэр зэрагъэгъотын алъэкlы, проект гъэшlэгъонхэр ашlых, компьютерым хэшlыкl фыряl. Цифрэм ылъэныкъокlэ нахь игъэкlотыгъэу lоф ашlэ хъугъэ. «Точка роста» зыфиlорэм ишlуагъэкlэ lэмэ-псымакlэхэр къафащагъэх: ноутбукхэр, принтерхэр, виртуальнэ нэгъунджэхэр ыкlи нэмыкlхэр яlэхэ хъугъэ. Джащ фэдэу цlыфым апэрэ lэпыlэгъу рагъэкlын алъэкlэу хъунхэм фэшl ищыкlагъэр арагъэгъотыгъ.
-Мы илъэсым иlоныгъо къыщегъэжьагъэу «Движение первых» зыфиlорэр нэмыкl гурыт еджапlэхэм афэдэу тэри къызэlутхыгъ. Федеральнэ гупчэм пшъэрылъэу къыгъэуцухэрэр тэгъэцакlэх. Къыткlэхъухьэрэ лlэужхэм патриотическэ пlуныгъэ, гушъхьэбаиныгъэ яlэным фэтэщэх. Кlэлэцlыкlухэм ягухэлъхэр щыlэныгъэм щыпхыращынхэ амал яlэ хъугъэ, — еlо пащэм.
Илъэси 6 хъугъэ тарихъымкlэ кlэлэегъаджэу Альберт lоф зишlэрэр. Мыгъэ я 9 — ll-рэ классхэм ятхылъхэр зэрэзэблахъугъэхэр, зэхъокlыныгъэу фэхъугъэхэр ащ къытфиlотагъэх. Джы тихэгъэгу фэгъэхьыгъэ къэбархэр нахьыбэу зэритыр, кlэлэеджакlохэм ятарихъ нахь дэгъоу ашlэнымкlэ ар lэрыфэгъу зэрафэхъурэр, джащ фэдэу тишъолъыр фэгъэхьыгъэ сыхьатхэр нахьыбэу программэм зэрэхагъахьэрэр къыхигъэщыгъ.
-Гъэсэныгъэ тедзэм мэхьэнэ ин етэты. Лъэныкъуи 5-кlэ гощыгъэу гурыт еджапlэм чlэсхэм тикlэлэегъаджэхэм lоф адашlэ. Лъэныкъо пэпчъ епхыгъэу кружокхэм къякlуалlэх, сигуапэу къыхэзгъэщымэ сшlоигъу, ыпэкlэ къекlуалlэщтыгъэхэр кlэлэеджакlохэм япроцент 70-рэ хъущтыгъэмэ, джы проценти l00-м нэдгъэсыгъ, апэрэ классым къыщегъэжьагъэу шъхьадж нахь зыфэщэгъэ лъэныкъор къыхехы, — еlо тигущыlэгъу.
lэпэlэсэныгъэ ин зыlэкlэлъ кlэлэегъаджэх Козэт гурыт еджапlэм щылажьэхэрэр. Гурытымкlэ lоф зышlэхэрэм аныбжь илъэс 36-рэ. Кlэлэегъэджэ ныбжьыкlэхэр къещэлlэгъэнхэм фэшl ищыкlагъэр агъэцакlэ. Къыlухьэгъакlэхэм зэтыгъоу сомэ мини l0 муниципалитетым зэрэритырэм нэмыкlэу, мазэ къэс апэрэ илъэси 5-м лэжьапкlэм проценти 5 къыфыхагъахъо. «Земский учитель» зыфиlорэм къыдыхэлъытагъэу нэбгыри 3 къыlухьагъ, ахэр пэублэ классхэмкlэ кlэлэегъаджэх.
Шъхьаплъэкъо Альберт икабинет кубкэхэр бэу чlэтых, ахэм ягугъу къытфишlыгъ. Футболымкlэ еджапlэм хэт спорт клубым, къэшъокlо купым къыхьыгъэхэр, ежь ышъхьэкlэ къыфагъэшъошагъэуи макlэп ахэтыр. Ахэм ащыщ усэ къеджэнымкlэ зэнэкъокъум я 2-рэ чlыпlэр къызэрэщыдихыгъэр, «Новой школе — новые учителя» зыфиlорэм ишъолъыр уцугъо я 2-рэ чlыпlэр къыщыдихыгъагъ, ащ нэмыкlыбэхэри. Ау анахь мэхьанэ зэритэу зигугъу къышlырэр аужырэ цlэ лъапlэу къыфагъэшъошагъэр ары. Зэнэкъокъум ыуж нэмыкl шъыпкъэу къызэригъэзэжьыгъэр тигущыlэгъу къыхегъэщы, шlэныгъакlэхэр, гухэлъыкlэхэр иlэхэу игупсэ еджапlэ къэкlожьыгъ.
-Зэнэкъокъум сызэрэхэлэжьагъэм лъэшэу сегъэгушхо. Илъэситlу нахь lоф сшlагъэпти сыщынагъ, ау гу къызыlэпысшlыхьи сыхэлэжьагъ, сишlэныгъэхэр, сиамалхэр сыушэтынхэр, ахэзгъэхъоныр, нахьыжъхэм щысэ атесхыныр ары сыгукlэ сызыфэягъэр. Ыпэрапшlэу нэбгырэ пэпчъ фэгъэхьыгъэ видеоролик зэхэдгъэуцуагъ, пэщэ lэнатlэр зэрэзэхатщэрэр къитlотыкlыгъ, нэужым кlэлэегъэджэ совет зэхэтщагъ, ошlэ-дэмышlэ lоф къэхъумэ хэкlыпlэу къыфэбгъотын плъэкlыщтым тытегущыlагъ, шъыпкъэу пlон хъумэ, ар къин къысфэхъугъ, сыда пlомэ ащ фэдиз опыт сиlэп. Ящэнэрэ уцугъом проект зэхэбгъэуцонэу щытыгъ, ар сэркlэ lэшlэхыгъ, проектхэм яшlын сыгукlэ сыфэщагъ. Текlоныгъэр къызэрэсфагъэшъошагъэм кlуачlэ хэзгъотагъ, ыпэкlи гъэхъэгъэшlухэр тшlыхэзэ lоф тшlэщт, — еlо ащ.
Шъхьаплъэкъо Альберт ныбжьыкl нахь мышlэми, иlофшlэн зэригъэцакlэрэр гъэнэфагъэ. Гурыт еджапlэр анахь дэгъухэм ясатырэ зэрэхэтыщтым дэлажьэ ыкlи ар къыдэхъу. Зыкl къэралыгъо ушэтынхэр кlэлэегъаджэхэм дэгъоу зэратыщтым, Урысые олимпиадэхэм якlэлэеджакlохэр зэрахэлэжьэщтхэм, яшlэныгъэхэмкlэ къазэрахэщыщтхэм ыпэкlи дэлэжьэщтых.
Делэкъо Анет.
Сурэтхэр: lэшъынэ Аслъан.
Адыгэ Макъ
