Anadolu’daki Karaçay-Malkar köyünü patlatmak
Eğrisöğüt, Anadolu’da bir Karaçay-Malkar köyü, Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesine bağlı. Köyün içine bir kimyasal patlayıcı fabrikası kurulması planlanıyor. Bu gerçekleşirse tam bir felaket yaşanacak. Yerel halkın tarımsal sulama, balıkçılık ve içme suyu için kullandığı su kaynakları tükenecek. Tarımı, hayvancılığı ve tüm ekosistemi bozacak kimyasallar kullanılacak. Patlaması halinde Eğrisöğüt dahil, çevredeki Çerkes köylerini ve Pınarbaşı’nı yok edebilecek binlerce ton madde üretilip depolanacak. Tüm bu süreç, orman köyü statüsündeki bir bölgenin mera alanında oldubittiye getirilerek, usulsüz ve hukuksuz bir şekilde yürütülüyor.
Bölge halkı başta olmak üzere, Kayseri Karaçay Kültür ve Dayanışma Derneği ile Kayseri Kafkas Dernekleri Birlik Platformu yöneticileri yaklaşık olarak 2 senedir iyi bir mücadele ve hukuki süreç yürütüp ilk etabı kazandılar. Ancak şirket geri adım atmadı ve planları değiştirip, yeni izinler almaya çalışarak ataklarını sürdürdü. Bu problemde Türkiye’deki genel sıkıntıların yansımalarını görmek mümkün. Sıkışan ekonomi sonucunda şehirlerin yağmalanması yetersiz kaldı ve önümüzdeki süreçte kırsal alanların talan edileceği net bir şekilde görülüyor. Bu anlamda Karaçay-Malkar köyleri, Kafkas köyleri ve Türkiye’deki bütün köylerin ciddi bir risk altına girdiği vurgulanmalı.
Şehirlerin yağmalanması hatırlanmalı
Türkiye’de şehirlerin nasıl yağmalandığını hatırlamak, kırsalda neler olabileceğini öngörmek açısından önemli. 1950’li yıllardan itibaren düzensiz bir göçle şehirlere gelen kitleler, kamu arazilerine çöktüler. Bazı bölgelerde toprakları mafya sattı, üzerine bir günde gecekondu yapan kaçakçılar, bir yerel seçimde elektrik ve su bağlattı, diğer bir seçimde tapu aldı ve en sonunda elindeki yere dört-beş katlı apartman dikti.
Siyasetçiler oy kazanmak için kamu arazilerini plansız ve programsız bir şekilde dağıttı. Kaçak yapı inşa etmek engellenmedi, zamanla resmileşti ve bir problemle karşılaşılmadı. Türkiye’de kuralları çiğnemenin maddi kazanca dönüştüğü algısı yerleşti. Kaçak yapı sahiplerinin çocukları günümüzde yaşamlarını küçük dairelerde, temiz havadan yoksun, güneş ışığından mahrum, deprem riskiyle sürdürmek zorunda kalıyor.
Yıllar boyunca bankalar kredilerini müteahhitlere verdi, en iyi taksit seçenekleri ev almak isteyen insanlara sunuldu. Ülkenin bütün birikim ve enerjisi tek sektöre, inşaata verildi. Şu an elimizde, estetikten yoksun, çok katlı, depreme dayanıksız, kullanışsız evler ve bunların bir tarlaya düzensiz ekilmesi gibi oluşan plansız şehirler var. Sonuçta bu çarpık yapılar bir depremle yıkılıyor ve içerisindeki insanlar hayatını kaybediyor. Şehirlerdeki durum özet olarak bu.
Kırsalda neler oluyor?
Kırsal toprakların büyük ölçüde bakir kalması, bu bölgeleri yeni yağma süreçlerinin hedefi haline getirdi. Anadolu’da uzun yıllar tarım ve hayvancılıkta yeterli düzeyde bir verimlilik sağlanamadığı zaten tartışılıyor. Bölge halkının maddi problemleri var. Dolayısıyla yerel halk içerisinden birçok kişi kırsal alanın yağmalanma sürecinden ekonomik kazanç elde etme çabasında. Çokuluslu şirketler yereldeki işbirlikçileriyle birlikte yeni bir talan süreci başlatmış durumda.
Çeşitli iş fırsatları olduğu açık. Kırsal alanda sömürülecek çok şey var. Yabancı şirketler yeraltı kaynaklarını çıkarırken toprağı tahrip ediyor, Batı ülkelerinden milyonlarca ton plastik atık ülkeye giriyor. Su, toprak, hava, her şey sömürülebilir. Çeşitli böcek türleri ve bitki köklerinin kaçakçılığını yapanlar bile var. Problemin yerel boyutunda genel bir günü kurtarma anlayışı, uluslararası boyutunda ise doğrudan sömürü politikaları belirleyici oluyor.
Anadolu’nun tamamı bu tehdit karşısında parçalı mücadele yürütüyor. Her köy, tehdit kapıya dayandığında yalnız başına çırpınıyor. Fakat çoğu zaman bu çabalar sonuçsuz kalıyor. Çünkü şirketler bütün bu itirazlara karşı yasal haklarının ne olduğunu bilerek, risk faktörlerini hesap ederek yola çıkıyor. Köyde yaşayan ortalama vatandaş, profesyonel donanımlara sahip şirketlerle etkili bir şekilde mücadele yürütemez.
Ayrıca çeşitli nedenlerle insanlar kırsal alanlara daha fazla yerleşmeye başladı. Fakat burada da tamamen programsız bir süreç yaşanıyor. Şehirlerdeki kötü mimariye sahip apartmanların benzerleri köylerin ortasına dikilmeye başladı. Köyler idealize edilip kültür merkezli romantik bakış açıları geliştirilse bile, aslında köyleri kalkındıracak özgün projeler yok denecek kadar az.
Ortak stratejiyi belirlemek
Tehlikede olan şey yüzlerce, belki de binlerce yılda oluşan kültürel varlık ve kırsal alandaki yaşamın direkt kendisidir. İyi örgütlenen, sabırla mücadele yürüten ve hukuki haklarını bilen vatandaşlar kazanır. Eğrisöğüt ve çevresindeki Çerkes köylerini etkileyen kimyasal patlayıcı fabrikası sürecinde bu yaşandı. Fakat şirket projede yenilemelerle aynı fabrikayı hâlâ kurmaya çalışıyor. Bölge halkının verdiği bilgilere göre fabrikanın inşa edileceği alandaki eski köy muhtarı yasal olmayan yöntemlerle şirketlerin önünü açtı. Her yerde görülen rüşvet mekanizmasının burada da işlediği anlaşılıyor. Büyük bir titizlikle takip edilmesi gereken bir süreç.
Türkiye’deki tüm köyler için bir şeyler yapılması gerekiyor, ancak benzer özellikler göstermesi bakımından Kafkas köyleri merkezli ayrı bir çalışma yürütmek mantıklı. Herkesin kendi bacağından asıldığı bir coğrafyada alan daraltarak mücadele etmek faydalıdır. Kafkas toplumuyla beraber hareket edebilecek sivil toplum kuruluşları, aydınlar, hukukçular, medya ağları gibi yapılar, köylerin tehdit edilmesi durumunda neler yapılacağı üzerine ortak bir akılla, fikir alışverişiyle strateji geliştirmeli. Sonuç olarak etnik, kültürel, tarihi zenginlikten ilham alan projelerle örnek köyler ve evler oluşturulmalı, ekonomiyi canlandıracak kooperatif modelleri düşünülmeli, kırsalda doğa ve canlılarla uyumlu bir yaşam biçimi benimsenmeli. Aksi halde mevcut çabalar palyatif önlemler olarak kalacak.
