Almanya merkezli yardım kuruluşu Brot für die Welt’in (Dünya İçin Ekmek) açıkladığı “Sivil Toplum Atlası” adlı rapor, dünya nüfusunun sadece yüzde 3,5’inin vatandaşlarına özgürlük vaat eden ve bunu sağlayan devletlerde yaşadığını ortaya koydu.
Dünyada ifade özgürlüğü, toplanma hakkı ve bağımsız medyaya yönelik baskılar giderek artarken, Türkiye bu hakların en çok kısıtlandığı ülkeler arasında yer alıyor.
Türkiye: Gazeteciler hapsediliyor
Raporda Türkiye’nin konumuna dair çarpıcı tespitler yer alıyor. Hükümetin, başta Gezi davası olmak üzere birçok davada aktivistleri ve muhalif isimleri susturmaya çalıştığı, gazetecilerin keyfi gerekçelerle tutuklandığı, protesto hakkının ise fiilen ortadan kaldırıldığı ifade ediliyor.
Son yıllarda Boğaziçi Üniversitesi protestolarından kadın yürüyüşlerine kadar birçok eylemin polis şiddetiyle bastırıldığı hatırlatılan raporda, medya üzerinde uygulanan sansür, dezenformasyon yasaları ve RTÜK eliyle uygulanan yayın durdurmalar da Türkiye’deki ifade özgürlüğünün geldiği noktayı gözler önüne seriyor.
Ayrıca, yerel ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerinin engellenmesi, yurtdışından fon alan derneklerin “terörle iltisaklı” gibi yaftalamalarla hedef seçilmesi, Türkiye’nin sivil alanını daraltan başlıca uygulamalar arasında gösteriliyor.
42 ülkede baskı, 26 ülkede kapalı rejim
Türkiye gibi “baskı altındaki ülkeler” kategorisinde Meksika, Tayland, Cezayir de bulunuyor. Bu ülkelerde hükümetlerin eleştirileri susturduğu, sivil toplum temsilcilerini tutukladığı ve medya organlarını kontrol altına aldığı bildiriliyor.
Raporda, dünya nüfusunun yüzde 30’unun ise ciddi engelleme ve kısıtlamalar yaşadığı belirtilerek daha da ağır durumda olan 26 ülke “kapalı rejim” olarak tanımlanıyor. Bunlar arasında Rusya, Çin, Kuzey Kore, Vietnam, Birleşik Arap Emirlikleri ve Belarus gibi ülkeler yer alıyor. Bu ülkelerde temel haklar neredeyse tamamen askıya alınmış durumda.
Avrupa artık “güvenli bölge” değil
Aralarında Almanya’nın da bulunduğu 13 AB üyesi ve ABD ile birlikte toplam 42 ülke “engelli” kategorisinde değerlendirildi. Dünya nüfusunun yüzde 11,1’ini oluşturan bu ülkelerde vatandaşların ifade ve toplanma özgürlüğüne büyük ölçüde izin verildiği belirtildi. Ancak bazı gösterilere izin verilmemesi, bazı derneklerin yasaklanması gibi uygulamalarla hakların ihlal edildiğine dikkat çekildi.
Sivil Toplum Atlası, aralarında Yunanistan, Macaristan, İngiltere ve Ukrayna’nın bulunduğu 35 ülkeyi ise hakların “kısıtlı” olduğu ülkeler olarak nitelendirdi. Dünya nüfusunun yüzde 12,9’unu oluşturan bu ülkelerde sivil toplum örgütlerinin kısıtlayıcı uygulamalarla karşılaştığı, protesto eylemlerine polis müdahalesinin görüldüğü belirtildi. Sivil özgürlüklerin yalnızca otoriter rejimlerde değil, Avrupa içinde de gerilediği vurgulanan rapora göre, Almanya, Hollanda ve ABD gibi ülkeler, artık “kısıtlı özgürlük” kategorisinde yer alıyor. Almanya’da iklim aktivistlerine karşı sert polis müdahaleleri ve gazetecilere yönelik artan şiddet olayları bu gerilemeye gerekçe olarak gösterildi.
Sadece yüzde 3,5 özgürce yaşıyor
Atlasa göre, dünya nüfusunun yalnızca yüzde 3,5’i gerçekten özgür koşullarda, geri kalan milyarlarca insa ise temel haklardan yoksun, baskı altında ya da korku ikliminde yaşıyor. Özgürlüklerin en çok kısıtlandığı bölgeler Afrika, Asya ve Ortadoğu olarak öne çıkıyor.
Polonya ve Slovenya yükselişte
Raporun olumlu notları arasında Polonya ve Slovenya gibi ülkelerin “özgürlük” kategorisine yükselmesi dikkat çekiyor. Ayrıca Japonya, Jamaika, Botswana gibi ülkelerde de sivil toplumun önünün açıldığı belirtiliyor.
Demokrasi, tarihinin en büyük saldırısı altında
Brot für die Welt Başkanı Dagmar Pruin, raporun yayımlanmasının ardından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: “Demokrasi ve insan hakları dünya çapında benzeri görülmemiş bir tehdit altında. Sivil toplumun varlığı bile birçok ülkede riske girdi. Bu tehdit sadece otoriter rejimlerden değil, liberal demokrasilerden de geliyor.”
Pruin, Almanya hükümetine de çağrıda bulunarak, sadece ülke içinde değil, uluslararası alanda da özgür ve bağımsız sivil toplumu savunmak için daha net ve kararlı adımlar atılması gerektiğini söyledi.
