Rusya’nın aralıklarla üç asır boyunca sürdürdüğü Kafkasya’yı işgal girişimleri esnasında defalarca uyguladığı soykırımlardan kurtulan ve 21 Mayıs 1864’te direncin tamamen kırılmasıyla sürgüne maruz kalan Kafkas halkları, sığınmacı olarak geldikleri Osmanlı topraklarında senelerce hayata tutunma mücadelesi verdiler.
Bir taraftan varlıklarını sürdürebilmek için iskan edildikleri fiziki coğrafya ile üyesi oldukları yeni beşeri coğrafyaya uyum sağlamaya çalışan Çerkesler, bir taraftan da kültürel değerlerini korumanın yollarını aradılar. Dernekler kurdular, okullar açtılar, kitap ve mevkuteler çıkardılar. Bu gibi basın yayın faaliyetleri, imparatorluğun yıkılışı ve cumhuriyetin kuruluşu sürecinde uzunca bir aradan sonra özellikle doksanlı yıllardan sonra yükselen bir artış gösterdi.
Nihayet, AB uyum yasaları çerçevesinde 2 Ağustos 2002 tarihli yasa ile Türkçe’nin dışındaki dil ve lehçelerde radyo ve televizyon yayını yapmaya imkan tanıyan yasa çıkarıldı. Bir süre etkisiz kalan bu yasayı çalıştıracak olan ‘Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil ve Lehçelerde Yapılacak Radyo ve Televizyon Yayınları Hakkında Yönetmelik’ 25 Ocak 2004 tarihinde yürürlüğe girebildi. Devlet radyo ve televizyonlarına münhasır kalması, sadece yetişkinlere yönelik yayın yapması; günde 45 dakikayı aşmamak üzere haftada 4 saat ile sınırlanması gibi kısıtlarla yayına giren Adıgece yayın kuşağı, arzu edildiği üzere önemli bir yankı bulmadı.
10 Haziran 2004 tarihinde TRT-3 kanalından yayınlanmaya başlayan 30 dakikalık Adıgece yayın, gerek içeriği, gerekse sadece Kabardey lehçesinde sunulması sebebiyle yeterince ilgi görmedi.
AB müzakere süreci duraklamadan önce 2006 Martından itibaren özel kanallara da ‘mahalli dilde yayın hakkı’ tanınmış olmasına rağmen, 10 kadar Kürtçe özel Tv yayınına rağmen hala bir tek Adıgece özel Tv yayını gerçekleştirilebilmiş değildir. Bu ihtiyaç şimdilik birkaç amatör internet tv ile karşılanmaya çalışılmaktadır.
Radyo Xase, Radio Adiga (Nafna), Nart FM gibi çoğu amatör ve internet yayıncılığı yapan radyolar yanında, Kafkasya dışından profesyonel bir radyo yayıncılığı Prag’dan geldi: Radio Liberty
Jıneps Gazetesi’nin sevgili okurlarına, Kafkasya dışında tarih boyunca ortaya çıkan süreli yayınları, internet, radyo ve tv yayıncılığını fırsat elverdikçe bu köşede tanıtmaya çalışacağım. Bu ilk yazımda 6 yıldır Adıgece, Çeçence ve Avarca yayınlarını büyük bir ciddiyetle sürdüren RFE/RL’yi tanıtmak istedim.
Jıneps Gazetesi’nin ileriki bazı sayılarında, Kafkasya’yı ilgilendiren önemli konulara mercek tutmaya gayret edeceğiz.
Sayı : 2007 02
