Nart Şıvjıy İle Pakoko Tatarşav (Нарт Шыужъыерэ Пакокъомрэ)
Nart Şıvjıy, yaşça Nartlar’ın en küçüğüydü. Ondan daha genç bir Nart’ın kalmamış olduğu anlatılırdı. Kıtlık belirmiş, Nartlar yiyecek bulamıyorlardı. Kuzeyden başlayıp güneye, dağlara doğru buldukları av hayvanlarını avlayarak ilerliyorlardı. Fışte (Фыщтэ)Dağı* eteklerine ulaştıklarında, av hayvanı ve yiyecek bulamaz hale düşmüşlerdi. Bitkin bir biçimde orada konakladılar. Ardından Nart Şıvjıy’ı görevlendirdiler ve dediler ki:
–Çemıdej’e atla, son damızlık dişi domuzumuz Kotlefıj’ı (Къолъэфыжъ) getir de son kez bir karnımızı doyuralım.
O dönem Kotlefıj kendi başına özgürce Nart ülkesinde dolaşıp dururdu. Nart Şıvjıy atı Çemıdej’e atladı, domuzun izini sürmeye başladı, izler Vıle (улэ) ırmağına doğru gidiyordu, oradan da Şhaguaşe (Шъхьагуащэ/Byelaya) ırmağını geçmişti. Maykop vadisini (Мыекъопэ жэгъу) aşıp yeniden Vıle ırmağına uzanmıştı. Domuzu Vıle ırmağının dirsek yaptığı bir yerde, Vıle kaynağına yakın bir tabanda yatar halde buldu.
Şıvjıy bir ok atarak Kotlefıj’ı öldürdü. Onu domuz bağı (пчэнк1эс) yapıp yola koyuldu, Maykop vadisini geçti. Hadjuj sırtı (Хьаджужъ бжъапэ) ya da şimdiki Beloreçensk (Шытхьалэ) kenti yakınında, el değmemiş bir orman olan Çemtleko Çıh’emıbz (Чэмлъэкъу Чыхэмыбз) sırtı üstünde oturmakta olan Pakoko Tatarşav (Пакокъо Тэтэршъау), Nart Şıvjıy’ı gördü.
İki koca beyaz köpeği ile kıratına binmiş halde Pakoko Tatarşav Şıvjıy’ı karşıladı. Daha yaşlı olduğundan sol tarafından Şıvjıy’a yanaştı, sağ tarafı Şıvjıy’a bıraktı.
O zamana değin Nartlar’ın sağ tarafı daha yaşlıya bırakmak gibi bir adetleri yoktu. Sağı yaşlıya, büyüğe ilk bırakan kişi de Pakoko Tatarşav idi. O zamanlar yeryüzü şimdiki gibi toprak örtülü değil, çakıl ve taş kaplıydı. Pakoko Tatarşav’ın atı öteye beriye taş çakıl sıçratıyor, bu da atı huylandırıyordu.
Nart Şıvjıy’ın atı yayvan çeneli Çemıdej ise, ağır yükü nedeniyle geçtiği yerleri bileğine değin yarıyordu. Şhaguaşe ırmağına varınca, ki o zamanlar Şhaguaşe şimdiki gibi büyük ve azgın bir ırmak değildi, Şıvjıy’ın yayvan çeneli atı Çemıdej su içmeye başladı, suyu olduğu gibi içiyor, doymak bilmiyordu. Tatarşav da durumu izleyip duruyordu.
Ardından şimdiye değin bakmadığı Tatarşav’a Şıvjıy hafif bir yan bakış yaptı.
-A benim küçük evladım, bugün Nartlar olarak son günümüz, ama ardımızdan küçücük sinekler gibi bir insan soyunun belireceği de söyleniyordu, O sen olmalısın. Kırım taraflarından bir küçük insan soyunun bu taraflara geleceği ve onlarla karşılaşacağınız söyleniyor, kötü niyetle hareket etmeyiniz. Bu yerde nasıl ve ne yaparak yaşıyorsun?
-Ben de sizin gibi avlanıyorum, annemle birlikte yaşıyorum, dedi Tatarşav da.
-Öyleyse bir Nart ile karşılaşmıştım diye ileride anlatırsın. Ben göreceğin son Nart’ım. Nartlar’ın sonuncusuyum. Son domuzlarını avlayıp götüren Nart Şıvjıy ile karşılaşmıştım diye anlatırsın. Sana nasıl bir armağan (1эпэ-щысэ) bıraksam ki? Altınım da, gümüşüm de yok. Nartlar kıtlık nedeniyle açlıktan bitkin düştüler. Son domuzumuzu avladım, onlara yedirmeye götürüyorum. ‘Sana ne vermişti?’ diye küçük insanlar sorabilir. ‘Sana ne versem ki?’ diyerek kamasını çekip domuzun butlarını ayırıp kamasının ucuna takılı bir biçimde uzattı.
Pakoko Tatarşav uzanıp eti aldığında at da binicisi de yere kapaklandı.
-A benin küçük evladım, gücün bu işe yetmiyor olmalı, diyerek Şıvjıy yeniden uzandı ve butları kamasının ucuna takıp kaldırdı.
Irmağın öte yakasına geçtiklerinde Şıvjıy uzanıp boylu bir meşe ağacını eğdi. Ağacın tepesini kamasıyla sivriltti, domuzun butlarını oraya taktı. Ağaç butlar sallanır halde eğilmiş biçimiyle kaldı.
-A benim oğlum, bu domuz butlarını gücün yettiğince keserek azar azar evine götürürsün, dedi Şıvjıy.
Nart Şıvjıy, domuzu taşıyarak Şhaguaşe ırmağını geçip yoluna devam etti.
Pakoko Tatarşav geri döndü.
Şıvjıy’ın geçtiği yere hala bu nedenle Kotlef (Къолъэф) Geçidi diyorlar.
Hala Maykop’a pek de uzak olmayan ve “Kotlef Geçidi” denilen bir yerde, yayvan çeneli Çemıdej’ın geçerken oymuş olduğu yerde oluk gibi bir su ayağı bulunur. Şıvjıy’ın atının geçerken ve dönerken Şhaguaşe ırmağı boyunda bıraktığı izler de hala yerli yerinde duruyor.
‘Şıvjıy’ın bindiği yayvan çeneli Çemıdej’ın iki kulağı arasındaki mesafe, el yumruğu ile omuz boyu arası kadar bir uzunluktaydı’, diye anlatırlar.
Not: Bu K’emguy tekstini 16 Kasım 1949’da Adigey’in Hatığujıkuaye (Хьтыгъужъыкъуае) köyünde Yejısıko Ş’avko’dan (Шъаукъо Ежысыкъу) yazar Yusıf Tlevsten (Лъэусэн Юсыф) yazıya geçirmiştir. Özgün biçimi Adige Bilimsel Araştırma Enstitüsü’ndedir..
Çev: Hapi Cevdet Yıldız
*Fışte (Фыщтэ; Rusça Fişt); Adigey’in güneyinde 2.867m yükseklikte, zirvesi kar ve buzul ile kaplı bir dağ).HCY
Sayı : 2008 09
