Sürgün ve soykırımın sembolik tarihi 21 Mayıs, tüm dünyada ve Türkiye’de çeşitli etkinliklerle anıldı. Beşiktaş, Taksim, Kefken, Sinop, Samsun ve Çanakkale’de yapılan törenlerin yanı sıra, yurt dışında Kıbrıs, İsrail, ABD, İngiltere, Almanya ile Çerkes cumhuriyetlerinde de Rusya elçilikleri ve temsilcilikleri önünde eylemler yapıldı
Dünyanın bütün Çerkesleri her 21 Mayıs’ta hüznü ve umudu bir arada yaşıyor. Geçmiş yıllara göre çok daha yaygın ve farklı eylemlerle dikkat çeken 21 Mayıs etkinliklerine bu yıl ilk kez Çanakkale ve Sinop da katıldı. Sürgün ve soykırımın sembolik tarihi 21 Mayıs, yalnız Türkiye içinde değil, aynı zamanda Çerkeslerin yaşadığı tüm ülkelerle birlikte anavatanda da geniş katılımla anıldı.
Gerek anavatanda gerekse diasporada ‘adalet, eşitlik ve demokrasi’ taleplerinin yükseldiği bu hüzünlü günde, Rusya Federasyonu’nun olimpiyatları Soçi’de yapma kararlılığı da şiddetle protesto edildi. Kuzey Kafkasya’nın parçası olan ve Çerkeslerin tarihsel yurtlarının sınırları içindeki Soçi’de süren olimpiyat inşaatları, Çarlık Rusyasının insanlık tarihinin en acımasız katliamlarında ölen Çerkes atalarının mezarları üzerinde yükseliyor. Soçi Kış Olimpiyatları’nın yapılacağı 2014 yılı ise sürgünün 150. yılına denk geliyor. Başka bir deyişle olimpiyatlar, 21 Mayıs’ta vatan ve özgürlük için yüzyıla yakın süren destansı direnişin son kırılma noktasında, adeta işledikleri insanlık suçunun Çerkes coğrafyasındaki tüm izlerini silmek üzere seçilen noktada, Soçi’de yapılacak.
Anma etkinliklerine damgasını vuran konulardan biri olan Soçi’nin yanı sıra, törenlere katılan tüm sivil toplum kuruluşları ve bağımsız aktivistler, Çerkesler’in ortak taleplerini haykırdılar. “Sürgün ve soykırım gerçeğinin kabul edilmesi, yaşanılan ülkeler ve Rusya Federasyonu nezdinde çifte vatandaşlık hakkı verilmesi ve halen RF’ye bağlı cumhuriyetlerin bulunduğu tarihsel anavatan topraklarına koşulsuz dönebilme hakkı” isteyen Çerkesler, gelecek 21 Mayıs anmasının ise eş zamanlı yapılması yönünde ortaklaştı.
Türkiye’de ve Türkiye dışındaki tüm ülkelerde, aynı gün ve aynı saatte Rusya Federasyonu’nun konsolosluk ya da büyükelçiliklerine siyah çelenk bırakarak, aynı açıklamayı farklı dillerden kamuoyu ile paylaşmak, sürgün ve soykırımı hatırlatmak, talepleri dile getirmek üzere görüş birliği oluştu. Türkiye’deki etkinlikler; İstanbul’da Beşiktaş ve Taksim’de, Kefken’de ve Samsun’da kamuya açık alanlarda, pek çok yerleşim biriminde ise derneklerde ve sivil toplum kuruluşlarıında yapılırken, Dünya’da da; ABD, Almanya, Ürdün, İsrail, İngiltere, Kıbrıs, Suriye ve RF’ye bağlı Adığe Cumhuriyetlerinde 21 Mayıs törenlerle anıldı..
Beşiktaş
Tarihi haksızlığı sona erdirin
Kafkas Dernekleri Federasyonu (KafFed) üyesi İstanbul Dernekleri organizasyonu ile 21 mayıs akşamı Beşiktaş iskelesinde bir araya geldi. Bugün otel olan ancak 1918 yılında Çerkes Kadınları Teavun Cemiyeti tarafından Beşiktaş Akaretler’de açılan Çerkes Örnek Okulu’nun önünde toplanan ulusal kıyafetli kızlı-erkekli Çerkesler, basın bildirilerini okudular “Trajik bir sürgünün çocukları olan bizler yaşadıklarımızı unutmadık. Unutmayacağız” mesajı veren topluluk taleplerini kamuoyu ile paylaşırken Türkiye ve RF’ye seslendiler:
“Diyasporadaki Çerkesler adına, bu sürgünde rol oynayan imparatorlukların bugünkü mirasçılarına, özellikle Rusya ve Türkiye’ye sesleniyoruz: Uğradığımız bu tarihi haksızlığı sona erdirin ve anavatanımızla yeniden kucaklaşmamızı sağlamak için önümüzü açın. Anavatana dönüşümüzü kolaylaştırın. Bize çifte vatandaşlık verin. Türkiye’den Abhazya’ya, Kuzey Kafkasya’ya doğrudan ve rahat ulaşımımızı sağlayın…
Diyasporadaki Çerkesler adına, RF’na sesleniyoruz: 2014’de Kış Olimpiyatlarının yapılacağı Soçi’nin Çerkeslerin tarihi vatanı olduğunu unutmayın. Olimpiyatların yapıldığı bütün ülkeler otokton halkları nasıl onurlandırıyorsa siz de Soçi Olimpiyatları’nda Çerkesleri onurlandırın.”
Bildirinin okunmasının ardından meşaleler eşliğinde Beşiktaş çarşı içinden, halkın ve esnafın alkışlı desteği ile iskele meydanına yürüyüş yapıldı. İskelede toplanan grupla buluşma sonrası etkinliğin ikinci adımı başladı ve Nart ateşi yakıldı. Sürgünde yitirilenlere saygı duruşunu Hava Karadaş’ın seslendirdiği sürgün ezgileri, Celil Yağız’ın seslendirdiği şiirler izledi. Tören, sürgün ağıtları eşliğinde denize çelenk bırakılıp çiçekler atılmasından sonra sona erdi.
Taksim
Rusya’nın suçuna ortak olmayın
Sivil inisiyatif Kafkasya Forumu organizasyonu ile 22 mayıs günü Taksim tramvay durağında toplanan kalabalığın içinde, Türkiye’nin farklı bölgelerinden gelen pek çok insan vardı. Birçok sivil inisiyatif, konunun muhatabı RF Konsolosluğu önünde 21 Mayıs’ı anmak için etkinliğe destek verdi.. 2014 Soçi Olimpiyatları’nın soykırım topraklarında yapılacağını anımsatan pankartlar ve dövizler, ulusal bayraklar ve sloganlar eşliğinde İstiklal caddesindeki yürüyüş, RF Konsolosluğu önüne kadar sürdü. Emniyet güçlerinin konsolosluk önünde bir barikat oluşturduğu görüldü.
Burada okunan basın bildirisinde; “300 yıl süren bir özgürlük mücadelesi ardından soykırım ve sürgünle halkını yitirmiş, toprakları işgal edilmiş Çerkesya’yı hatırlatmak ve mücadelemizin sürdüğünü ilan etmek için buradayız” dendikten sonra şu açıklama yapıldı: “Çerkes Ulusal Meclisi’nin başkenti Soçi, Çerkes direnişinin son noktası ve katliamların en büyüğünün yaşandığı, Ubıh halkının neredeyse toptan imha edildiği yerdir… Olimpiyat köyünün kurulacağı yerin topyekûn bir halkın katledildiği Kbaada vadisi olduğunu bildirmemize karşın Olimpiyat Komitesi bu pervasız girişime dur demedi ve Rusya’nın gerçekleri örtbas etme suçuna ortak oldu”.
Bldiride dünyaya da; “Bugün, Çerkes Soykırımının 146. yıldönümünde, bütün medeni dünyadan, uluslararası kurum ve kuruluşlardan 21 Mayısı ‘Çerkes Soykırım ve Sürgünü’ olarak tanımalarını talep ediyoruz” çağrısı yapıldı.
Kefken
Dilimizi, kültürümüzü unutturmayacağız
1993 yılında ilk etkinliğin yapılmasının ardından geleneksel hale gelen Kefken – Karaağaç köyü ve Babalı sahili etkinliğini, KafFed üyesi bölge dernekleri organize etti.
22 mayıstaki etkinliğe; Adana, Ankara, Antakya, Antalya, Balıkesir, Bandırma, Bolu, Bursa, Ceyhan, Düzce, Ereğli, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, Hendek, İskenderun, İstanbul, Kahramanmaraş, Kayseri, Kocaeli, Mersin, Reyhanlı, Sakarya, Sinop, Yalova, Yozgat ve Zonguldak Kafkas Kültür Dernekleri katıldı.
Açılış konuşmasını yapan Kocaeli Kafkas Kültür Derneği Başkanı Sami Korkut; 300 yıl süren Kafkas- Rus savaşları ve savaş sonucu yaşanan sürgün sırasında birçok insanın yaşamını kaybettiğini, bu günü unutmayacaklarını ve unutturmayacaklarını belirterek “İnsanları vatanlarından çıkarabilirsiniz, ama vatanlarını insanların kalplerinden asla çıkaramazsınız” dedi.
Korkut’un ardından KafFed Başkanı Cihan Candemir, ‘herkesin özellikle de gençlerin tarihlerini çok iyi bilmesi gerektiğini’ vurguladı. Candemir, “Dilimizi, kültürümüzü savunuyoruz, biz var oldukça ülkemizin, Türkiye’nin temeli olacağız. Mayıs ayını unutmayacağız, unutturmayacağız” diye konuştu.
Babalı sahilindeki ikinci törende Karadeniz’e üzerinde ‘Çerkes Sürgünü 1864’ yazan siyah çelenk bırakılır ve karanfiller atılırken sanatçı Betül Bilgin ve Doğan Özden ağıt okudu. Nart Su Altı Ekibi üyeleri üzerinde ‘Bu günü asla unutma – 21 Mayıs 1864’ yazan pankartla, Nart Okçuları ise atış yaparak törene katıldı. Etkinlik, meşaleli yürüyüş, ‘Nart Ateşi’ yakılması ve ‘Sürgün Andı’ okunmasıyla sona erdi. (Kefken haber: Emrullah Canbolat)
Samsun
Demokrasi için sürece katılmalıyız
Samsun Birleşik Kafkasya Derneği, her yıl geleneksel olarak düzenlediği ‘11-21 Mayıs Kafkasya Günleri’ etkinlikleri kapsamında, 16 mayısta, Büyükşehir Belediyesi Kültür Merkezi Konferans Salonu’nda ‘Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Yolumuzu Aydınlatıyor’ konulu bir panel düzenledi.
Panele; Hukukçu-Yazar Sefer Ersin Berzeg, Mimar-Yazar ve Demokrasi İçin Çerkes Girişimi Sözcüsü Yalçın Karadaş, Sivil Aktivist ve Kafkasya Forumu Sözcüsü Alper Kahraman ve Sivil Aktivist Murat Bolat konuşmacı olarak katıldı.
Moderatör Orhan Doğbay’ın konuşması ile başlayan panelin ilk konuşmacısı Sefer Berzeg 11 Mayıs 1918 tarihinde kurulan Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’nin kuruluş çalışmaları ve sürdürülen mücadeleyi özetleyen bir konuşma yaptı. Bu bölümde söz alan Murat Bolat Kafkas Halkları Konfederasyonu’nun kuruluşu ve faaliyet alanları ile özellikle Abhazya-Gürcistan savaşındaki rolünü açıklamaya çalıştı.
İkinci bölümde; sırasıyla Berzeg, Karadaş, Kahraman ve Bolat tarafından Kafkasya’nın gelecek stratejisine yönelik görüşler sunuldu. Konuşmacılar bu bölümde kendi kişisel değerlendirmelerinin yanı sıra temsil ettikleri oluşumların ortaya çıkış nedenleri ve üstlendikleri sorumluluklara ilişkin açıklamalar da yaptılar.
DİÇEG (Demokrasi İçin Çerkes Girişimi) Sözcüsü Yalçın Karadaş, ‘Çerkesler’in farklı STK yapılanmalarına rağmen müşterek bir ses çıkarmaları gerekliliğinden hareketle böyle bir girişim başlattıklarını ve hangi siyasi görüşte olursa olsun Türkiye diasporasının birlikte hareket edebileceğini gösterdiklerini’ ifade etti. Karadaş, ‘demokratik bir ülke olma yolunda yapılacak çalışmalara Çerkesler’in sessiz kalamayacağını ve süreci izlemekten öte içerisinde yer almaları gerektiğini’ ifade etti. (Haber: Adnan Arslan)
Sinop
21 Mayıs ilk kez anıldı
Sinop’ta ilk kez gerçekleştirilen anma töreni için Uğur Mumcu meydanında toplanıldı. Kafkas Kültür Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Yüksel Candemir basın açıklamasını okudu. Kitle buradan Melia Kasım otelinin yanındaki iskeleye yürüyüşe geçti. İskeleden, yitirilen ataların anısına denize karanfiller atıldı. Resul Tuna günün anlamına uygun bir şiir okudu.
Thamade’nin Ağıdı
Çarlık Rusyasına karşı ülkelerini savunurken dört oğlu ölen Thamade’nin beşinci ve son oğlunun ölümü üzerine ağıdı.
Uyu! Uyu oğlum, baban tutmayacak matemini.
Bir tek sen kalmıştın halbuki…
Bu yaşlı savaşçının dertlerini avutacak,
Ve ölüsünü sessiz tabutuna koyacak.
Mutlu ol şimdi. Çünkü istemem hiç görmeni,
Ülkenin yenilgisini, esaretini
“Bir zamanlar özgürdü” diyeni olmayacak.
Ozanların şiiri, evlatların mezarları korunmayacak.
Gün be gün ve geçen her senenin ardından,
Defettik zorbayı etrafımızdan.
Tekrar tekrar geldiler, duysun Tanrımız
Kutsansın artık haklı ve yüce davamız.
Batıya doğru uzattık ellerimizi, uzaklara
İhtiyacımız vardı bir yardıma.
Çerkesya’nın çığlıkları yazık ki karşılıksız
Acıdılar, ağladılar ama sürmekte kan kaybımız.
Kanadık, acılarımızı haykırdık kanadıkça
Dullarımız, yetimlerimiz için ülke boyunca.
Onlar sevdiklerinin kaybına ağlıyorlardı.
Neşe, ölümün kara halatına bağlı bir enkazdı.
Uyu oğlum, kardeşlerin de burada nasılsa
Senin gibi asilce savaşmışlardı kızıl savaşta.
Öldüler senin gibi kahramanca onlar da
Yenilmesin diye sevgili Çerkesya bir zorbaya.
(Kaptan Spencer tarafından nakledilmiştir.).
(Bu ağıt Londra’da basılan ‘Aylık’adlı gazetede yer almıştır – 1839)
Sayı : 2010 06
