Hapiy Cevdet Yıldız
Adıge Cumhuriyeti (AC) Başkanı Thakuşın Aslan, AP Geleneksel 5.Çerkes Günü nedeniyle 30 Kasım 2010 tarihli Adıge maq gazetesi ile Cherkessia.net’de de yer alan önemli bir mesaj yayınladı. Mesaj, bize göre geçmişi aydınlatıcı ve geleceğe de ışık tutucu bir içerikte. Başkan özellikle şu noktaları vurguluyor:
1) Adığeler Avrupa uluslarından biridir. Tarih içindeki yolculuğumuz, geleneksel kurumlarımız ve toplumsal ilişkilerimiz, dünyaya bakış açımız, yaşam biçimimiz ve bütün bunların hepsi, çok eski dönemlerden bu yana yaşatmakta olduğumuz ulusal özelliklerimizi yansıtır, bütün bunlar bizim tarihten silinmediğimizin, halen ayakta olduğumuzun yaşayan kanıtlarıdır. Ortaçağ boyunca Adığe Ülkesi (Çerkesya), kesin bir biçimde Avrupa’daki geleneksel ilişkileri tanıyan ve dünyadaki oluşumların bilincinde olan bir ülkeydi. Adığe soylularının yiğitliği ve yüksek kültür düzeyleri, kibarlıkları/centilmenlikleri, bütün bunlar dünyaca biliniyordu. Bütün bunlar tarihsel belgelerde yer almış olan ve ulusumuzu tanıtan özelliklerdendir.
2) Adığe Ülkesi bir konfederasyon oluşumu idi. Ulusumuz, her zaman için bireysel özgürlüklere büyük bir değer vererek bugünlere gelmiştir.
3) 1789’da Fransa’da bir devrim oldu ve krallık sistemi (feodalizm) çöktü, aynı sıralarda Adığe Ülkesi’nde de büyük değişimler/devrimler yaşandı. Değişiklikler sonucu, Adığe Ülkesi yurttaşları eşit haklara kavuştular; yasama ve yürütme erkleri halk meclislerine (xase-hase) devredildi. Yerel ve ulusal meclisler (Xase; Zefes) ile, bu meclislerce görevlendirilmiş çok sayıda yerel yürütme organı vardı.
4) Adığe Ülkesi adalet sistemi, temeli Adığe yasaları ve Adığe geleneği olan ayrı ve bağımsız bir erk idi.
5) Atalarımızdan bize kalan çok değerli bir miras da, “Büyük Bağımsızlık Meclisi” adı altında bir Adığe Ülkesi Ulusal Parlamentosu’nun (Zefes) bulunuyor olmasıydı. Ülke, eşit haklı 12 yönetim biriminin (yöre) birleşmesinden oluşuyor ve her bir birim, 12 üyeli Ulusal Parlamento’da birer üye ile temsil ediliyordu. Ulusal bayrağımızdaki 12 yıldız da o 12 yöreyi simgeliyordu.
6) Avrupa Birliği’nin kuruluş ilkeleri ile XIX. yüzyıldaki Adığe Ülkesi’nin siyasal yapılanmasına temel olan ilkeler, aynı köke (gelişmiş demokrasi ve eşitlik anlayışına) dayanıyor.
7) Ludmila Çerina (Çemerze, 1924-2004), üstün yeteneğini Avrupa’ya ve dünya barışına adayan bir Adığe/Çerkes kızıdır, Çerina Avrupa’nın birleşmesi sürecine damgasını vurmayı başaran biridir. Ben, AB oluşumunu sayısız acılar çekmiş, dünyanın dört bir köşesine savrulmuş olan ve anayurt özlemi içinde yanan Adığelerle Avrupa uygarlığının bütünleşmesi doğrultusunda atılmış bir ileri adım olarak görüyorum.
8) Adığe ulusunun çıkarı, AB’ninki gibi, barış ve adaletten yana olmakta yatıyor.
***
Başkan önemli noktalara değiniyor. Adığe Ülkesi insanlarının, özgürlükler bağlamında eşit haklı bireylerden oluştuklarını, tarih boyunca bunun böyle olduğunu, feodal kalıntıların ise 18.yüzyıl sonlarında tasfiye edildiğini, egemenliğin halka ve onu temsilen de halk meclislerinin eline geçtiğini anımsatıyor.
Adığe Ülkesi’nin 12 yöreden oluşmuş konfederal bir ülke olduğunu, bayrağının da bu oluşumu simgelediğini vurguluyor. Adığe yargısının da Adığe geleneklerine ve meclislerce alınmış olan kararlara (yasalara) göre biçimlendiğini, yani durağan değil, gelişen bir yargı sistemi olduğunu anlatıyor, Adığelerin bir üst /ülke kapsamlı bir ulusal meclis yönetimi oluşturmuş olduklarını da anımsatıyor.
Bu arada 19.yüzyıldaki Adığe Ülkesi yapılanması ile şimdiki AB yapılanmasının aynı kökten saçaklandıkları benzetmesinde de bulunuyor. Yeryüzüne dağıtılmış olan Adığelerin yeniden bir araya gelme özlemlerinin gerçekleşmesinin, Adığelerle Avrupa uygarlığının bir araya gelmesine/ bütünleşmesine, barış ve adaletten yana atılacak adımların güçlenmesine bağlı olduğunu vurguluyor.
Mesaj, tartışma götürmez bir biçimde tarihsel önemdedir. Ulusumuzun Avrupa’ya ve insanlığa karşı bir seslenişi niteliğindedir. Mesaj, bundan sonra yapılacak demokratik girişimlere de ışık tutacak bir özelliktedir.
Bir bilge insan olarak tanıdığımız Sayın Başkan’a bu olumlu katkıları nedeniyle teşekkür ediyoruz.
Sayı : 2011 01
