* Eylül.1864’te Constantinopol’den (İstanbul) 3 Yunan gemisine bindirilen kadınlı erkekli 2 bin yedi yüz Çerkesten oluşan grup iki haftalık yolculuğun ardından Kıbrıs’a vardı. Bin dört yüzden fazla Çerkes yolculuk esnasında can vermişti. Kalanlarsa bitkin bir halde Larnaka’ya indi. Ocak.1865’e gelindiğinde hayatta kalan Çerkeslerin sayısı sadece 300’dü. Larnaka halkının bu bahtsız insanlara yaklaşımı için hoş denemezdi. (Osmanlı donanmasında ‘Müşavir Paşa’ adıyla çalışan Amiral Adolphus Slade’in 1867 yılında basılmış ‘Türkiye ve Kırım Savaşı’ kitabından)
* Lloyd’un Larnaka acentasının 19.Mart.1878 tarihli mektubunda Avusturya Lloyd gemilerinden Sphinx’in yanışıyla ilgili detaylar verildi: “3 bin Çerkes göçmenin içinde bulunduğu Sphinx adlı gemi yandı. 5.Mart sabahı yediye on kala güneydoğudan esen sert rüzgar Famagusta (Magosa) limanına varmaya çalışan gemiye zor anlar yaşatmaya başladı. Öğleden sonra üçte artan fırtına geminin dümenini ve yönünü bozdu. Gemiye vuran dalgalar güvertedeki 40 yolcuyu sürükledi. Ambar kapakları açıktı ve su ambarlara dolabilirdi. Ama Çerkes yolcular boğulma korkusuyla kapalı kalmak ta istemiyorlardı. Famagusta limanına 8 mil uzaktayken akşam yediye on kala öndeki ambar kapaklarından duman çıkmaya başladı. Sonrasında kıyıda bir kum yığınına saplanan gemi su almaya başladı. Motorlar durmuştu. O arada yangın hızlandı, yangının söndürülemeyeceğini gören Çerkesler büyük bir telaş içinde çığlık atıyorlardı. 500 kadar Çerkes yanarak öldü. Sağ kalan Çerkesler 6 Mart sabahı karaya indi. Yangının, yolcuların ısınmak ve yemek yapmak için ateş yakmaları sonucunda kazara çıktığı belirtildi.” (24.Temmuz.1878 tarihli Taranaki Herald Gazetesi’nin 3.sayfa haberi)
Çeviri: Serap Canbek
Sayı : 2011 03
