TARİHİN AYNASINDA ABHAZYA

0
314

Kafkas Dernekleri Federasyonu Abhazya Çalışma Grubu ve Sakarya, Kocaeli, Düzce, Hendek Kafkas Kültür Derneklerinin işbirliğiyle, 30 Eylül 2012 günü Sakarya’nın Akyazı ilçesinin Akbalık Mahallesinde kutlanacak olan Abhazya zaferinin 19. yıldönümü vesilesiyle Sezai Babakuş’un derlediği Abhazya’nın bağımsızlık mücadelesini aynen aktarıyoruz.

 

M.Ö.     

5.binyıl
Abhazların ilk ataları Abeşla’ların bugünkü Abhazya ve çevresinde tarih sahnesine çıkışı.

3.binyıl
Abhazların ataları Abasg, Apsil, Sanik ve Misimian’ların bugünkü Abhazya ve çevresinde ayrı topluluklar halinde yaşamaya başlaması.

2.ve 1.binyıl
Abasg, Apsil, Sanık ve Misimian’ların bugünkü Abhazya kıyılarında toplu yerleşim merkezlerini oluşturmaya başlaması.

6.-1. yy
Pitiund (Pitsunda), Gienos (Novy Afon), Eşera ve Dioskuria (Sohum)’da ilk şehirlerinin kuruluşu.

M.S.     

2.-6. yy
Abhazya’da Roma-Bizans kolonizasyonu.

4.yy
Gotların Abhazya’ya saldırısı.

5.yy
Perslerin Abhazya’yı istilası.

532
Pers-Bizans barış anlaşması. Abhazya’da Bizans egemenliği.

550-600
Abasg, Apsil ve Misimian’ların Bizans’a karşı ayaklanması. Sohum, Pitsunda, Novy Afon ve Tsabal’da savaşlar.

730:
Abhaz Krallığı’nın kuruluşu.

737-738
Arapların Abhazya’ya saldırısı; Anakopia kalesi (Novy Afon) savunması.

741-978
Leonid ve Bagradit hanedanlığı; 1. Leon Abasg’ın, 2. Leon’un, 2. Feodosiy’in, 2.Dmitriy’in, 1. Georgiy’in, 1. Bagrat’ın, 3. Konstantin’in, 2. Georgiy’in, 3. Leon’un, 3. Dmitriy’in ve 3.Feodosiy’in krallık yılları.

978-1014
Karvelya’nın Abhazya’ya katılması ve Abhaz-Kartvel Krallığı’nın kurulması. 2. Bagrat’ın hükümdarlığı.

1033
Anakopia kalesinin 40 yıllığına Bizans’a devri.

1122
Abhaz-Kartvel Krallığı başkentinin Tiflis’e taşınması.

1220-1250
Moğol istilası ve “Abhaz-Kartvel Krallığı”nın dağılması.

1280
Cenevizli’lerin Abhazya’da ilk koloniler kurmaya başlaması.

1330
Abhazya’nın ‘Prenslik’ statüsüyle Bizans’a bağlanması.

1414
Abhaz Prensliği’nin Bizans’dan ayrılıp bağımsız kalması.

1555
Osmanlı’ların Sohum’u fethi.

1621-1634
Abhaz-Megrel savaşları.

1680
Abhaz Prensi Marşania’nın Tsabal ve Dal’ı ele geçirmesi.

1771
Abhazların Osmanlı’ya başkaldırısı, Sohum’un geri alınması.

1808
Abhazya ‘da Çaçba hanedanlığı. Prens Keleşbey Çaçba’nın hükümdarlığı.

1805
Abhazya’nın Samurzakan bölgesinin Rusya’nın kontrolüne geçmesi.

1808-1809
Abhazya’da Prens Aslanbey Çaçba’nın hükümdarlığı.

1809
Abhazya Prensi Georgiy (Seferbey) Çaçba’nın Rus Çarı 1. Aleksandr’dan Abhazya’nın Rusya himayesine alınmasını istemesi.

1810
Rus askeri gücünün Sohum’a yerleşmesi ve Abhazya’dan Osmanlı topraklarına ilk muhaceret dalgası.

1811-1821
Abhazya’da Prensi Georgiy (Seferbey) Çaçba’nın hükümdarlığı.

1821-1822
Prens Hasanbey Çaçba’nın Sibirya’ya sürgün edilmesi.

1822
Abhazya’da Prens Dmitriy (Omarbey) Çaçba’nın hükümdarlığı.

1823
Abhazya’da Mihail Çaçba’nın hükümdarlığı.

1824
Rus Çarlığı’nın sömürgeci politikalarına karşı Abhazya’da Aslanbey Çaçba liderliğinde halk ayaklanması. Rus General Gorçakov’un Abhazya’yı ilhak seferi.

1824-1864
Karadeniz’den Hazar’a tüm Kuzey Kafkasya’da Rus-Kafkas savaşları.

1830
Rus donanmasının Sohum çıkarması. Hacı Berzek kumandasında Ubıh ve Sadzların Gagra’daki Rus mevzilerine saldırısı.

1937
Rus General Baron Rozen’in Tsabal’a saldırısı.

1839
Rusya’nın batı Karadeniz sahilini ablukaya alması.

1840
Rus General N. Muravyov’un büyük bir ordu ile Dal’a saldırısı.

1843
Abhaz birliklerinin Pshu seferi.

1849
Prens Mihail Çaçba’nın St.Petersburg’da Çar 1. Nikolay’la görüşmesi.

1855
Osmanlı donanmasının Sohum’a çıkarma yapması.

1856
Rusya’nın Sohum’u yeniden işgali.

1857
Sadz-Ciget ve Ubıh güçlerinin Gagra’daki Rus birliklerine saldırısı.

1859
Rus General M.T.Loris-Melikov’un Pshu seferi.

1862
Abhaz delegasyonunun İngiltere’ye gidişi ve Başbakan Lord Palmerston ile görüşmesi.

1864 / 21 Mayıs
Rus-Kafkas savaşının Kbaada’da (Krasnaya Polyana) sona erişi. Abhazların, Adigelerin ve Ubıhların Osmanlı topraklarına kitlesel sürgününe başlanması.

1864
Rusya’nın Abhazya prensliğini lağvedip Abhazya’nın adını “Sohum askeri garnizonu” olarak değiştirmesi.

1864
Abhazya’nın son hükümdar prensi Mihail Çaçba’nın tutuklanıp Voronej’e sürgüne gönderilmesi.

1866 / 16 Nisan
Prens Mihail Çaçba’nın Voronej’de ölümü.

1866
Abhazlar’ın Lıhnı köyünde ayaklanması ve Prens Mihail’in oğlu Georgiy Çaçba’yı Abhazya hükümdarı ilan etmesi.

1867
Abhazların yeniden Osmanlı topraklarına kitlesel sürgünü.

1877-1878
Rus-Osmanlı savaşı (93 harbi); Abhazya’da ayaklanma ve çatışmalar.

1880
Rusya’nın Abhazları “suçlu halk” olarak ilan etmesi.

1892
Dirmit Gulya ve D.Maçavaryani’nin Abhaz alfabesini oluşturması.

1897
Abhazya’da ilk genel nüfus sayımı.

1904
Gagra’nın Soçi Rus sancağına dahil edilmesi.

1904
1 Mayıs işçi bayramının Abhazya’da ilk defa kutlanması.

1905
Rus “Potemkin” zırhlısının Abhazya kıyılarına gelişi.

1905
Sohum’da “sıkı koruma hali” uygulaması.

1906
Abhazya’da “savaş hali” ilanı.

1907
Abhazya’da savaş hali ilanının kaldırılması ve Abhaz halkının “suçlu halk” olduğuna dair 1880 tarihli Çarlık fermanının 2. Nikolay tarafından iptali.

1917 / Nisan
Lıhnı köyünde büyük halk toplantısı

1917 / Mayıs
Abhazların da yer aldığı Dağlı Halklar 1. Kongresi.

1917 / 20 Ekim
Kafkas halkları ve Kazakların “Bağımsız Güneydoğu İttifakı” kurmaları ve Abhazya’nın bu ittifaka katılışı.

1917 / Kasım
Abhazların da içinde yer aldığı Dağlı Halklar Hükümeti’nin kuruluşu.

1917 / Aralık
Abhazya’da silahlı devrim gücü “Kiaraz”‘ın kuruluşu.

1917 / 6 Kasım
Rusya Bolşevik devrimi (Ekim devrimi) ve Sovyetlerin kurulması

1917 / 8 Kasım
Birinci Abhaz Halk Sovyeti’nin (meclis) kurulması.

1918 / 9 Şubat
Abhaz Halk Sovyeti ile Gürcistan Halk Sovyeti arasında dostluk ve barış anlaşması imzalanması.

1918 / 21 Şubat
Abhazya’da Sovyet iktidarının kurulması.

1918 / 11 Mayıs
Abhazların da yer aldığı “Bağımsız Dağlı Halklar İttifak Cumhuriyeti”nin kuruluşu.

1918 / 26 Mayıs
Gürcistan Halk Sovyeti’nin dağılması ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin kuruluşu.

1918 / 26 Mayıs
“Bağımsız Dağlı Halklar İttifak Cumhuriyeti”nin feshi.

1918 / Haziran
General Mazniyev komutasındaki Gürcü ordusunun Abhazya’ya saldırısı. Kodor geçidinde çarpışmalar.

1918 / 15 Ağustos
Abhaz Halk Sovyeti’nin dağıtılması ve üyelerinin tutuklanması.

1919 / 4 Mart
Abhazların Sohum’da hakimiyeti sağlayarak Sovyet iktidarını yeniden kurması.

1921 / 25 Ocak
Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin kuruluşu.

1921 / 31 Mart
Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin kuruluşu.

1921 / 21 Mayıs
Gürcistan Devrim Komitesi’nin “Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ni tanıması ve bağımsızlık deklarasyonunu imzalaması.

1921 / 16 Mart
Abhazya ile Gürcistan arasında “ittifak akdi” imzalanması.

1921 / 31 Nisan
Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti anayasasının kabulü.

1922
Abhazya ile Gürcistan’ın, ayrı egemen devletler olarak “Anlaşmalı Sovyet Sosyalist Federal Cumhuriyet” oluşturmaları.

1922 / 10 Aralık
Rusya’nın öncülüğünde 15 cumhuriyetten oluşan Sovyetler Birliği’nin (SSCB) kurulması.

1925
Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti yeni anayasasının kabulü.

1931 / 19 Şubat
Sovyetler Birliği lideri J. Stalın’in emriyle Abhazya’nın Gürcistan’la oluşturduğu “Anlaşmalı Sovyet Sosyalist Federal Cumhuriyet” yapısının değiştirilmesi ve Abhazya’nın “cumhuriyet” statüsünün düşürülerek “özerk cumhuriyet” satatüsü ile Gürcistan’a bağlanması. Abhazya’da kitlesel protestolar.

1936 / 28 Aralık
Abhazya SSC’nin kurucu lideri N.Lakoba’nın Tiflis’de öldürülmesi.

1937-1952
Abhazya’da Gürcistan baskılarının artması ve sistemli asimilasyon uygulamasına başlanması ; siyasi liderlerin ve aydınların öldürülmesi, tutuklanması ve sürülmesi, Abhazların kamu görevlerine alınmaması, Abhaz okullarının kapatılması, Abhazcanın yasaklanması, Abhaz yer adlarının Gürcüceleştirilmesi vb.

1939
Abhazya’yı Gürcüleştirmek üzere Gürcistan’dan Abhazya’ya toplu nüfus taşınıp yerleştirilmeye başlanması.

1942
II. Dünya Savaşı’nın Kafkasya’ya sıçraması, Alman-Sovyet güçleri arasında çarpışmalar, Almanların Abhaz köyü Pshu’yu işgali.

1953
Gürcistan’ın baskıları ve Gürcüleştirme politikalarına karşı kitlesel tepkilerin yükselmesi. Abhaz okullarının yeniden açılması.

1954
Abhaz alfabesinde Rus (kiril) harflerine geçiş.

1965-1967
Abhaz halkının Gürcistan politikalarına karşı kitlesel protestoları.

1988 / 13 Aralık
Abhazya Halk Forumu “Aidgılara”‘nın kuruluşu ve 1.kongresi.

1989 / 18 Mart
Abhazya’nın siyasi haklarının iadesi talebiyle Lıhnı köyünde miting ve
genel halk oylaması yapılması.

1989 /15-16 Temmuz
Tiflis’den gönderilen Gürcü milis birliklerinin Sohum’a saldırısı. Çatışalar. Moskova’nın bölgeye asker sevketmesi ve sıkıyönetim ilanı.

1989 / 25-26 Ağustos
Abhazların da yer aldığı Kafkasya Dağlı Halklar Asamblesi’nin kuruluşu.

1990 / 25 Ağustos
Abhazya Parlamentosu’nun, “Abhazya devlet egemenliği ve Abhazya’nın devlet yapısının korunması için yasal garantiler” deklarasyonunu kabul ve ilanı.

1990 / 24 Aralık
V. Ardzinba’nın Abhazya Parlamentosu Başkanlığı’na seçilmesi.

1991 22 Eylül
Abhazya Parlamentosu seçimleri; Halk Forumu “Aidgılara” adaylarının seçim zaferi.

1991 / 1-2 Kasım
Kafkasya Dağlı Halklar Asamblesi’nin Sohum kongresi; adının Kafkasya Dağlı Halklar Konfederasyonu olarak değiştirilmesi ve “Kafkasya dağlı halklarının konfederatif ittifakı hakkında deklarasyonun” kabulü.

1991 / 29 Nisan
Gürcistan’ın SSCB’den ayrılması.

1991 / Mayıs
Abhazya Parlamentosu’ndan Gürcistan Yönetimi’ne Abhazya-Gürcistan ilişkilerinin geleceğini görüşme çağrısı.

1991 / Mayıs
Z. Gamsahurdia’nın Gürcistan’ın devlet başkanı seçilmesi ve Gürcistan’da iç savaşın başlaması.

1991 / 21 Aralık
Gürcistan’da iç savaşın başlaması.

1991 / 25 Aralık
SSCB’nin resmen dağılması.

1992 / 6 Ocak
Gürcistan’da Z. Gamsahurdia’nın devrilmesi ve E. Şevardnadze’nin Devlet Konseyi başkanlığına getirilmesi.

1991 / Şubat
Abhazya Parlamentosu’ndan Gürcistan Yönetimi’ne yeniden görüşme çağrısı.

1992 / Şubat-Nisan
Gürcistan Yönetimi’nin, Gürcistan’ın Abhazya ile (aynı şekilde G.Osetya ve Acaristan ile) siyasi-hukuki-idari ilişkilerini düzenleyen yapısını yok sayan ve haklarını gaspeden kararlar alması.

1992 / Mayıs
Gürcistan-Abhazya gerginliğinin Abhazya’nın iç siyasi dengelerini zorlamaya başlaması; Abhazya Parlamentosu’ndaki Gürcü-Megrel parlamenterlerin ayrı parlamento kurma girişimi.

1991 / Mayıs-Haziran
V. Ardzınba’dan E. Şevardnadze’ye, Gürcistan-Abhazya ilişkilerini görüşme çağrıları. E. Şevardnadze’nin çağrıları reddetmesi. V. Ardzınba’nın, Gürcistan-Abhazya ihtilafının barışçı yollarla çözümü konusunda Rusya’nın arabuluculuk desteğini sağlama girişimleri.

1992 / 24 Haziran
Gürcistan ve Rusya arasındaki “Dagomis anlaşması”.

1992 / 23 Temmuz
Abhazya Parlamentosu’nun, “egemenlik” kararı.

1992 / 24-30 Temmuz
V.Ardzınba’nın Türkiye ziyareti. Gürcistan-Abhazya ihtilafının barışçı yollarla çözümü konusunda Türkiye’den destek almak amacıyla TBMM Başkanı ve siyasi parti liderleriyle temasları. DYP-SHP hükümetinin V.Ardzınba’ya blokajı. Diyasporayla kucaklaşma ve olası gelişmeler konusunda bilgilendirme görüşmeleri.

1992 / 30 Temmuz
Başbakan S.Demirel ve Dışışleri Bakanı H.Çetin’in Tiflis’e giderek Gürcistan’la anlaşmalar imzalaması.

1992/14 Ağustos
Gürcistan askeri birliklerinin Abhazya’ya saldırısı ve Gal, Oçamçira, Sohum’u işgal etmesi. Abhazya halkının direnişi. Sohum’da ilk çatışmalar.

1992 / 15 Ağustos
Gürcistan’ın Gagra’yı denizden çıkarma yaparak işgal etmesi.

1992 / 16 Ağustos
Kuzey Kafkasya’dan Abhazya’ya gönüllülerin gelmeye başlaması ve savaşın yayılarak şiddetlenmesi.

1992 / 26 Ağustos
Diyaspora’dan Abhazya’ya gönüllülerin gelmeye başlaması.

1992 / 3 Eylül
Ateşkes sağlanması, V.Ardzınba ve E. Şevardnadze’nin Moskova’da Rusya Başkanı B. Yeltsin’le biraraya gelerek protokol imzalaması.

1992 / 6 Ekim
Çatışmaların yeniden başlaması ve Abhazya birliklerinin Gagra’yı Gürcü işgalinden kurtarması.

1992 / 7-8 Ekim
Lıhnı köyünde Dünya Abhaz-Abazin (Abaza) Halk Kongresi toplanması.

1992 / 11 Ekim
Kabardey General S. Sosnaliev’in Abhazya Savunma Bakanı olması.

1992 / Kasım
Abhazya silahlı birliklerinin Sohum’a taarruzu ve Oçamçira’ya denizden çıkarma yapması.

1992 / 3 Kasım
Abhazya özgürlük savaşında Türkiye’den ilk şehidimiz; Tsiba Efkan Çağlı. Böylece diyaspora-anavatan birliğinin canla-kanla yazılması. Daha sonra Kozba Vedat Akar, Abağba Bahadır Özbağ, Yeğoj Hanefi Aslan, Argun Zafer Alış’ın şehit oluşlarıyla bu birliğin daha da perçinlenmesi.

1993 / Ocak-Temmuz
Sohum, Oçamçira ve Tkvarçal’da şiddetle çarpışmalar.

1993 / 27 Temmuz
Geçici ateşkes anlaşması ve tutsakların karşılıklı iadesi.

1993 / 16 Eylül
Abhazya silahlı birliklerinin Sohum’a büyük taarruz harekatı.

1993 / 27 Eylül
Sohum’un Gürcü işgalinden kurtarılması.

1993 / 28-29 Eylül
Oçamçira, Tkvarçal ve Gal’ın Gürcü işgalinden kurtarılması.

1993 / 30 Eylül
Gürcistan işgal kuvvetlerinin ve işbirlikçilerinin tamamının Abhazya’dan atılarak İngur sınırına Abhazya bayrağının çekilmesi. 410 gün süren büyük özgürlük savaşının kazanılması.

1993 / Ekim
Abhazya ve Gürcistan arasında Birleşmiş Milletler (BM) ve Rusya gözetiminde barış müzakerelerinin başlaması.

1994 / 14 Mayıs
Abhazya ve Gürcistan arasında ateşkes anlaşmasının imzalanması.

1994 / 26 Haziran
BM gözetiminde Rusya barış gücünün İngur sınır hattına yerleştirilmesi.

1994 / 26 Kasım
Abhazya Cumhuriyeti Anayasasının, Abhazya Parlamentosu’nda kabulü ve V. Ardzinba’nın Abhazya Cumhuriyeti’nin devlet başkanı seçilmesi.

1994 /19 Aralık
Abhazya’ya Rusya denetiminde uluslararası ambargo uygulamasının başlaması.

1996 / 23 Kasım
Abhazya Parlamentosu seçimlerinin yapılması.

1998 / 20-25 Mayıs
Gürcistan’ın Abhazya’nın Gal bölgesine saldırısı, şiddetli çatışmalar ve Abhazya’nın Gürcü birliklerini yenilgiye uğratması.

1999 / 3 Ekim
Abhazya halkının referamdumla yeni anayasaya ve bağımsızlığa onay vermesi, V.Ardzinba’nın ikinci kez devlet başkanlığına seçilmesi.

2001 / Ekim
Kodor geçidinde çatışmalar, yukarı Kodor bölgesine Gürcü birliklerinin yerleştirilmesi..

2005 / 12 Ocak
S. Bagapş’ın Abhazya devlet başkanı seçilmesi.

2008 / 8-13 Ağustos
Gürcistan’ın G. Osetya’ya saldırısı ve Abhazya’ya saldırı hazırlığı; Rusya’nın müdahalesi ve Gürcistan’ın G. Osetya ve Abhazya’nın yukarı Kodor bölgesindeki askeri gücünün imhası.

2008 / 26 Ağustos
Rusya’nın Abhazya’nın (ve G.Osetya’nın) bağımsızlığını tanıması. Akabinde BM üyesi devletlerden Nikaragua, Venezuella, Nauru, Vanuatu, Tuvalu’nun da Abhazya’nın bağımsızlığını tanıması.

2010 / 4 Mart
Abhazya’yı zafere ve özgürlüğe kavuşturan kurucu lideri ve başkanı V. Ardzınba’nın vefatı.

2011 / 29 Mayıs
Abhazya’nın bağımsızlığının tanınmasını sağlayan lideri ve başkanı S.Bagapş’ın vefatı.

2011 / 26 Ağustos
A. Ankvab’ın Abhazya’nın üçüncü devlet başkanı olarak seçilmesi.

2012 / 30 Eylül
Abhazya, zaferinin 19. ve bağımsızlığının 5. yılında geleceğe güvenle yürüyor. Abhazya’nın zaferi anavatanıyla- diyasporasıyla tüm kardeş Kafkas halklarının ortak eseridir. Yaşasın birlik, zafer ve özgürlük. Yaşasın Abhazya…

Derleyen: Sezai Babakuş

www.ayaayra.org

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz