Wubıhça üzerine etüdler (1)

0
2592

Wubıhlar, Batı Kafkasya’da Adıge ve Abaza halkı arasında yaşamış; tamamına yakını Rus-Kafkas savaşları neticesinde sürgüne tabi tutulmuş otokton bir halktır.

Bu derleme, Wubıh dili hakkında siz değerli okurların genel bir fikir edinmesi, yeni nesil araştırmacılara zayıf da olsa bir başlangıç noktası olması için hazırlanmıştır. Bu dili eksiksiz son konuşanı olan Rahmetli Tevfik Esenç’in 1992 yılında vefatıyla birlikte başka konuşanı kalmamıştır. Akraba dili Hatti diliyle beraber Anadolu topraklarında son bulması, ölü diller arasına girmesi ise acı bir tesadüf, bir trajedidir.

Wubıhlar kendi dillerine Twabza adını verir.(ТВaҳəбзa/Twaxəbza)

Tevfik Esenç ölmeden önce, Wubıh dili üzerine George Dumézil, Hans Vogt ve George Hewitt, çeşitli derlemeler yapmıştır.

Wubıhça, standart olarak yazılı hale gelememiş, buna rağmen nesilden nesile aktarılan zengin bir sözel geleneğe sahip olmuştur.

Wubıhça örnek cümleler*

1. Faxie Adıĝeğe zeneynşuguere letuq’e. 2. Weneynşu ğeywığie şq’enı pxiedık’uın ğexueçeneyt’. 3. «Zeşueblelheweguereğe zepxiedık’ulherıxe let,» aq’egiı ğaq’uq’e. 4. Wepxiedık’uın sengiafı pselhıxu xieyk’ieq’eşegiı «Sığue sımguıçaq’eşie sıgiın ğets’elhı adıç’ienın sıcık’iewt,» q’egiı alesq’eyt’. 5. Aneynşu wepxiedık’u zenıbyewme aynıwewtın lheq’ewq’e. 6. Açebğiewısın ak’iegiı dğejüepsewne zeqhaşiıgueren giıwın weşuwe wezeq’ale alesq’e.

IPA transcription
1. fɐχʲɜ ɐdɨɣɜʁɜ zɜnɜjnʃʷgʷɜrɜ lɜtʷq’ɜ. 2. wɜnɜjnʃʷ ʁɜjwɨʁʲɜ ʃq’ɜnɨ pχʲɜdɨkʷ’ɨn ʁɜχʷɜʧɜnɜjt’. 3. «zɜʃʷɜblɜɬɜwɜgʷɜrɜʁɜ zɜpχʲɜdɨkʷ’ɬɜrɨχɜ lɜt,» ɐq’ɜgʲɨ ʁɐqʷ’q’ɜ. 4. wɜpχʲɜdɨkʷ’ɨn sɜngʲɐfɨ psɜɬɨχʷ χʲɜjkʲ’ɜq’ɜʃɜgʲɨ «sɨʁʷɜ sɨmgʷɨʧɐq’ɜɕɜ sɨgʲɨn ʁɜʦ’ɜɬɨ ɐdɨʨ’ɜnɨn sɨʤɨkʲ’ɜwt,» q’ɜgʲɨ ɐlɜsq’ɜjt’. 5. ɐnɜjnʃʷ wɜpχʲɜdɨkʷ’ zɜnɨbjɜwmɜ ɐjnɨwɜwtɨn ɬɜq’ɜwq’ɜ. 6. ɐʧɜbʁʲɜwɨsɨn ɐkʲ’ɜgʲɨ dʁɜʑʷɜpsɜwnɜ zɜqˁɐɕɨgʷɜrɜn gʲɨwɨn wɜʃʷwɜ wɜzɜq’ɐlɜ ɐlɜsq’ɜ.

Tercümesi

1. Bir zamanlar Adıgey’de genç bir adam vardı. 2. Bu genç evlenme çağına geldiğinde uygun bir eş aramaya başladı. 3. Uzak olmayan bir ülkede şöhretli genç bir bayan olduğu söylendi ona. 4. Bu genç bayan “Kalbimdekini ben söylemeden dile getirebilecek kişiyle evleneceğim” diyerek evlenmeyi beklemekteydi. 5. Genç adam, evlenmek amacıyla yola çıktı. 6. Atına atladı, gitti ve gece düşerken uzak olmayan köye girdi. Gece konakladı.

*“Zeki geç kız ”, derleme halk masalı./ George Dumézil/ Filoloji Derneği tebliği, 1961 – sayfa 56-57

 

Devam edecek…

Birlikteysek güçlüyüz.
Çetaw Nart

© Her hakkı mahfuzdur. İzinsiz, kısmen veya bütünüyle kullanılamaz.