Hiçbir Holywood yönetmeni böylesi korkunç bir sahneyi daha iyi kurgulayamazdı. Yağmurlu bir Moskova gecesinde silahlı bir adam ünlü muhalif Boris Nemstov ve kız arkadaşını bir köprü boyunca takip eder. Altı el ateş edilir. Kurban kanlar içinde yerde yatarken arka sahnede St. Basil Katedrali’nin ve Kremlin’in kubbeleri yer almaktadır. Mesaj açıktır: Rejimin düşmanları böyle ölür.
Peki ama mesajı kim yollamıştır? Ve mesayjmuhalefete mi ya da Vladimir Putin’e mi yollanmıştır? Liberal muhalefetin liderlerinin çoğunun da inandığı en kolay açıklamaya göre Kremlin, Nemstov’u muhalefeti susturmak için öldürttü. Satranç eski şampiyonlarından muhalif lider Garry Kasparov “Nemtsov cinayetinden Putin sorumludur. Kimin emrettiği beni ilgilendirmiyor” diyor ama aslında kimin emrettiğinin çok önemi var. Suikastçılar eğer Putin’in emrindelerse bu yeterince korkutucu… Ama değillerse bu çok daha korkutucudur. Söylentilere göre Nemtsov emniyet güçleriyle ilişksi olan bir ölüm mangası tarafından öldürüldü. Beş şüpheli tutuklandı, hepsi Çeçenya’dandı. Polis, bir başka şüphelinin teslim olmamak için el bombası ile intihar ettiğini söyledi. Rusya Federal Güvenlik Merkezi (FSB), suikastın fikir babasının Zaur Dadayev olduğuna dair açıklama yaptı. Dadayev’in, Putin yanlısı Ramzan Kadirov’la yakın ilişkileri vardı.
Putin’e “Canın cehenneme” mesajı
İçişleri Bakanlığı’na bağlı bir taburda komutan yardımcılığı yapmış olan Dadayev önce suçunu itiraf etti ama işkence gördüğünü belirterek daha sonra ifadesini geri çekti. Dadayev’in yakalanmasının ardından Kadirov, İnstagramdaki mesajında Dadayev’i “gerçek bir Rus yurtsever” olarak adlandırdı ve Nemtsov’un Charlie Hebdo karikatürlerine destek çıkmasının Dadayev’i incittiğini ileri sürdü. Ancak bir gazetede Dadayev’in Paris saldırılarından çok daha öncesinden beri Nemtsov’u takip ettiği açıklanınca Kadirov çarketti ve Dadayev’in masum olduğunu söyledi. Rusya medyasını Dadayev ve kendisini yok etmek için “komplo” teorileri uydurmakla suçladı. Nemtsov’un öldürülmesini kimin emrettiği bilinmez ama Kadirov’un onu hain ve düşman olarak gördüğüne hiç şüphe yok. Putin’in tekrar başkan olmasını protesto etmek için 2011’de Nemtsov ve yüzbinlerce insan Moskova sokaklarına döküldüğünde, Kadirov muhalif liderin hapse atılması çağrısını yapmıştı. Nemtsov’un cevabı ise “Kadirov psikolojik anlamda çok hasta bir adam” olmuştu.
Nemtsov öldürülen ilk Kadirov muhalifi değildi. Araştırmacı gazeteciler Anna Politkovskaya and Natalia Estemirova Çeçenya’daki şiddet ve yolsuzluk haberleri üzerinde çalışırken öldürülmüşlerdi. Politkovskaya 2006 yılında Kadirov’u “Günümüzün Stalin’i” olarak adlandırmasından kısa bir süre sonra evinin önünde öldürüldü. Kadirov’un işkence ve yargısız infazlarla ilişkisine dair iddialarla ilgili yazılar yazan Estemirova ise 2009 yılında Grozni’de öldürüldü.
Daha can alıcı soru ise şu: Putin hala Kadirov’u kontrol altında tutabiliyor mu? Adının açıklanmasını istemeyen, Rusya’nın en önemli gazetelerinden birinin başyazarı şunları söylüyor: “Kremlin lideri Nemtsov’un hain olduğu düşüncesine katılıyor ama öldürülmesi için bir neden olmadığını düşünüyor. Kremlin de bu olay karşısında şoke oldu. Kimin ölüp kimin yaşayacağına karar veren birilerinin Moskova sokaklarında cirit atması onaylanamaz.” Gazeteciye göre, yakın bir zaman önce görevinden istifa eden Dadayev; Putin ve diğer komutanlarla birlikte toplantılara katılmıştı. Bu cinayeti işleyen katiller bir anlamda “Canın cehenneme Putin. Evet patron sensin, tabi ki kuralları sen koyarsın. Ama biz o kuralları keyfimize göre uygularız” diyordu.
Putin’in resmi kurumları “özel denetim” kurumlarına dönüştürdüğü Rusya benzeri ülkelerde “yazısız kurallar siyaseti” zirvededir.
“Dikey Güç” adlı blogun yazarı gazeteci Brian Whitmore, “Yasalar tepedekilere işlemiyor” diyerek Nemtsov cinayetinin Rusya silovikleri arasındaki savaşın bir parçası olduğuna inandığını belirtiyor.
Kadirov, Rusya’n ı n en güçlüleri arasında ve binlerce silahlı insana hükmediyor. Babası 2004’te bir suikasta kurban gittiğinde Putin’i “bir baba” gibi gördüğünü söylemişti. Bu karşılıklı hayranlık yıllarca sürdü. Putin, Nemtsov cinayetinden birkaç gün sonra Kadirov’a bir madalya vermişti, o zaman Çeçen zanlılarla Kadirov’un ilişkisi henüz ortaya çıkmamıştı. Kadirov bu arada FSB’nin şefi Aleksandr Bortnikov ve Kremlin İdaresi Başkanı Sergi İvanov dahil birçok Kremlin mensubunun düşmanlığını kazandı. Görünen o ki Kadirov’un g üvenlik g üçleri içindeki adamları bazı detayları basına sızdırarak Nemtsov cinayetini ona karşı bir koz olarak kullanıyorlar.
Eski milletvekillerinden Konstantin Borovoi, Kadirov’un Putin’i zor bir duruma soktuğunu belirterek, “Putin onu ne cezalandırabilir ne de görevden alabilir çünkü Çeçenya’yı idare etmek çok zor” diyor.
Durum hep böyle değildi. Daha üç yıl önce, başkanlık dönemi biten Dimitri Medvedev’i destekleyen orta sınıf liberaller, Moskova ve St. Petersburg sokaklarını doldurarak adil seçim ve konuşma özgürlüğü talep etmişlerdi. Bugün aynı sokaklarda ellerindeki pankartları sallayan vatansever yığınlar, “Kırım bizimdir, bizi kıska nma Obama”, “Amerika, bizden uzak dur” ve “Ülkemle gurur duyuyorum” diye haykırıyor.
Gazeteci ve muhalf aktivist Ksenia Sobchak, öldürülecekler listesinde isminin “hain” olarak geçtiğini öğrendiğinde Rusya’yı terketmek istemiş. Babasının Sovyetler Birliği sonrasında Leningrad’ın ilk Belediye Başkanı olduğunu söyleyen Sobchak, Putin’i çok iyi tanıdığını belirterek, “Nemtsov cinayetini Putin emrettiyse değil emretmediyse daha çok endişelenmemiz lazım. Çünkü Putin artık kendisinin de kontrol edemediği korkunç bir Terminator (yok edici) yarattı. Süreci kimse denetleyemiyor, devlet medyasının hergün körüklediği bir kaotik nefret iklimi hakim” diyor.
Nemtsov cinayetinin ardından Kremlin’de Pandora’nın Kutusu açıldı ve içinden paranoya ile şiddet çıktı. Nemtsov cinayeti ülke siyaseti açısından bir dönüm noktası olabilir.
Sobchak’ın ifadesiyle, “Nemtsov’a sıkılanlar sadece ‘ilk’ altı kurşundu. Çok daha zor zamanlar kapıda…” (newsweek. com/Owen Matthews makalesi)
Çeviri: Serap Canbek
Birkaç Kafkasyalının alelacele tutuklanması, Kremlin’e karşı şüpheyle yaklaşan hiç kimseyi bu insanların Nemstov’un katilleri olduğuna ikna edemeyecektir.
Mark Galeotti
***
Sansasyon yaratan cinayetlerde “Çeçen izi” olması Rusya için olağan hale geldi. Önemli insanlar öldürüldüğünde, güvenlik güçleri her seferinde Çeçenya ya da diğer Kafkasya cumhuriyetleriyle bir bağlantı bulur. Zanlılar hızla bulunur ve mahkemeye çıkarılır ama cinayeti planlayan asıl suçlular buhar olup uçar. Kremlin bu tutuklamaları yaparak ve Boris Nemtsov’un katillerinin adalete teslim edildiğini göstererek Rusya halkına güven verdiğini düşünüyor. Ama bu kez kimseyi ikna edemiyorlar.
Thomas Hirst
***
Soruşturmanın resmi kayıtları saçmalıktan ibaret. Tüm korkularımız gerçeğe dönüyor. Tetikçi tutuklandı ama emreden özgür kalacak.
İlya Yashin
***
Yargı organları ne derse desin, Kremlin’in propoganda makinesi kendi “yedek” gerçeğini bildirecek. Putin’in trollerine, yargının kararını dikkate almaksızın Nemtsov cinayetinin arkasında Ukrayna olduğunu yazmaları emredildi.
Paul Roderick Gregory
***
Devlet kontrolündeki medya haberlerine devam ediyor: Muhabirler Nemtsov’un siyasi arenadaki duruşunu hafife almakla kalmıyor, Amerika yanlısı marjinal bir playboy olarak tanımlıyorlar. Ama aynı zamanda da cinayetten Batı ve Ukrayna’yı sorumlu tutuyorlar. Eski bir Rus atasözü tüm bunlara iyi bir cevap olacaktır: “Yüzün çirkin diye aynayı suçlayamazsın.”
Peter Eltsov
