Синыдэлъфыбзэу лъэпкъым ылъапсэ иIункIыбзэ къысэзытыгъэу, ар шIу сэзгъэлъэгъугъэу ПIатIыкъо Бибэ сигуапэу сыкъыфэтхэ. Непэ ар къылэжьыгъэ зыгъэпсэфыгъом щыс нахь мышIэми, Пщыжъхьаблэ гурыт еджапIэр илъэс тIокIым ехъукIэ (ащ ыпэкIи) узэкIэIэбэжьмэ къэзыухыгъэхэм ар шIукIэ, гуфэбагъэкIэ агу къэкIыжьы.
ЫгукIи ыпсэкIи мы сэнэхьатым фэщагъэу, ащ гухахъо хигъуатэу илъэс 30-м къыкIоцI Бибэ Iоф ышIагъ. КIэлэегъэджэ училищыр къэзыухыгъэ пшъэшъэ ныбжьыкIэр ягъунэгъу (ежьыр Хьатыгъужъыкъуае Мэрзэкъанэхэм япхъу) къуаджэу Пщыжъхьаблэ дэтыгъэ еджэпIэжъым агъакIо. 1962-рэ илъэсым иапэрэ IофшIэгъу уахътэ ригъэжьагъ, ублэпIэ классхэр ригъэджэнхэу хъугъэ. Илъэситфэ Iоф ышIагъэу Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым заочнэу чIэхьажьи къыухыжьыгъ. Нэужым урысыбзэмрэ литературэмрэ якIэлэегъаджэу тIэкIурэ Iоф ышIагъ. 1975-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу пенсием окIожьыфэ Бибэ адыгабзэмкIэ ригъэджагъэх.
Культурэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэр зыгъэбаеу, гушъхьэлэжьыгъэм зыкъезыгъэIэтэу, зэрэлъэпкъэу къырыкIощтыр къэзыгъэнэфэрэ амалхэм бзэр ащыщ. Ныдэлъфыбзэр пIумылъымэ, уилъэпкъ къырыкIуагъэри, шэн-хабзэхэу лIэшIэгъу пчъагъэхэм къагъэгъунагъэхэри икъоу пфызэгъэшIэщтхэп.
А зэпстэур къыддэхъуным, егъэжьэпIэшIу щыIэным зыгу етыгъэу пылъыр кIэлэегъаджэр ары. КIэлэцIыкIум бзэр Iуплъхьаныр IэшIэхэу щытэп. Зы лъэныкъорыгъазэкIи къыбдэхъущтэп, ны-тыхэри емызэщыжьыхэу мы Iофым пылъынхэ фае.
Адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ я Мафэ ипэгъокIэу ПIатIыкъо Бибэ гущыIэгъу тыфэхъугъ. Илъэс пчъагъэм сабыйхэр ныдэлъфыбзэр шIу алъэгъуным зэрэфищагъэхэр, шIыкIэ-амалэу ыгъэфедагъэхэр, игукъэкIыжьхэр ащ къедгъэIотагъэх.
Зитарихъ чыжьэу къыщежьэрэ адыгабзэм ишъэфхэм кIэлэеджакIохэр сигущыIэгъу зэрэфэлъэкIэу ащигъэгъозагъэх. Ныдэлъфыбзэмрэ адыгэ хэбзэ-намысымрэ зэгъусэхэу тыпсэ, тидунэететыкIэ емызэщыжьэу ащ къыхилъхьагъ.
ШIу тлъэгъурэ кIэлэегъаджэр сэ сызэрысыгъэ классым иклассрукыгъ. Тыгъэ нэбзыеу шIэныгъэм игъогу тызэрэрищагъэм дакIоу, тэр-тэрэу тыгупшысэшъуным, ар тэрэзэу къэтIожьышъуным, щыIэныгъэм лъэгъо тэрэз щыхэтхыным тафипIугъ. Бзэм дыкIыгъоу хабзэр, шэн-зэхэтыкIэхэр, намысыр къытхилъхьагъэх. Ау зэкIэми апшъэ ригъэшъыщтыгъэр бзэр гъэшIэгъонэу, куоу, шъэфэу хэлъхэр тигъэшIэнхэр арыгъэ. «Биба Ханаховна» зытIокIэ ригъэджагъэхэм зэу адыгабзэр ашъхьэ къехьэ. Сыда пIомэ ныдэлъфыбзэр шIу тигъэлъэгъун, уасэ фытигъэшIын ылъэкIыгъ. ШIэныгъэ куоу къытитыгъэхэм яшыхьатыгъ олимпиадэхэу, нэмыкI зэнэкъокъухэу районым, республикэм ащызэхащэхэрэм ригъаджэхэрэр къазэрэщыхэщыщтыгъэхэр.
– КIэлэегъаджэмкIэ анахь шъхьаIэу слъытэрэр – уисэнэхьат шIу плъэгъоу, хэшIыкIэу фыуиIэр икъу фэдизэу ебгъаджэхэрэм алъыбгъэIэсыныр ары, – къеIуатэ ПIатIыкъо Бибэ. – Сэ сидыгъуи IофшIэныр пстэуми апэ изгъэшъыгъ, ар къэзгъэцакIэу унагъом сыкъызихьажьыкIэ сикIэлэцIыкIухэм япIун, яфэIо-фашIэхэр афэсшIэнхэр сшIохьылъэжьыщтыгъэп.
СыдигъокI Бибэ исыхьатхэр зэхэгуфыкIыгъэу, гурыIогъошIоу къыIуатэщтыгъэх. Бзэ культурэр, орфографиер, тамыгъэхэу хэтхэр зэрэтигъэшIэщтхэмкIэ амал зэфэшъхьафхэр ыгъэфедэщтыгъэх. ШIулъэгъуныгъэм, шIум, щыIагъэм, нэмыкI лъэпкъхэм якультурэ шъхьэкIафэ афэпшIыным исыхьатхэр фэIорышIагъэх. Джа лъэгъо нэфым джы къызнэсыгъэм ригъэджагъэхэм тытет.
СигущыIэгъу гукъэкIыжь дахэхэу IофшIэным фыриIэхэр макIэп:
– Аущтэу кIэлэеджакIохэм шIу салъэгъуми сшIагъэп, – къеIуатэ Бибэ. – Мафэ горэм IофышIэм сыщымыIэнэу хъуи, сисыхьатхэр адрэ кIэлэегъаджэхэм арагъэхьыгъэх. ЯтIонэрэ мафэм сыкъызэкIожьым классхэм ащыщ сихьагъэу, кIалэ горэм ыIэ къыIэти: «Биба Ханаховна, тыгъуасэ узыщэмыIэм къытфаIотагъэр къызгурыIуагъэпышъ, икIэрыкIэу къытфэIотэжьыба» зэриIогъагъэр сщыгъупшэрэп. Езгъэджагъэхэр непэ къызнэсыгъэми къыскIэупчIэх, сащыгъупшэрэп. Джары сэ уасэ зыфэсшIырэр.
Непэ адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ Iофыгъоу къэуцурэр макIэп. Тыбзэ кIодыжьыным ищынагъо щыI зыIохэрэм Бибэ адыригъаштэрэп. «Тэщ фэдэ лъэпкъ лъэшым аукъодыеу ыбзэ кIодыщтэп» еIо ащ. ЕджапIэхэм ямызакъоу, уисабый ыбзэ унагъом щебгъэшIэнэу щыт. ИцIыкIугъом Iуплъхьэрэр – ины зыхъукIэ бгъотыжьыщт.
Уахътэр зычIыпIэ итырэп, гъэсэныгъэм исистемэ гъэпсыкIэ кIэу къыхахьэрэр бэ. Ахэм зыкъащыримыгъанэу, кIэлэегъаджэм ренэу ишIэныгъэхэм ахигъэхъон, пстэури шIогъэшIэгъонэу зэригъшIэнхэ фае. Джа еплъыкIэр сигущыIэгъу зыдиIыгъэу къырыкIуагъ ыкIи кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэхэр ащ зэрэпылъынхэ фаер хегъэунэфыкIы.
Непэ Бибэ жъышъхьэ мафэ къызэкIугъэ нанэхэм ащыщ. Ишъхьэгъусэу Ибрахьимэрэ ежьыррэ шъэуиплI зэдапIугъ: Хъалид, Ичрам, Руслъан, Аслъан. ЗэкIэри рагъэджагъэх, гъогу зэнкIэ дахэ зэрэтыращэщтхэм ыуж итыгъэх ыкIи нытыхэр къагъэукIытэжьыгъэхэп. Унэгъо дахэхэр ашIагъэх, IэнатIэхэр яIэхэу Iоф ашIэ. Бибэ имафэхэр къэзыгъэчэфхэу, къыфэзыгъэнэфхэрэр къорылъф I2-р ары. Ахэм ягугъу фэбагъэ хэлъэу къешIы, якъэбархэр къеIуатэх. Джыри илъэсыбэрэ ипсауныгъэ къыкIимычэу ашъхьагъ итынэу ащ фэтэIо.
Iэшъынэ Сусан.
(АДЫГЭ МАКЪ)
