«Черкесхэр ащагъупшэнэу зыдакъузагъэ дакъэм къыдэт- хыныр, ятарихь, якултурэ щыщ пстэумкIи дунаим щызэльядгъэшIэныр зэкIэхэми типшъэрыльышху»

Аканда Таштекин

Германе Къэралыгъо Федерацие Советым ыкIи Еврупэ Парламентым илъэсыбэрэ идепутатыгъэу, 2008-2018-рэ и лъэсхэм Ещиллер Партиси (Партий Зеленный) итхьамэтэ гуадзэу, IэкIыб къэрал зэфыщытыкIэхэмкIэ Еврупэ Советыр зэхэзыщагъэу, 2017-рэ илъэсым щыублагъэу Германе Парламентым идепутатэу Дзыбэ Джем Ёзэдемир, Германе къэралыгъо политикэм щызэлъашIэрэ цIыф пэрытхэм ащыщ.

1994-рэ илъэсым Германем Парламентым щыхадзыгъ ыкIи ар апэрэу Тырку цIэр иIэу депутат хъугъэ. 1994-2002-рэ илъэсхэм парламентым идепутатэу Ещиллер Меджлис Грубу Политически (преставител политически совет группа зеленный) лIыкIоу щытыгъ. 2004-2009-рэ илъэсхэм Еврупэ Парламентым Группа Зеленный / Шъхьафит Еврупэ Зэхэтым ичленыгъэу (член еврупейского алянса) Дзыбэ Джем Ёздемир, Группа Зеленная зыфиIорэ купхэм ялIыкIоу IэкIыб Хэгъэгу ЗэфыщыткIэхэм я Комиссием ипреставителэу пшъэрыль ыштагъ.

ЗыкIыныгъэ Германер 90/ партий Зеленная итхьамэтэ гуадзэу зыщэтым «Green New Deal» (зеленная новая сделка), чIыопсым ыкIи экономикэм игумэкIыгъохэм адэльэжьагъ, гъэсэныгъэмкIэ реформхэм, имиграцием гъунэ алъифыгъ. Дзыбэм, Ермэлхэм лъэпкъгъэкIодэу арашIылIагъэм ипроект Федерал Советым изэхэсыгъо халъхьаным фэбэнэгъэ пэрытхэм ащыщыгъ.

ИIофшIагъэхэм апае Raoul Wallenberg, Dolf Sternberger ыкIи Ignatz Bubiz ацIэкIэ шIухьафтын фагъэшъошагъ. Лъэпкъ цIыкIухэм яфитныгъэхэм якъдэхын дэлажьэ. Еврупэм щыпсэурэ Черкесхэм языкIыныгъэ ыкIи яныдэ льфыбзэ фэгъэкIотэныгъэ-икъэухъумэн дакIоу Германем щыпсэуэр лъэпкъ цIыку политикэхэр, културэм ичIэухъу мэн, чIыопсым шьхьащыт щынагъор, мыхэм Зеленный хэтхэм хэкIыпIэу къафаугупшысырэм афэгъахьыгъэу Дзыбэ Джем Ёздемир гущыIэгъу тыфэхъугъ.

-Германе Парламентым, Партий Зеленный зыфиIорэм уирилIыкIоу ухэт, политически личност нахь узэрашIэ рэр. ТыркукIэ пцIэ къыраIо, ар ыбгъукIэ бгъазэмэ лъэпкъэу узщыщыр къызэрэхахьэрэр мэкIэдэд. Уи Черкес лъэныкъо игугъу къытфэпшIына?

-Сятэ Тыркуем и Черкесхэм ащыщ. Тыркуемрэ Германемрэ 1961-рэ илъэсым лэжьакIо-IофышIэ зэзэгъныгъэ зэдашIыгъагъ. Тыркуем къикIыгъэу Германем къэкIуагъэхэм Черкесхэри ахэтыгъ. 1963-рэ илъэсым Сятэ Германем къэкIуагъ, Сянэ нэIуасэ мыщ щыфэхъугъ. Гукъау ау, илъэсыбэрэ сятэ къешIэкIыгъэу адыгабзэкIэ гущыIэу цIыф щыIагъэп. Гъэмафэрэ икъуаджэ тызыкIокIэ ары иныдэлъфыбзэкIэ гущыIэнэу зыхъущтыгъэр.ЫужыIокIэ Адыгэ-Черкес Хасэхэм тыкIо зэхъум ибзэкIэ зыдэгущыIэхэрэр щыIэ хъугъэ.

«КумкIэ гъунапкъэм тыблэкIы зыхъукIэ Адыгэ орэдхэм амакъэ зыкIэтшIын фэяъгер къызгурыIощтыгъэп»

-Шъуиунагъо Адыгэ културэр щызешъухьащтыгъа?

–Германем тызщыпсэущтыгъэм АдыгабзэкIэ тыздэгущыIэн, Адыгэ хабзэр зыдэдгощын дэсыгъэп. Адыгэ Хабзэм културэм фэгъахьыгъэу сыд зэдгъэшIагъэми гъэмафэ зыгъэпсэфыгъом сятэ ичылэ тызыкIокIэ зэхэсхырэр, слъэгъурэр гукIэ псэкIэ зэхасшIэщтыгъэх, ау ащ ыуж зэкIэ зэпыужьыщтыгъ. Черкесхэм афэгъахьыгъэу сшIэнэу щытыр икъоу зэзгъэшIэн слъэкIыгъэп. Тыркуем тыкъзысыкIэ гъунапкъэ зэпрыкIыпIэм тыIутэу кум (машынэм) Адыгэ орэдхэу къедгъаIорэм амакъэ етщэхын фаеу зыкIэхъурэр къызгурыIон слъэкIыщтыгъэп. ЫужыIоу зэхэсшIыкIыгъ, Тыркуем щыпсэурэ адырэ лъэпкъ цIыкIухэм афэдэу Черкесхэри фолклорым нахь чыжьэу зэрам гъакIохэрэр.

ЕджапIэм сызчIахьэм, Тыркуем и Пасол зэхищагъэ тыркубзэ егъэджэнхэм тхьамафэм тIо еджакIо сыкIощтыгъ. Урокым тычIэсэу, Черкес Этхем аIоу цIыф мысэ-предатель горэ щыIагъэу къеIо. Ащ къыщызгурыIуагъ, мыхъун горэм тегущы Iэнхэ хъумэ лъэпкъцIыкIухэмкIэ къызэрарагъажьэрэр. Ахэр къхэмыхьау зи хъун ылъэкIыщтыгъэп. Тыркуем ишъхьафит зао-банэ псэемыблэжьэу хэлэжьэхэ зэхъум Черкесхэр тыркугъ. Черкес Этхем закъор ары Ататюркым зыпэуцужьым, ягъогупэ зызэхэкIым Черкес хъугъэр.

–Черкес -Адыгэ Хабзэм- културэм, личностым упыльа?

-Еврупэ Парламентым сыхэтзэ Еврупэм Черкесхэм я Союз илъэс къэс «Черкесхэм Ямафэ» щызэхатщэщтыгъ. Ащ Еврупэм щыпсэурэ Черкесхэр къырищалIэщтыгъ, ащ имызакъоу Еврупэм Парламентым идепутатхэр едгъэблагъэщтыгъ ыкIи Черкесхэм ягумэкIыгъохэм ахэр ащыдгъэгъуазэщтыгъэх. Парти Зеленный сыридепутатэу Адыгэ Республикэм ичIыопс икъэухъумэн сыфэмыгумэкIын слъэкIына, ащ Iоф дэсшIэн егъэжьапIэ фэшIыгъэн фэягъэ. IОфыгъо мымакIэ зесхьагъ.

Ахэм сапылъэу, Хэкум икъэлэшъхьэ Мыекъуапэ IофшIапIэ щызэIузыхыгъэу Германем дэгъоу щылажьажьэу ЧIыопсым ИухъумакIохэм я Союз (Naturschutzbund) сапэблагъэу хъугъэ. Израил ыкIи Иорданем сыкIуагъ, ахэм ащыпсэурэ Черкесхэм сахэхьагъ, зIукIэгъухэр тиIагъэх. Израил сыщыIэу къуаджэу Кфар Кама сыгу ыщэфыгъ. Черкесхэм къоджитIум абзэ ашIэ, ар къаухъумэн якултурэ рыгъозэнхэу фэшI Адыгэ еджапIэ зэрафзэIуахыгъэр синэрылъэгъкугъ. Германем Адыгэ Хасэхэм сыкIуагъ, язэIукIэхэм сахэлэжьагъ. КъэшъуакIэ сшIэщтыгъэм сэркIэ ар зымыуасэ щыIагъэп. Ащи зыгорэ етпэсын.

-ЦIыфхэм яфитныгъэхэм, дунаим иунашъо лъапIэхэм (мировой ценност) уафэбанэ. Адэ, узфэбанэхэрэм Адыгэ-Черкесэу узщыщым чIыпIэ щыриIа ыкIи шIуагъэ къыфихьыгъа?

-Зигугъ къэсшIыгъэхэм афэшъхьафэу, Черкесхэр, ахэр яхэку къызэрэрафыгъэхэр, къинэу апэкIэкIыгъэр, ассимилация политикэр ыкIи нэмыкIхэр зыхэщахьыгъэ Черкес тарихьыр, Германем нахь щызэльязгъэшIэными сыпылъ. ГущыIэм пае, Гамбург Этнографически Музэйм итхьаматэ цIыфышIу къыддиригъашти музеим Черкесхэр къэзыIотэрэ къэгъэлъэгъон гъэшIэгъон щзэIутхын тлъэкIыгъ. Гукъау нахь мышIэми, Москва ыкIи Анкара язэфыщытыкIэ «Черкесхэм» афэгъахьыгъэ еплъыкIэ, Черкесхэр яполитикэ зэрэхахьэрэр мафэ къэс енахь макIэ ешIы, ащ шIэгъэн фаер къегъэхьылъэ, ИкIэм икIэжьым Черкес лъэпкъыр Путинымрэ Эрдоганрэ зэрахьэрэ радикал политикэм икупсыпIэ ищагъэу мэхъух, лъы-кIуатэ къэсми нахь куу хъузэ. Путиным, Кавказ лъэпкъхэм; Абхьазым икозыр тхилъыпIэ Грузием регъэлъэгъу, Грузиеми Темыр Кавказым Черкес ыкIи адырэ лъэпкъхэм арыджэгун фэшI ар Москва къыкъокIыщт щынагъом пае ыгъэфедэфэкIэ зэрянэкIаорэр зэхэзышIыкIы зиIэ цIыф пэпчь къыгурэIосэри мыр лъэшэу сыгу къео. Эрдоган зэм лъэпкъ цIыкIухэм афэгумэкIы фэдэу зыкъышIым, зэм Тырку национализмэм къыкъонэжьыным щыгугъэу ащкIэ зызэригъэзагъэр -аужырэ мафэхэм етлъэгъулIагъэбамыщ дэжьым Черкесхэм зыщыпсэ ухэрэ чIыпIэхэм шъхьафит гуфитэу зыкъщагъэлъэгъоныр къегъэхьылъэ.

«Сятэ Iуагъэу фэсшIыгъэр згъэцэкIагъэ, Адыгеим сыкIуагъ»

-Кавказым укIонэу къыбдэхъугъа?

-Сятэ Iуагъэ фэсшIыгъагъэр зэрезгъэцIэкIагъэм сыщэгушIукIыжьы. Сятэрэ сэрырэ зэ Адыгеим тызэдэкIуагъагъ. Ащ ыуж, Германем ЧIыопсым Икъэухъумэн Союзым хэт синыбджэгъухэр сигъусэхэу ятIонэрэу Адыгэ Республикэм сыкIуагъ.Тэущтэу къэсIона? СигъашIэм сщымыгъупшэнэп ащ дэжьым зэхэсшIагъэр. Академически КъэошъокIо купэу Налмэсым иIофшIэгъу сызэрэрихьылIагъэра, къушъхьахэм, мэзхэм сызэрэкIуагъэр ара, яхазэу зигугъ къэсшIыщтыр… ЯмышIыкIэ дэхагъэхэр непэ Урысыем иIахьщэшIыхэм ыкIи мафиёзхэм зэрэзэрадзэжьырэр лъэшэу гукьау.

-Черкесхэм ятэжъхэм яхэку екIолIакIэу фыряIэм сыдэущ- тэу оепльыра?

-Дунэе Черкесхэм жьоныгъуакIэм и 21-рэу хагъэунэфыкIы, ар 1864-рэ илъэсым лъэпкъгъэкIод заоу апэкIэкIыгъэм, яхэку зэрэрагъэкIыгъэхэм яшIэжь имаф; ныбжьырэ атэжъ чIыгоу Кавказым ишъхьафитныныгъэ банэ, Урысхэр къазтекIо ужым хьазаб мытIэкIыжьхэр къызщежьэгъэ лъэхьан. ЫкIи а мафэр, къин лажьэу къатефагъэми ымыцIыцIыхэу, анахь чIыпIэ къиным зефэхэми чIамынагъэ атэжъ кIэн бай гушъхьалэжьыгъэр,тарихьыр непэ къызэранэгъэсыгъэм игушхуагъо къызщаIорэ маф. Черкесхэм псэупIэ афэхъугъэу зыкъозыубытагъэхэ къэралыгъохэр яхэгъэгоу гукIэ аштагъ, ахэм афэшъыпкъэхэу, яцахьшIэгъухэу хъугъэхэми, лъэпкъэу къызхэкIыгъэхэр зыщагъэгъупшагъэп, якултурэ епцIыжьыгъэхэп, зыми къыкъуана гъэп. Сэ мыр инэу сэгъэшIагъо.

Еврупэм щыIэ Черкес диаспорэр

-Еврупэм щыIэ Черкес диаспорэм ыкIи ахэм язэкъоуцон фэгъахьыгъэу сыд къытэпIон лъэкIыщта?

-Германем щыIэ Черкес обшествор нэбгырэ 10.000-м кIахьэу къалъытэ. Ахэмэ апэрэ хасэр 1968-рэ илъэсым зэхащагъ. Кёлн, Вуппертал, Манхаим, Гамбург ыкIи сэ сызщыхадзыгъэ Штутгарт Адыгэ Хасэхэр зыдэт къалэхэм ащыщых. Германем демократиеу илъым зэфэшъхьафыныр байныгъэу зэрилъытэрэм Черкесхэм, анахьэу къэралыгъо IофшIапIэхэм ашъхьэ аIэтыным ыкIи лъэпкъэу зыкъагъэлъэгъоным игъогу афзэ Iуихыгъ. Ащ ишIуагъэкIэ Темыр Кавказ Културэ е Черкес Лъэпкъ Хасэхэм япчьагъэ хахъо.Ахэм абзэ якултурэ якIалэхэм арагъашIэ, ащ ямызакъоу, япсэупIакIэ исхэм агурагъаIоным дэлажьэх. Германем и Черкесхэр хьарзэу къашъо къодыехэу армырэу, ахэр щынагъор зышъхьащымыкIырэу, кIочIэгъу-IэпэIэгъу фэныкъо зэпыт Кавказ изыIахьэу ялъапсэхэр зыдэщыIэ яхэку икъутамэхэу зэрэщыIэщтхэр,зыкултурэ зэрибынхэр зэлъарагъашIэныр ары яхьопсапIэр.

Черкес лъэпкъ сызэрэщыщым игугъ ашIэу, бэмэ зэхахыгъэу къычIэкIы къэсми, синыбджэгъоу, къысэшIэкIыгъэхэм, хэбзэ IэнатIэхэм аIутхэм къызхэкIыгъэр зыгу къэкIыжьырэр нахьыбэ мэхъух. ГущыIэм пае, Берлин, Максим Горкэм ыцIэ зыхьырэ тиарэм ихудожественэ пащэу Щермин Лангхофф ахэм зэу ащыщ.

-Германе къэралыгъом лъэпкъмакIэхэм (бзэм, културэм хасэхэм) яхьылIагъэу сыд фэдэ политика зэрихьарэр?

-Германем непэ цIыфхэм ашъхьакIэ фаеу къызщыуцухэрэ е егъэзыгъэ кощакIохэм псэупIэкIэ къыхахырэ къэралыгъоу зелъытэ, ыкIи Либералнэ гражданство законхэр иIэх. Либералнэ Демократием, хэтми купэу ежь зыфаем фэдэу зэIукIэн фитныгъэ реты.
Черкесхэр ыкIи Черкес Зэфэсхэр, зэIукIэхэр Тыркуем мыдэ зэришIырэм, пхьашэу къазэрэпэуцурэм фэдэп. Унагъохэм Якултурэ рылэжьэн аухъумэн пае унэгъо IофшIэным, хэбзэ Iофым уахьтэ къыхагъэкIым зэрэфаехэу лъэпкъ Iоф зэрахьан фэшI кIочIэгъу зэрамгъотырэр ары гумэкIыгъор. Германем хэти ежь ылэжьырэ диным пае тхьалъэIупIэ зэIиухын фит, дин ымылэжьми шъхьафитэу щыпсэун елъэкIы. Ащ фэд шъхьадж зыфае бзэмкIэ гущыIэн, аригъэшIэн фитныгъэ иI. Бзэр ежь къэралыгъом иеджапIэхэм ащарамгъашIэ пае ар зыщаригъэшIэн еджапIэ цIыфым зэIуихын фимытэу щытэп. Мыщ фэдэ Iофыгъохэм къэралыгъом адиригъэштэным нахьи IэпэIэгъу къэкIуапIэхэм нахь афэныкъох. Ежь фитэу лъэпкъ Iофыгъохэм уадэлэжьэным уахьтабэ, щэIагъэ, Iахьщэ зэрищыкIагъэм шъущыгъуаз. Зигугъ къэсшIыгъэхэр щымIэу щытэп ау, икъухэрэп.

Фатизм, национализм зыфаIохэрэр тэ типарламенти чIыпIэ щеубыты. Национализм лъыгъэр АФД, Германем и Федерал ЗэIукIэ Бундестаг хэхьагъ ыкIи куоу лъыкIуатэ къэсми къэралыгъом иполитически отмесфер щынаутэу зыхеутхыдзэ, бырсыр къыригъэтэджэным фаблэ. Мы (зеленный) партием Путиным ыкIи ащ иполитикэхэм азфагу мыхъун зэримылъым Iофыр нахь къегъэхьылъэ. Федерал Мэджлисым-ЗэIукIэм сэ сыкъызщэгущыIэм гухьагужъ, жъалымагъэ зехьахэм ясоюз хэтхэу Путынымрэ Трампрэ ацIэ фэдэу Эрдоган ыцIэ къыщесIуагъ.

-Черкес Диаспорэр културэм ылъэныкъъокIэ зэрагъэкIо дыщтым ищынагъо шъхьащыт. Ащ екIолIакIэу иIэн фаеу о плъытэрэр?

-Непэ Черкесхэр дунаим ичIыпIабэмэ итэкъуахьыгъэу ащэпсэух, ащ къыхэкIэу зыбзэкIэ зэдэгущыIэе зэлъыIэсынхэ лъэкIырэп, якултурэ нахьыбэрэм рыгушхохэзэ пшысэм фэдэу къащыхъурэ джэгухэм къащышъохэм рагъэкъоу къащэхъу. Ащ нахь хэмылъмый, Черкесхэр ащагъупшэнэу зыдакъузагъэ дакъэм къыдэтхыныр, ятарихь, якултурэ щыщ пстэумкIи дунаим щызэльядгъэшIэныр зэкIэхэми типшъэрыль шъхьаI. ДиаспорэмкIэ анахь гугъур, бзэмрэ културэмрэ кIодыжьыным ищынагъо зэрашъхьащытыр ары. Диаспэрэр ащ пэуцун пае Черкесыбзэм кIигъэгушIуныхэм фэшI Iофыгъохэр зэрехьах. ИчIыгу ис лъэпкъ макIэхэм уасэ афэзышIэу ахэм яфитныгъэхэр зыухъумэрэ,културэ зэфэшъхьафхэм ябайныгъэ зэхэзышIыкIырэ къэралыгъохэм мыхэр ащыбгъэцIэкIэныр нахь IэшIэх. Фанатизм ыкIи национализстически идиялогиер зыщыжъотэу, ассимилация политикэр зитетыгъом ащыпсэурэ лъэпкъ макIэхэм ябзэ якултурэ щаухъумэныр псынкIагъоп.

-Черкес кIэлэцIыкIоу иныдэлъфыбзэ зэригъэшIэнэу фаем Германе къэралыгъо унашъохэм сыда къыдалъытэщтыр? НыдэльфыбзэкIэ еджэнэу фае щыIа? Хасэхэр/ фондхэр мыщ деIэхэу/ Iофыгъо зэрахьэу щытха?

-ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуагъэу, тэ тикъэралыгъо унашъохэр Тыркуем зэрэщыпхьашэм фэдэп, бзэ зэфэшъхьафхэмкIэ гущыIэрэм пэрыохъу фэхъуэрэп. Мыщ гумэкIыгъоу хэлъыр зэхэщэныр зегъэкIоныр ары. Мыщ дэжьым упчIэ къэуцу: Черкес класс зэIупхыным пае пчьагъэр изгъэкъун Черкес еджэкIо цIыкIу щыIа? ЕгъэджакIохэр тэдэ къитхыщтха? Зэреджэщтхэ тхылъхэр хэта зэхэзгъэуцощтыр? Еджэным пэIухьащтыр хэта зыпшъэ изылъхьажьыщтыр? ЗипчьагъэкIэ бэ хъурэ Курдэу Геранем щыпсэухэрэм яныдэль фыбзэкIэ рагъэджэнхэ зыхъукIэ мыщ фэдэ гумэкIыгъохэм зэ тырагъэуцох. Тэщ фэдэу, ныдэльфыбзэ зытIу зэрылъ унэгъо зыхъукIэ ащ техъожьы узымгъэкIощтыр. Тэра ныдэлъфыбзэу къыхэпхын ебгъэшIэщтыр? ГъэшIэгъоныр, анахь гъэсэныгъэ ин тиIэу дунаим тыфзэIухыгъэу зытэлъытэжьы, ау ыпэкIэ къуаджэхэм зы бзэ нахьыбэ бзэмкIэ зэрэгущыIэщтыгъэхэр ыкIи ащ фэдизэу зэрамгъэшIа гъоныгъэр тыгу къызэрэмыкIыжьрэр ары.

Сятэ иныдэлъфыбзэ дэгъоу, къэралыгъубзэ тыркубзэри ышIэщтыгъ, курдыбзэми мыдэеу рыгущыIэщтыгъ. Бзабэм къин къыздихьыныр хэгъэкIи, ащ тыкъзэригъэгъэбайрэр тщыгъпшэ хъущтэп.

-Нэмыцыбзэр зимыныдэлъфыбзэ кIэлэцIыкIухэр, Нэмыцыбзэр ашIэныр къяхьылъэкIэу аIозэ, зэхэдз ашIыхэм гурыфэгъуае зыфаIорэ кIэлэцIыкIухэм ахагъэIыстэхэу зэхэтэхы. Мыхэр шъыпкъэмэ Парти Зеленный изэхэсыгъо щытегущыIэу къыхэкIа?

-Ыльапсэ, ишьыпкъапIэ умышIэу Путинрэ Эрдоганрэ япропогандэ зыдепгъэхьыхыныр тэрэзэп сэ сишIошьыкIэ. Зэмызэм зэщ тегъэоу Russia Today е ТRТ (тыркуем и телевиде ние) сызеплъыкIэ, Германем ыкIи Еврупэр къызэриIуатэрэр сшIогъэшIэгъон мэхъу.

Германем игъэсэныгъэ политикэ къэралыгъо федерацем иеп. Ар шъольыр 16-м шьхьадж ежь иунашъо къызэрэдилъьытэу ыкIи арэу щытын фае иунае гъэсэныгъэ системэ иI.

Ар зэрагъэпсыгъэм диштэу еджэкIоцIыкIухэр яплIанэрэ е яхэнэнэрэ клыссым, сэнаущыгъэу къыгъэлъэгъуагъэм елъыты гъэу диплом къызщаратырэ еджапIэхэм агъакIох. Мы систе мым сэ сызхэт партиер апэ зэритэу, шIэныгъэльэжьхэми дед- гъаштэрэп, сыда пIомэ, еджэкIоцIыкIухэр зыщапIугъэ социялнэ обшеством елъытыгъэу пчьагъэрэ зэрэзэтырафхэрэм, зишIэ къинэу е бзэр имыкъурэм къыхэкIэу унагъор еджакIом зэрэдемыIэшъурэм пае кIэрытэу зыкъщэхъу сабыим. Янэ ятэхэм апшъэрэ гъэсэныгъэ зиIэ еджакIохэм, Нэмыц е нэмыкI лъэпкъ щыщми, апшъэрэ еджапIэм езыщалIэрэ лицейхэм ачIэхьанхэр къафэпсынкIэ.

Адырэ партиехэмрэ тэрырэ, шъольыр хабзэ IофышIэхэр тызэгъусэхэу, еджакIохэр янэ ятэхэм ялэжьапкIэ, социялнэ обшествоу зыщапIугъэхэм е зыщыщ лъэпкъым яIоф къыхэмы хьау япIун ялэжьын тыпыльынэу тыдэлэжьэнэу едгъэжьагъ. Ау мыр егъэжьэгъэкIэ Iоф ыкIи гъогу уан, кIахьы.

«Ныдэльфыбзэхэм ягъэкIодын, Политикэм иIэнатI»

-Партий Зеленный диаспорэм игумэкIыгъохэмкIэ хэкIыпIэу ылъытэхэрэр, шIэгъэн фаеу ылъытэрэр сыда?

–Си партие, културэ зэфэшъхьафхэм адрегъаштэ, ахэр дунаим ибайныгъэу елъытэ. Къэралыгъуабзэу нэмыцыбзэр зэкIэхэми ашIэн фаеу щыт зэрэфэлъэкIэу, ащ дакIоу адырэ бзэхэми язэгъэшIэн, ягъэIорышIэн тикъэралыгъо къегъэшъуашIо. Тикъэралыгъо ежь фаеу е егъэзыгъэу псэупIэкIэ къыхэзыхы гъэ тичIыгогъухэм, яныдэльфыбзэ ухъумэгъэныр къэралыгъо Iэнат ыкIи ипшъэрыль. Мыщ щэч хэмылъэу нахь игъэкIотыгъэу дэлэжьэгъэн фае.

Ахэм уасэ афэшIыгъэныр конституцием хэгъэунэфыкIыгъэу щыкIэгъэтхьыгъ. Бзылъфыгъэм жъалымагъэу лыеу удэзекIон, еджапIэмIэм утын щепхын ыкIи идин е ишIошъхьуныгъэ шъхьафми е шIошъхьуныгъэ зимыIэм, хьулъфыгъи-бзылъфыгъи ипчьагъэ макIэ пае фэгъэкIотэныгъэ-шъхьакIафэ къыхэ мыхьаныр сыд ылъэныкъо къэкIыгъэкIи фэгъущтэп.

Адыгабзэм езгъэкIугъэр МэфэшIукъо Щенгюл.