Ди хьэщIэщым Хьэцей Тимур: «Черкес ФМ»-м едаIуэ дэтхэнэми игу дыхьэ макъамэ щызэхихын хуейщ

0
1800

НэщIэпыджэ Замирэ*

«Черкес ФМ» лъэпкъ радиор нобэ адыгэ дунейм Iулыдж ин щызиIэ Iуэхущ1эу зэфIэуващ. Уеблэмэ, хамэ къэрал куэдым щикъухьа адыгэхэр нэхъри зэрипхыжу, адыгэбзэм и IэфIагъыр игъэнаIуэу, адыгэ хабзэм и купщIэр тхузэпкърихрэ лъэпкъ макъамэ дахэм дыщIигъэдэIуу ди гъащIэм щыщ Iыхьэ хъуащ.
Радиом лэжьэн зэрыщIидзэрэ щэкIуэгъуэм и 6-м зы илъэс ирокъу. А зэман кIэщIым къриубыдэу абы цIыху мин бжыгъэхэр къыдихьэхащ, къэрал куэдым къыщацIыхуащ, иджырей радиор зыхуэдэр цIыхубэм наIуэ ящищIащ.
Адыгэ радио къызэIухыным жэрдэмщIакIуэ хуэхъуари, ар лажьэу езыгъэжьари Къэбэрдей-Балъкъэр, Ингуш Республикэхэм щIыхь зиIэ я артист, режиссер, продюсер цIэрыIуэ Хьэцей Тимурщ.
Iуэхум пэщIэдзэ хуэхъуам, нобэ зэрызиужьам тедгъэпсэлъыхьыну Тимур упщIэ зыбжанэкIэ зыхуэдгъэзащ икIи дехъуэхъуащ хуабжьу дызыщыгуфIыкI адыгэ Iуэхум гъуэгуанэ кIыхь иIэну.

-Тимур, «Черкес ФМ»-р япэ дунейпсо адыгэ радиощ икIи къэрал зэмылIэужьыгъуэхэм зэрыщылажьэр къэплъытэмэ, къызэрымыкIуэ медиа-проект ин хъуащ. Зэман кIэщIым къриубыдэу цIыху куэдым ягу дыхьащ, уеблэмэ, лъэпкъ щэнхабзэм и зыужьыныгъэ зы лъэбакъуэшхуэу плъытэ хъунущ. Дауэ уигу къэкIат апхуэдэ радио къызэбгъэпэщыну?
-ЦIыхур и адэжь хэкум пэIэщIэу щыпсэум деж и лъэпкъ зыхэщIыкIыр куэдкIэ нэхъ куу мэхъу жысIэмэ, сыщыуэну къыщIэкIынкъым. ЩIыналъэм упэжыжьэми, лъэпкъ тхыдэр, щэнхабзэр, хабзэр, бзэр IэщIыб зэромыщIыным ухущIокъу, ахэр псэкупсэ къулеягъыу къыздыбохьэкI.
Сэ иджыпсту Москва сыщопсэу, сыщолажьэ, ауэ хэкупсэ нэсу сызэрыщытым и щыхьэтщ зи гугъу сщIыхэр зэи IэщIыб зэрызмыщIар. Мис апхуэдэ щхьэусыгъуэхэм къахэкIыу сигу къихьащ адыгэ радио къызэзгъэпэщыну. Ар куэдрэ къесхьэкIа мурадкъым. АтIэ спорт пэшым сыщIэту сигу къыщыкIым, пIалъэ къыхэзмыгъэкIыу лэжьапIэм сынэсри, елэжьын щIэздзащ. Куэд дэмыкIыуи, къыздэлэжьэну гуп зэхуэсшэсри, си гурылъыр нахуапIэ хъуащ.
Радио къызэбгъэпэщу, лажьэу ебгъэжьэныр, дауи, Iуэху къызэрыгуэкIкъым, зэ IуплъэгъуэкIэ къызэрыпщыхъум хуэдэу. Ауэ зы илъэсым къриубыдэу проектыр дубзыхури, иджырей радиом и жыпхъэ псоми изагъэу зэтедгъэпсыхьащ.

-Нобэ дызыхэпсэукI лъэхъэнэм Iуэху зэрыщащIэри, къэралыр зэрызэрагъакIуэри бжыгъэхэр зи лъабжьэ (Digital) Iэмал гъуэзэджэхэрщ. Гуапэ пщымыхъуу къанэркъым лъэпкъри зэманым декIуу зэрыдэбакъуэр. Ди Iэгу илъ телефонымкIэ дуней псор щызэщIэдгъэхьэ XXI лIэщIыгъуэм фIыгъуэшхуэщ абы тет радио-приложение къызэрыунэхуар. Пэжщ, зэкIэ псоми къагурыIуэркъым телефоным тет радиом и лэжьэкIэр, абы уасэ щIэптын зэрыхуейр. «Радио Черкес ФМ» приложением и зэхэлъыкIэм, ар зэрылажьэм и гугъу уэзгъэщIынут.
-Пэжу радиом зэи пщIэ щIату щытакъым. Ауэ дэ дызыхэпсэукI лъэхъэнэм езэгъ радио бгъэлэжьэным, псом хуэмыдэу телефонхэм гугъуехьыншэу трагъатхэрэ, щыхуейм и деж къызэIуахыурэ едэIуэу зэтеухуэным мылъку токIуадэ. КъищынэмыщIауэ, ар гъэлэжьэныр къыщIыдэхъулIэр щылажьэ цIыхухэм я гуащIэмрэ зэчиимрэщ.
Радиостанцие щыIэныр техникэ и лъэныкъуэкIэ къызэбгъэпэщын, махуэ къэс абы къит нэтынхэр бгъэхьэзырын, къэптын щхьэкIэ, шэч хэмылъу, зэмани, мылъкуи мымащIэу ухуейщ.
Къапщтэмэ, иджыпсту тIыгъ телефонхэм апхуэдэ гуэдзэн куэд хэтщ ахъшэ и уасэу. Ар цIыхухэм къащэху икIи къагъэсэбэп зэманым къыкIэрымыхуу псэун, заужьын, лэжьэн папщIэ. Абы ипкъ иткIэ, «Черкес ФМ»-м ахъшэ зэриуасэр зэманым къигъэув пщалъэщ, армыхъумэ къэмыхъуа Iуэхугъуэ гуэркъым.
Дэ ахъшэ къэдлэжьын папщIэ, рекламэ бжыгъэншэхэр эфирым къидгъэувэркъым. Ар щIэдмыдэр цIыхухэм я щхьэ едмыгъэужэгъун, гупсэхуу адыгэ радиом едгъэдаIуэн щхьэкIэщ. Радиор къызэгъэпэщыным, махуэ къэс гъэлэжьэным, щылажьэхэм улахуэ етыным мылъку зэрытекIуадэр къэплъытэмэ, абы щIэптыну сом тIэкIур къохьэлъэкIын хуейкъым. Жэщми-махуэми лажьэ адыгэ радиом уедэIуэн папщIэ, зы мазэм долларитI иримыкъу щIэптыныр дэнэ къэрали щыхьэлъэу си гугъэкъым.

-Сыт хуэдэ нэтынхэр къитрэ радиом? Сыт абы едаIуэхэм нэхъыбэу зэхахыну зыхуейр?
-«Черкес ФМ»-м и эфирым уэрэд дахэ куэд къоуэ иджырейхэми, нэхъ пасэхэм щыIа уэрэджыIакIуэхэми ягъэзащIэу. Уэрэдхэм, шэч хэмылъу, зэман нэхъыбэ хухэхащ. Дэ далъоIэс Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрэджэсым, Адыгейм, уеблэмэ нэгъуэщI къэралхэм щыпсэу, щылажьэ адыгэ уэрэджыIакIуэхэм я творчествэми. Абы едаIуэ дэтхэнэми игу дыхьэ, и псэр зыгъэпсэху макъамэ щызэхихын хуейщ, фIыуэ илъагъу уэрэджыIакIуэм «щыIущIэн» хуейщ.
КъищынэмыщIауэ, сэбэп хъуну къэтлъытэу хэдгъэхьахэм ящыщщ «Адыгэ хабзэ» рубрикэр. Мыбы кIэщIу щIэх-щIэхыурэ уигу къыщагъэкIыж адыгэ хабзэм щыщ Iыхьэхэмрэ лъэпкъ дауэдапщэхэм хэлъ щхьэхуэныгъэхэмрэ. МащIэрэ IэфIу жыхуиIэм хуэдэу, утемызашэу, ауэ щIэх-щIэхыурэ зэхэпхрэ уигу ибубыдэфу дгъэпсащ хабзэм епха Iыхьэр. Апхуэдэ дыдэщ «Адыгэ псалъэжьхэр» рубрикэри. Лъэпкъым ижь-ижьыж лъандэрэ къыдекIуэкI Iущагъхэмрэ купщIэ зыхэлъ псалъэ шэрыуэхэмрэ махуэм зыбжанэрэ зэхэпхыныр лейкъым.
Сабийхэм папщIэ радиом ущрихьэлIэнущ адыгэ таурыхъхэм. Абыхэм щIапIыкIа ныбжьыщIэр акъылкIи, бзэкIи, гупсысэкIи зэщIэузэдауэ къызэрытэджым шэч хэлъкъым, ар къэтлъытэри, пщыхьэщхьэм, гъуэлъыжыгъуэм, ирихьэлIэу таурыхъхэр къэтту едгъэжьащ.
КъищынэмыщIауэ, эфирым махуэм зыбжанэрэ къохьэ «ХъыбарыщIэхэр». Дауи, а рубрикэри зыхухэхар адыгэращ. Адыгэ дунейм къыщыхъу сыт хуэдэ Iуэхугъуэ гуапэри зэрыблэдмыгъэкIыным иужь дитщ. Ди щIалэгъуалэм я ехъулIэныгъэри, ди лъэпкъым ифI зыхэлъ Iуэхури, спортым, щIэныгъэм, медицинэм, щэнхабзэм, нэгъуэщI лъэныкъуэ куэдми теухуа адыгэ къэхъу-къащIэ куэд къыдот. Адыгэм зыгуэр къехъулIауэ, къыдэхъуауэ зыхэтх зыри къэдгъанэркъым, нэхъыбэм зэхахмэ, ди гуапэщи.
ЦIыху нэхъыбэ дихьэхыу, нэхъыбэ тепсэлъыхьыжу зи хъыбар къытIэрыхьэхэм ящыщщ гушыIэхэр. Ахэри и чэзум эфирым къыхоувэ. Хъарзынэкъэ, махуэм зы гушыIэ хъыбар цIыкIу зыхэпхрэ, абы уи гукъыдэжыр къиIэтмэ?!

-Адыгэ уэрэд дахэ куэд къоуэ фи радиом, хэт абы къитыну уэрэдхэр къыхэзыхыр? Сыт нэхъ зытефщIыхьыр абыхэм фащыхэдэкIэ?
-Радиом къитыну уэрэдхэр къыхэзыхыр сэращ. Мыр лажьэу щедгъэжьэнум сытIысри, уэрэд мини 3000-м щIигъу седэIуащ сэ. Абыхэм 300 къудей къахэсхауэ аращ. Сыт хуэдэ абы хыхьахэр? Куэдым ягу дыхьахэмрэ фIагъ лъагэ иIэу ирагъэтхахэмрэщ.
АдыгэбзэкIэ уэрэд зэрыжиIэ къудейр шэсыпIэкъым си дежкIэ. АтIэ макъкIи, макъамэкIи, жыIэкIэкIи къызыхуэтыншэу щытын хуейщ.
Абы ипкъ иткIэ, нобэ радиом къитыр ди уэрэджыIакIуэхэм я IэдакъэщIэкI нэхъыфI дыдэхэрщ. Иджыри зэ жызоIэри, Iуэхур зытетщIыхьыр и фIагъращ, абы и лъэныкъуэкIэ иджыри цIыху зыбжанэ къыздолажьэ.

-Москва лажьэу щебгъэжьа радиор нобэ къэрал куэдым нэсащ, дунейпсо мыхьэнэ иIэ хъуащ. Урысейм нэмыщI сыт хуэдэ къэралхэм щылажьэрэ?
-Радиор къызэзгъэпэщыну иужь сыщихьам ар дуней псом къыщеуэу зэрыщытынум тесщIыхьат. Ауэ япэ щIыкIэ 2019 гъэм щэкIуэгъуэм и 6-м Урысейм лэжьэн щыщIидзащ, 2020 гъэм и гъэмахуэм Тыркуми, Иорданиеми Iуэхур зэтеубла щыхъуащ.
НобэкIэ а къэралищращ нэхъыбэ цIыху щедаIуэр. Ауэ Германиеми, Америкэми, Израилми, нэгъуэщI щIыпIэхэми къипсэлъыкIыр куэдщ я телефонхэм трагъэтхауэ едаIуэу. Дуней псор зэпызыщIэ Инстаграмым напэкIуэцI дыщиIэщи, абыкIи, нэгъуэщI IэмалхэмкIи хъыбар къыдагъащIэ, я еплъыкIэхэр къыджаIэ. Хуабжьу ди гуапэщ ар зигу ирихь куэд зэрыщыIэр, лъэпкъыпсэ, хэкупсэу хамэ къэрал щыпсэухэр зэрызэпищIэр.
ЖыпIэнуракъэ, радиом едаIуэхэм махуэ къэс къахохъуэ, ди гугъэщ дяпэкIи нэхъыбэ хъуну.

-Зы илъэс гъуэгуанэ къызэвнэкIащ. Абы къриубыдэу къэфщIа Iуэхум и пIалъэм тепщIыхьмэ, иджыри сыт хэплъхьэ хъуну радиом и лэжьыгъэм? Сыт хуэдэ мурадхэр фиIэ, псом хуэмыдэу ар зытещIыхьа адыгэхэр къэрал 50-м щIигъум зэрыщыпсэур къэплъытэмэ?
-Дауи, лъэныкъуэ куэдкIэ ебгъэфIакIуэ, зебгъэужь хъунущ радиом. Ауэ ар мылъкушхуэ зытекIуадэ Iуэхущ.
Мы проектыр дунейпсо проекту къежьащ, зэрыжысIауэ. НэгъуэщI къэралхэм щылажьэу дутIыпща радиор тыркубзэкIэ, хьэрэпыбзэкIэ зэддзэкIауэ, абыхэм къагурыIуэн хуэдэу мэпсалъэ. Абы сыт щыгъуи щIыгъущ адыгэбзэр.
Иджыри мурад куэд диIэщ, ар радио-гуэдзэным епха техническэ Iуэхухэрщ. Сыт хуэдэ лэжьыгъэми зебгъэужь зэпыту щымытмэ, къэувыIэнущ. Дэ етхьэжьа Iуэхур нэхъыфI зэрытщIыным сыт щыгъуи яужь дитынущ.

-Радиом къиту зэхыдох дэ фIыуэ тцIыху актерхэм, цIыху цIэрыIуэхэм я макъыр. Щылажьэхэр узэрыхуейуэ зэгъэпэща хъуа?
-Радиом лэжьэн щыщIидзэм япэу дызыIууа гугъуехьхэм ящыщщ адыгэбзэкIэ псалъэ радиоведущэ нэсхэр дызэримыIэр. А Iуэхум хэкIыпIэ къыхуэдгъуэтри, ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зезыхьэ къэбэрдей драмэ театрым и актерхэр Iуэхум къыхэтшащ. Ахэр дахэу къоджэ сабий таурыхъхэм.
Рубрикэ нэхъыщхьэхэр къэзытыр утыку дахэу щыпсэлъэфу, адыгэбзэ шэрыуэ яIурылъу, хэкум фIыуэ къыщацIыхухэу Гумэ Маринэрэ Нэхущ Тимуррэщ.
Абыхэм къищынэмыщIауэ, дэ жыджэру къыддолажьэ нэгъуэщI лъэпкъ къыхэкIа IэщIагъэлIхэр.

-Иджырей телефон зыIыгъхэм ящIэ зи гугъу сщIынур: «Черкес ФМ» радиор къызэрежьэрэ Apple Music гуэдзэныр щIагъуэу къызэIусхыжкъым си щхьэкIэ. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, адыгэ макъамэрэ уэрэдрэ, адыгэбзэмрэ хъыбарыщIэхэмрэ абы сыщедаIуэмэ сфIэфIщ. Лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэм зы налъэу хэува радиом и Iулыджым дяпэкIи зевгъэужьыну фи мурад?
-Си гуапэщ цIыхухэм щхьэпэу къалъытэмэ, я гукъыдэжыр къиIэтмэ. Пэжу апхуэдэ зыгуэрщ ар къыщIызэIутхари. НэгъуэщI щIыпIэхэм адыгэ уэрэдхэр къыщыплъыхъуэу, абы зэман тебгъэкIуадэу щымыту, «Черкес ФМ»-м жэщ-махуэм и сыт хуэдэ сыхьэти къызэIухи, уэрэд дахэ «щокIэрахъуэ». Ар цIыхухэм ягу дыхьэмэ, къагъэсэбэпмэ, ди мурад къыдэхъулIауэ аращи, адэкIэ дыбакъуэнщ, нэхъри зедгъэужьынщ.
Мыбы иджырей зэманым къигъэув жыпхъэхэм теухуауэ узэлэжьын куэд иIэщ -маркетинг, рекламэ, нэгъуэщI лъэныкъуэхэр. 2020 гъэм зэфIэдгъэкIын хуея Iуэхухэм ящыщ зыбжанэ къызэпиудащ COVID-19 узыфэм дызэригъэува щытыкIэм.
Ауэ ди къалэн нэхъыщхьэр -радиом и Iулыджыр Iыгъыныр, абы едаIуэхэм я гукъыдэжыр къэIэтыныр, сэбэпынагъ гуэрхэр щызэхахыныр -зэи зэпыдмыгъэуу дызэлэжьхэм ящыщщ.
Нобэ цIыху куэдым зэIэпахыу топсэлъыхь «Черкес ФМ»-м. Си гугъэщ абы едаIуэхэм я бжыгъэм хэхъуэ зэпыту къекIуэкIыну. Дэ ар нэхъ щIэщыгъуэ, купщIафIэ, гъэщIэгъуэн щIынымкIэ тхузэфIэкI къэдгъэнэнукъым.

-Упсэу, Тимур, уи мурадхэр Тхьэм къуигъэхъулIэ. КъызэвнэкIа илъэсыр гъуэгуанэ кIыхьым и щIэдзапIэу Тхьэм къыщIигъэкI.

*Налшык къалэ.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz