‘Кавказыр чIыпIэ джэнэт тызыщыпсэурэр’

Хэкум щыщ цIыхубз журналистхэр

Сэрия 3

МэщлIэкъо Саидэ. Мыекъуапэ къыщыдэкIырэ гъэзетэу «Адыгэ Макъэм» иредактор шъхьаIэ игуадз. Журналист. Телерадиокомпаниеу «Адыгеим» редакторэу, къэтынхэм язещакIоу, информационнэ отделэу «Къэбархэр» зыфиIорэм ипащэу, шеф-редакторэу илъэсыбэрэ Iоф щишIагъ. МэщлIэкъо Саидэ иIофшIапIэу «Адыгэ Макъэм» нэIуасэ тыщыфэхъугъагъ Мыекъуапэ тыщыIэу блэкIыгъэ илъэсым. Шъори нэIуасэ шъуфэтшIы тшIоигъоу ащ гущыIэгъу тыфэхъугъ.

ХьэжбэвыкъуэЭрдоган Йылмаз

-Мыекъуапэ ущэпсэу, укъызщыхъугъэр, узщеджагъэр къытэпIона…
-Сыкъызщыхъугъэр Адыгеим и Тэхъутэмыкъое район ит къуаджэу Козэт. Мэхъошхэм сащыщ. Козэт гурыт еджапIэу дэтым я 8-рэ классым нэс сыщеджагъ, ащ ыуж, Адыгэ республикэ гимназиер къызэIуахы зэхъу лъэхъаным, кIэлэеджакIохэу адыгабзэр дэгъоу зышIэхэрэр районхэр къакIухьэхэзэ къыхахызэ сэри гу къыслъати, ащ щеджэнэу хашыпыкIыгъэхэм сахэфагъ, я 11-рэ классыр къыщысыухыгъ. Нэужым Адыгэ къэралыгъо университетым илъэпкъ факультет сычIэхьагъ.

-Журналистэу Iоф пшIэнэу сыдэущтэу хъугъа? Апэу телевидениер, хьауми гъэзетыр ара зыщебгъэжьагъэр….
-Телевидениер ары университетым ыуж сызыIухьагъэр. Ари гъэшIэгъонэу зэпыфагъэ. АдыгабзэкIэ къэтынхэр зыщагъэхьазырырэ телевидениер къызызэIуахыгъэр илъэсырэ ныкъорэ хъугъагъэ ныIэп сызаштэм. НасыпыгъэкIэ зыфэсэлъэгъужьы ащ сызэрэIухьэгъагъэр – журналистикэм ылъэныкъокIэ сшIэрэ щыIэмэ, джары къысхэзылъхьагъэу слъытэрэр! А лъэхъаным пащэу телерадиокомпанием иIагъэр зэлъашIэрэ урысые журналистэу, джырэ уахътэм къалэу Волгоград щылэжьэрэ телерадиокомпанием ипащэу КIэрэщэ Аслъанбэч Тембот ыкъор ары. Щысэ зытетхын щыIагъ, бэдэд ащ тигъэшIагъэр. Лъэхъэнэ псынкIагъэп телевидением иуцун, хэхъоныгъэ егъэшIыгъэныр. Джырэ уахътэм зэрылэжьэхэрэ Iэмэ-псымэхэм афэди тиIагъэп, тымэкIагъ ыкIи, ау лъэхъаным тыдиштэу, къэбархэр «стырхэу», гъогум къытетщыгъэ къодыехэу эфирым занкIэу къидгъэхьанхэр тфызэшIокIыщтыгъ. Пчъагъэрэ къыхэкIыгъ районым тыкъикIыжьыгъэ къодыеу, машинэм тисэу тыкъэкIожьыфэкIэ Iэпэрытхэу ттхыжьэу, тыкъызэрэсыжьэу видеотехыгъэхэр псынкIэу зэхядгъэгъуцожьыщти, студием тычIэлъадэщти, къэтыныр зезыщэрэм тыгосэу тыкъяджэжьэу. Сыд фэдэу къинэу IофшIэныр щытыгъэми, ащ гухахъо хэдгъуатэщтыгъэ сыдигъокIи, сиIофшIэгъухэми, сэри лъэшэу тикIэсагъ ыкIи тикIас Iофэу тшIэрэр.
Илъэс 18-рэ телерадиокомпанием сыщылэжьагъ, корреспондентэуи, пчэдыжьырэ къэтынхэр зесщэхэуи, хэушъхьафыкIыгъэ корреспондентэуи, редакторэуи, къэбархэмкIэ отделым сырипащэуи, телевидением къэбархэмкIэ икъутамэ ипащэ сыригуадзэуи Iоф сшIагъэ.

Нэужым гъэзетым сыкъэкIонэу хъугъэ илъэс пчъагъэхэм телевидениемкIэ сиIофшIэгъугъэу Дэрбэ Тимур, республикэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» ипащэ, годзэ IэнатIэм къызысаджэм. Сыфэраз цыхьэ къысфишIи, а IэнатIэр къызэрэсипэсыгъэмкIэ ыкIи сыкIэгъожьырэп сэри сыкъызэрэкIуагъэм, сыда зыпIокIэ мы чIыпIэми бэ щызэзгъэшIагъэр, щысэ зытепхыныбэ, журналист цIэрыIуабэ гъэзетми Iут. Хэутын Iофыр синэIуасэу зэрэщымытым къыхэкIэу апэ седжэнджэшыгъ, ау ужурналистмэ, лъэныкъо пстэуми ахэпшIыкIын фаеу сэ сеплъы ыкIи шIэныгъэ лые щыIэп.

-Адыгэ республикэм интернет къэбархэм язытет сыд фэда, интернет гъэзетыр гъэзетэу къыдэкIырэм ичIыпIэ иуцон ылъэкIыщта?
-СыдигъокIи тиIофшIэн уахътэм диштэн фаеу сэ сэлъытэ, сыда пIомэ къежьэрэ пстэури зэкIэми апэ тэры къызIэкIэзгъэхьан, къэбарыр цIыфхэм анэзыгъэсын фаер. Джащ фэдэу интернетым иамалхэри чанэу тэгъэфедэх тхылъыпIэм къызэрэхэтыутырэм мынахь дэеу. Илъэс пчъагъэхэм тисайт Iоф ешIэ, бзэ зэфэшъхьафхэмкIэ ащ къэбархэр къитэгъахьэх – адыгабзэкIэ, урысыбзэкIэ, тыркубзэкIэ. Ащ ишIуагъэкIэ тилъэпкъэгъухэу къэралыгъуабэм арысы хъугъэхэри хэкужъым щыхъурэ-щышIэрэм лъыплъэнхэ алъэкIы. Джащ фэдэу социальнэ нэкIубгъохэри тиIэх – Инстаграмым – @adygvoice, Фейсбукым – Адыгэ Макъ, урысые социальнэ нэкIубгъоу Одноклассники зыфиIорэм такъырэхьэ.

Интернетыр ныбжьыкIэхэм нахь зэрагъэфедэрэм къыхэкIэу ащ къыщыдэкIырэ тинэкIубгъохэм ахэр нахь алъэплъэх ыкIи къакIатхэрэри нахьыб, ау ныбжь зиIэхэу интернетыр зымгъэфедэшъухэрэри щыIэхэба. Ахэр ары тхылъыпIэм тетэу къыдэдгъэкIырэр нахь къизытхыкIыхэрэри. «Интернет гъэзетыр ащ ычIыпIэ иуцон ылъэкIыщта?» пIомэ, ащ ищынагъо щыIэу къысшIошIы, ау а уахътэр нахь кIасэ хъумэ нахьышIоу сэ сеплъы. Мы упчIэм иджэуап зэкIэми зэфэшъхьафэу къыратыжьын алъэкIыщт – зымэ электрон шъуашэр, адрэмэ тхылъыпIэр нахь къыхахы, ащыщхэр яджахэхэрэп. Ау гъэзетыр къыдэкIыгъэу пIыгъы зыхъукIэ, лъэпкъыбзэкIэ ар тхыгъэу адыгэм итамыгъэхэр тетхэу, адыгэ унагъо пэпчъ ихьэ, ныбжьыкIэхэми анэ кIэты зыхъукIэ афэхъу-афэмыхъуми лъэпкъ зэхашIэ горэ яIэнба… Гукъаоми, нахь макIэ мэхъу зэпыт ныдэлъфыбзэкIэ тхэщтыр, еджэщтыр хэгъэкIи гущыIэрэри. Тикъарыу етхьылIэн фае гъэзет тхьапэр къэдгъэнэным, ау уахътэми зыкъыщедгъанэ хъущтэп, тIури зэголъынхэ фае.

-НыдэлъфыбзэкIэ къыдэкIырэ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» ныбжьыкIэхэр лъэплъэха? Гъэзетым ахэр нахь фэщагъэу хъунхэм фэшI сыда шIэгъэн фаер?
-Мыхэр упчIэ хьылъэх. КъызэрэсIуагъэу, электрон шъуашэм бэ ныбжьыкIэу къылъыплъэрэр. Ау аущтэу хъуным пае, шъыпкъэр пIощтмэ, урысыбзэкIэ нахьыб тисоциальнэ нэкIубгъохэм къащыхэтыутырэр. Бэмэ бзэр ашIэрэп, тимылъэпкъэгъухэри къытлъыплъэнхэм тыпылъ – къагурыIоным пае аущтэу тэпсэу. Ау тигухэлъ благъэхэм ащыщ адыгэбзэ закъокIэ къэбархэр къызщыхэтыутыщт нэкIубгъо къызэIутхыныр, ащ пае Iофыгъоу къэуцухэрэм джырэ уахътэм тадэлажьэ. Джащыгъум нахь къэлъэгъощт ныдэлъфыбзэкIэ еджэхэрэм япчъагъэ.

Гъэзетым ныбжьыкIэхэр фэщэгъэнхэм пае сыд пшIэн фаер? ЗэкIэми апэу бзэр, зыщыщхэ лъэпкъыр шIу ябгъэлъэгъунхэ, еджэн Iофми фэщагъэхэу щытынхэ фае. Унагъор, еджапIэр арых мы зэпстэури къызпкъырыкIынэу щытыр. Зигугъу къэтшIыгъэхэр ахэмылъхэ хъумэ, тэ зи хэтшIыхьан тлъэкIыщтэп. Ары, къэбар гъэшIэгъонхэр, цIыфхэр зыгъэгумэкIыхэрэр къэттхынхэм, къэдгъотынхэм тапылъын фае, тэ типшъэрылъхэри тщыгъупшэхэ хъущтхэп, ау зыбзэ зымышIэжьырэм тэ едгъэшIэни, еджэным фэтщэни тлъэкIыщтэп. Мы Iофыгъор куу дэд.

-Пандемием печатыр сыдэущтэу ехъулIагъа?
-Къэралыгъом щашIыгъэ унашъом диштэу илъэс 65-м ехъу зыныбжьхэр IофышIэ къакIохэрэп, ахэр яунэхэм арысхэу къытфатхэх, нахь ныбжьыкIэу тиIэхэр редакцием чIэсхэу Iоф ашIэ. Зыми емылъытыгъэу тыкъызэрэдэкIыщтыгъэ пчъагъэм къыщытымыгъакIэу непэ Iоф тэшIэ – тхьамафэм 5 тыкъыдэкIы, тисоциальнэ нэкIубгъохэми, сайтыми къэбархэр къарытэгъахьэх. Тызэфырекъужьы. IофшIапIэхэр зэкIэ зызэфашIыхэми, тижурналистхэм Iоф ашIагъ. Тхьаркъохъо Адам, Хъут Нэфсэт, КIарэ Фатим, Iэшъынэ Сусан, Абрэдж Сэтэнай, ЛIышэ Санет – мыхэм ыкIи гъэзетыр хэутыным фэзыгъэхьазырыхэу Гъогъо Зарет, КIэмэщ Фатим, Сетэ Фатим, Нэгъой Сафет, Хъымыщ Марзет, Нахъушъэ Свет, Ацумыжъ Хьылым IофшIапIэм чIэсхэу лажьэхэрэр. ЕмтIылъ Нурбыйрэ Мамырыкъо Нуретрэ яунэхэм арысхэу къытфатхэх.

Уахътэм елъытыгъэу зэпахырэ узэу къежьэгъакIэм фэгъэхьыгъэ къэбархэр бэу къыхэтэутых. ЦIыфхэр зыгъэгумэкIыхэрэ упчIэхэми талъэхъу, медицинэм иIофышIэхэр къэтэгъэгущыIэх, сымаджэхэм япчъагъэ фэгъэхьыгъэхэри къэтэтых. Тикъэралыгъо имызакъоу зэрэдунай зэлъызыштэгъэ узым упэшIуекIоныр зэрэмыпсынкIэр къыдгурыIозэ ащ фэгъэхьыгъэ къэбар игъэкIотыгъэу дгъотырэр къыхэтыутын зэрэфаемкIэ пшъэдэкIыжь зэрэтхьырэр зэхэтэшIэ ыкIи зэрэтфэлъэкIэу дгъэцэкIэным тыпылъ.

Зэрэкъэралыгъо фэдэу, тиреспублики узым зыщимыушъомбгъунымкIэ шапхъэу щыIэхэр игъэкIотыгъэу щагъэцакIэх – ащ узыщызыухъумэщт Iэмэ-псымэхэр зэрагъэфедэхэрэм хэушъхьафыкIыгъэ къулыкъухэр лъэплъэх, IэзапIэхэм зэпымыоу Iоф ашIэ, гриппым пэшIуекIорэ вакцинэхэри цIыфхэм ахалъхьэ. Зэпахырэ узыкIэмкIэ сымэджэщхэр зэтырагъэпсыхьагъэхэу мэлажьэх, шапхъэу къэралыгъом щагъэуцугъэхэмкIэ цIыфхэр агъэхъужьых, зэшIуахырэ пстэури зыщызэфахьысыжьырэ ыкIи пшъэрылъыкIэхэр зыщагъэнафэхэрэ оперативнэ штабэу коронавирусым пэшIуекIогъэнымкIэ республикэм щызэхащагъэм чанэу Iоф ешIэ. Мы зэпстэуми афэгъэхьыгъэ къэбархэр къыхэтэутых, талъэплъэ, цIыфхэм узыр къямыутэлIэным пае ашIэн фаехэри къэтэтхых ащ хэшIыкI фызиIэхэм гущыIэгъухэр адэтшIыхэзэ.

-Кавказым убзылъфыгъэ журналистыныр ара, у черкес -адыгэ бзылъфыгъэныр ара нахь хьылъэр?
-Мыхэр зэбгъэпшэнхэр мытэрэзэу сэ къысшIошIы. Хьылъэхэуи сIон слъэкIыщтэп. Бзылъфыгъэу укъэхъугъэмэ, лъэпкъэу узыщыщым елъытыгъэу ишэн-хабзэхэри огъэцакIэх, ар лъым хэлъ, ащ унагъом ущыфагъасэ. Адыгэм хэлъ хэбзэ пстэури дахэ – уцIыфыныр, нэмыкIхэм шъхьэкIафэ афэпшIыныр, гукIэгъуныгъэ пхэлъыныр, узэрэбзылъфыгъэм елъытыгъэу унэгъо Iофхэри бгъэцэкIэнхэр, нэмыкIхэри зигугъу пшIыжьынэу щымыт шапхъэхэу, хабзэх. Ахэр зыкIи сшIохьылъэхэп, сипшъэрылъхэу сэлъытэх нахь.

Кавказым узэрэщыпсэурэми ар сыдкIэ къыгъэхьылъэна? ЧIыпIэ рэхьатэу, дахэу, мамырныгъэр зыщагъэлъапIэу чIыпIэ джэнэт тызыщыпсэурэр. Тиреспубликэ лъэхъаным диштэу зэтегъэпсыхьэгъэным, цIыфхэм щыIэкIэшIу щыряIэным Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат япащэу хэбзэ къулыкъухэр игъэкIотыгъэу дэлажьэх, нахьышIум ылъэныкъокIэ зэхъокIыныгъэхэр зэрэхъухэрэр нэрылъэгъу – спорт объектышхохэр, культурэм иунэхэр, IэзапIэхэр, социальнэ псэуалъэхэр къалэхэм ямызакъоу, чылагъохэми адагъэуцох, гъогухэр агъэцэкIэжьых, кIэу ашIых… ЩыIэныгъэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэм зэхъокIыныгъэшIухэр анэсых. Тилъэпкъэгъоу чIыгужъым къэзыгъэзэжьыгъэхэми анаIэ атырагъэтыным сыдигъокIи пылъых. Къыхэгъэщыгъэн фае, лъэпкъ зэмызэгъыныгъэм иIофыгъо тишъолъыр къитаджэрэп – пстэури зэгурыIожьэу зэдэпсэух, зэдэлажьэх.

Сызэрэжурналистыми сиIоф къыгъэхьылъэу слъытэрэп, сыда зыпIокIэ сэр-сэрэу къыхэсхыгъэ сикIэсэ IофшIэн сиIэр. Сыгу римыхьыщтыгъэмэ, илъэс 25-рэ хъугъэу сырылажьэщтыгъэп ныIа!

-ГущыIэгьу укьзэрэтфэхьугьэп пае Тхьаоегьэпсэу Саидэ!

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz