Дунейр зэщIэзыщта узыфэр къызэрежьэрэ я гъащIэм зэхъуэкIыныгъэу къыхэхъухьахэр зыхуэдэр зэдгъэщIэну дэ упщIэ зыбжанэкIэ захуэдгъэзащ хущхъуэ щащэ IуэхущIапIэм и тет Абрэдж Ибрэхьим Iуйгун (45), унагъуэ дохутыр Хьэжбэвыкъуэ Сезер Йылмаз (52), инженер-эколог Хьылпыхьчыпхьа Шулэ Кесик (30), чэнджэщэгъу БланэгъапцIэ Сефа Байкал (31), щэн-къэщэхун IуэхухэмкIэ IэщIагъэлI Хьэжбэвыкъуэ Нурсел Йылмаз-Кызылджан (37), пенсэм щыс щIэныгъэрылажьэ Хьэкъул Инджий Ерогълу (69), еджакIуэ, щыгъын щащэ тыкуэным щIэт Хьэнту Iэлыф Бюшра Джан (21) сымэ.
Чын къэралыгъуэм хыхьэ Iухьан къалэм къыщежьа узыфэм дуней псом зызэрыщиубгъурэ илъэсым нэхърэ нэхъыбэ тещIэжащ. Мы зы илъэс закъуэм дунейм гъащIэр щыумэзэхам хуэдэщ. ЦIыхухэм я нэхъыбэр я унэм къикIи-къиплъи ямыIэу мэпсэу. Къалэшхуэхэми зыри щымыпсэужым хуэдэщ фэ тетщ, уэрамхэр цIыхуншэщ, зэхэзекIуэ щIагъуэ щыIэжкъым. ЛэжьапIэм мыкIуэнкIэ Iэмал зимыIэхэр махуэ къэси гъуэгу тетщ, ауэ куэдри я унэ къимыкIыу лажьэ хъуащ. Зи Iуэху, зи лэжьыгъэ зыфIэкIуэдахэр гъащIэм къахуихьыну мыщхьэпэхэм тешыныхьу щIадзащ. Узыншагъэм кIэлъыплъхэм я гъащIэр къафIэмыIуэхужу цIыхухэм я щхьэпэ зэрырагъэкIынум иужь итщ.
Къэрал куэдым узышагъэм теухуауэ ягъэпса я системэр зэтекъутэным нэсащ. ЕджапIэхэм я пIэм компьютерхэр ирагъэуващ. Экономикэм и щытыкIэри пщIэгъуалэу пхужыIэнукъым, зэтощащэ. Ауэ псом нэхърэ нэхъ гуащIэу узыфэм зэхиудыныщIар цIыху цIыкIум я гъащIэрщ.
«Къаплъэ нэхърэ къиплъ», жаIэ адыгэхэм. Уеплъыпэмэ, цIыхухэм закъуэныгъэр къазэрытеуам, фIыуэ ялъагъухэм хуэзэш зэрыхъуам, цIыхум хыхьэну, цIыху зэхэтыкIэу зэхэтыну хуейуэ дэтхэнэри щIэхъуэпс зэрыхъуам гу лъумытэнкIэ Iэмал иIэкъым.
-Дунейр зэщIэзыщта узыфэр сыт хуэдизу къыплъэIэса? Уи унагъуэ IуэхухэмкIэ е уи лэжьапIэмкIэ (улажьэу щытмэ) сыт хуэдэ зэхъуэкIыныгъэхэр къыхилъхьа?
-Абрэдж Ибрэхьим Iуйгун: ЦIыху сымаджэхэр куэд зэрыхъуам къыхэкIыу, хуабжьу дызэхуэсакъын хуейуэ зы щытыкIэ дитщ. Дэ дызыхъумэ аппаратхэм къинэмыщIауэ, сымаджэхэмрэ дэрэ ди дызэлъэмыIэсыну зэхуакум барьер дгъэуващ. Мыпхуэдэурэ дэри, ди чэнджэщэгъухэри, ди сымаджэхэри хъума дохъур.
-Хьэжбэвыкъуэ Сезер Йылмаз: Адрейхэм хуэдэу, сэри сызэхиудыныщIащ мы узыфэ къекIуэкIым, ауэ, си Iуэхум теухуауэ пэжыр жысIэн хуеймэ, къысщхьэпауэ жысIэфынущ. Пандемиер къыщежьа лъэхъэнэм гугъуехь куэд дыхэтащ: къекIуэкIыр зыщыщыр къыдгурымыIуэу, тщIэнур дымыцIыхуу, сымаджагъэкIэ Iэзэгъуэу зэтхьэлIэным дыщымыгъуазэу. Дызыхъумэну Iэщэ-фащэ диIэтэкъым, диIэри мэщIэ дыдэт. Дыхуэмыхьэзыру диубыда хъуащ узыфэм. Маскэрэ спирткIэ гугъу дехьащ. Пандемием зыщиубгъу къудейм, тхьамахуэм зы дохутырым маскищ къыдату арат. ИужькIэ, пандемием теухауэ щIэныгъэр нэхъыбэ щыхъум, цIыхухэми я гулъытэм зиIэту щыхуежьэм, узым ищIэфынур зыхуэдэм теухуауэ нэхъыбэ ящIэ щыхъум, дэри ди гугъуехьыр хэпщIыкIыу мащIэ хъуащ, Iэмэпсымэхэр нэхъ къытIэщIыхьэ хъуащ. ЦIыхухэр фIырыфIкIэ уэрамым къыдэмыхьэ зэрыхъуами и щхьэпэ къызэрыдэкIари жыIэпхъэщ.
-Хьылпыхьчыпхьа Шулэ Кесик: Пандемиер Iэ щIыIэкIэ зылъэIэсахэм сащыщщ, жыпIэнуращи, хуабжьу сызэхиудыныщIащ. Сыщылажьэ лэжьапIэм иригъэкIуэкI стратегием и ягъэкIэ сом къэлэжьыным теухуауэ гугъу сехьащ. Пэжу, узыфэм зиубгъуу щыщIидза лъэхъэнэм Iуэхуншэу къанэхэм, лэжьапщIэ мащIэ зратхэм сахиубыдакъым, си Iуэхур унэм щызлэжьурэ екIуэкIащ. Ауэ лэжьапIэм зыкIи зыкъысщIигъэкъуакъым. Сызыхуэныкъуэ IэмэпсымэхэмкIэ езгъэкIуэкI Iуэхур щIэгъэкъуэныншэ хъуащ, жыпIэмэ, ущыуэнукъым.
-БланэгъапцIэ Сефа Байкал: Мы дызыхэт гузэвэгъуэм и ягъэкIэ си хэхъуэми, гъащIэм и хыхьэкIэ-хэкIыкIэми, щэнхабзэми зыгуэрхэр пичащ. Хамэ хэгъэгухэм къикIыу Тыркум къакIуэ цIыхухэм чэнджэщ етыныращ си лэжьыгъэр. Пандемиер и щхьэусыгъуэу ди Iуэхур къэувыIащ мазэ зыбжанэ лъандэрэ. Иджы, къэрал гъунапкъэхэр къызэIуахыжащи, тIэкIу дызэпэжыжьэу дызэхущытурэ, дызэбгъэдэмыхьащэурэ, Iуэхур зэрыхъуу идогъэкIуэкI.
-Хьэжбэвыкъуэ Нурсел Йылмаз-Кызылджан: Пандемием иапэрэ мафэхэм уз бзаджэм зыкъысщыухъумэным пае сэрсэрэу Iофтхьабзэ зэфэшъхьафхэр згъэцэкIэщтыгъэх. Нэужьым къэралыгъом къыгъэуцугъэ шIапхъэхэри тищыIэкIэ псэукIэм къыхэхьахи узым зыкъыщытыухъумэжьынымкIэ дгъэцакIэхэрэм нахь зядгъэушъомбгъугъ. Сишъхьэгъусэ IэкIыб хэгъэгухэм шэншэфэн Iоф адишIэщтыгъ. Iоф зыфишIэрэ фирмэм IэкIыб хэгъэгумэ кIон къэкIоныр къызэтирегъэуцом унэм исэу иIофшIэн ыгъэцэкIэн фае хъугъэ. Сэри тхьэмафэм мэфитIоу IофшIапIэм сыщыIэзэ сылэжьэщтыгъ. IофшIакIохэр нахь макIэ зэрэхъугъэм фэшI хэти е ежь иунае машинэкIэ е таксикIэ Iофым къэкIощтыгъэх. ОфшIапIэм уахътэ кIэкIым тегъэпсыхьагъэу Iоф зэрэщытшIэрэм фэшI ти IофшIэнхэри ащ елъытыгъэу дгъэпсыгъагъ.
Пандемием анахьэу илъэсищ зыныбжь сипшъэщэжъые ищыIэкIэ псэукIэм зэхъокIыныгъэхэр къыфихьыгъэх. Сабый IыгъыпIэхэр зэрэзэфашIыжьыгъэхэр, тянэ тятэхэм, тиныбджэгъухэм тызэрэIумыкIэшъурэр къин тщыхъущтыгъэми унагъом щыщхэр нахьыбэрэ тызэрэлъэгъун амали тиIэ хъугъагъэ. Iофэу тызыпылъымкIэ ренэу компютерым тыкIэлъырысын фаеу зэрэщытым ыкIи ащ игъусэу сабыйыми тыпылъын фае зэрэхъугъэр апэу къин тщыхъугъэми ащи тесэжьыгъагъ. Унагъом ыкIи IофшIапIэм системэу тиIагъэр пандемием иапэрэ мафэхэм зэщыкъогъагъэми ари цIыкIу цIыкIузэ ыпкъ идгъэуцожьыгъагъ. Сипшъэщэжъые илъэситIурэ ныкъорэ хъукъэс телевизен, таблет зыфэпIощтхэр ымышIэщтыгъэми мультфильмэхэм яплъы хъугъагъэ. ТаблетымкIэ джэгукIэхэр зэригъэшIэгъагъ. Дакъикъэ 15 икIыхьагъэ джэгукIэхэр фэшIыщтыгъэх. Унэм мафэреным Iоф зэрэщытшIэрэм фэшI пшъэжъыем уахътэу къыфыхэдгъэкIырэр мэкIагъэми ащи нахь шIуагъэ хэлъэу дгъэфедэныр къыддэхъущтыгъ. Мафэрэ пшъэщэжъыем башэрэ уахътэ къыфыхэдгъэкIы зыхъукIэ тиIофIшIэнхэр чэщым лъыдгъэкIотэжьыщтыгъ.
-Хьэкъул Инджий Ерогълу: Пэшыбэу зэхэт унэ сыщопсэу. Дызэрызэхэсрагъэнщ, пандемием ди унагъуэми, ди унэми и пщIэр дигъэлъэгъуауэ къызолъытэ. Пэжым ухуеймэ, сэ унагъуэшхуэ сыт щыгъуи къыспыщIат, иджы абыхэм нэхъ сахэсырей сыхъуащи, сэркIэ ар уасэ зимыIэщ.
-Хьэнтыу Iэлыф Бюшра Джан: Сыщылажьэ щIыпIэм уеплъмэ, пандемием сызыгъэтхъэн зыри къысхуихьакъым. Сыхьэт бжыгъэ куэдкIэ маскэ пIулъу улэжьэныр, цIыхум уапыIудзауэ, уапэжыжьэу ущытыныр, ари мыпхуэдиз шынагъэ зыпылъ узыфэр екIуэкIыу цIыхубэм уахэтыныр, къызэрымыкIуэу дзыхьщIыгъуэджэщ, хьэлъэщ, вакъэ зэв уизыгъэувэ щытыкIэ бзаджэуи щытщ. ЦIыху лажьэм и бжыгъэм къыщыщIэдзауэ, Iуэхум пандемием и екIуэкIыкIэм зэрызыдищIым нэсыжу, псоми зэхъуэкIыныгъэхэр хилъхьауэ къысщохъу.
-Дауэ уеплърэ, мы узыфэр къызэрежьэрэ, цIыхухэр нэхъ зэкъуэт хъуа? Хьэмэрэ зэкъуича?
-Абрэдж Ибрэхьим Iуйгун: Зэкъуэтыныгъэр нэхъ зыхэсщIэу сыпсэуащ. Ауэ, узыншагъэ теухуауэ зы Iуэху сытелэжьыхьурэ, сыкъэзыщIэ цIыхухэм гугъэ етыным, тегъэуным сригъэшащ, пэжым ухуеймэ. Мыбы пандемием къыдита стрессри щIыбгъужмэ, нэхъри дригъэшауэ жысIэфынущ.
-Хьэжбэвыкъуэ Сезер Йылмаз: Дызэкъуэтыни дызэдэIэпыкъуни зэрыхуейри псоми фIыуэ къыдгурыIуащ. Абы къищынэмыщIауэ, пандемием етщIылIэ мы зауэшхуэм дызэрыIыгъыу дыпэщIэтын зэрыхуейри нахуэ тщыхъуащ. Зэлэжьэгъухэр гулъытэкIэ нэхъ дызэлъэIэс, цIыхухэми я гущIэгъур нэхъ зыхэтщIэ хъуащ, дызэрызэхащIыкIри наIуэ хъуащ. Ауэ Iуэхур къетхьэлIэу унэм дыкIуэжа нэужь, ипэм хуэдэу дызэрымыпсэужыфыр хьэлъэ къысщохъу, закъуэныгъэр мис абы щыгъуэ зыхызощIэ. Уи благъэхэм, уи цIыхугъэхэм, фIыуэ плъагъухэм уапэжыжьэныр, пэжым ухуеймэ, хьэлъэщ, уазэрыпэIэщIэр къыптогуплIэ.
-Хьылпыхьчыпхьа Шулэ Кесик: Сэ сыкъэзыцIыхухэм си лэжьыгъэм теухуауэ сызэрысакъыр, къэкIуэну гъащIэм ехьэлIауэ сызэрыидеалистыр ящIэ. Ауэ мы къэтпсэу нобэрей гъащIэм теухуа упщIэ куэд си щхьэ къиджэразэрт, я жэуапи зэпымычу къэслъыхъуэрт, тщIэм и мыхьэнэми къытезгъэзэжурэ сегупсысырт. КъызгурыIуэрт си пащхьэ къиувэ упщIэхэм я жэуап Iэмалыншэу сиIэн зэрыхуейр. Унэм сыщыщIэса лъэхъэнэм увыIэгъуэ симыIэу седжащ, куэдым сыщIэупщIащ, сытыр сытым щхьэкIэ сыхуей, жысIэурэ сызэупщIыжырт, си гупсысэхэм я щIагъ щIэлъыр къэстIэщIыну, зыгурызгъэIуэну яужь ситт.
СэркIэ гъащIэм нэхъапэр уэр-уэрурэ узэгурыIуэжыныращ. Сыт щхьэкlэ жыпIэмэ, цIыхум езым и гупсысэр къилъытэжмэщ, нэгъуэщIхэм я Iуэху еплъыкIэри къыщилъытэнур, гупсысэри къыщищтэнур. Иужь дыдэм нэгъуэщIхэм сатемылажьэу си щхьэ сытелэжьэжын зэрыхуейр къызгурыIуащ. Зы Iуэху закъуэм къыщымынэу, куэд лъандэрэ сызыIыгъ Iуэхугъуэ зыбжанэм зестыну, ахэр зэзгъэхъулIэну тезубыдащ. КъызэрысщыхъумкIэ, пандемиер сэ нэхъ къызэрысщхьэпар, си гупсысэхэр згъэзэщIэну сызэрытригъэгушхуарщ, ар мурад быдэу къызигъащтэу сызэригъэбэкъуарщ. Iэпэдэгъэлэл сымыщIу сыбэкъуэн зэрыхуейри фIыуэ зыхызигъэщIыкIащ. ДяпэкIэ зы зэманкIэ сыщылажьэ лэжьапIэм сыщымылэжьэныр сэркIэ Iэмалыншэу щыт пэтми…
-БланэгъапцIэ Сефа Байкал: Закъуэныгъэр къыслъэIэсауэ жысIэфынукъым. Къызэгъэза цIыхухэр щIэгъэкъуэн къысхуэхъуащ.
-ХьэжбэвыкъуэНурсел Йылмаз-Кызылджан: Пандемием иапэрэ мафэхэм зэкъоныгъэм сищыIэкIэм нахь чIыпIэ ин щиубытыщтыгъ. Зыпыпхыщтыр умышIэрэ вирусым зыкъыщыуухъумэным фэшI мафэ къэс узIукIэщтыгъэ гъунэгъухэм, уиIофшIэгъухэм защыбдзыен фае хъущтыгъэ. Уиунагъом щыщхэм, уиIэхьыл благъэхэм уаIумыкIэжьышъоу, ахэм уз апымгъэхьаным пае уизакъоу упсэунфаеу хъущтыгъэ. Тымылъэгъурэ вирусым тебэнызэ лIэныгъэр ыкIи амалынчъагъэр сыдфэдизэу къызэрэтпэблагъэри зэхэтшIагъ. Ащ къынэужь зэдэIэпыIэныр, зэдеIэжьыныр тищыIэкIэм нахь къыхэхьагъ.
-Хьэкъул Инджий Ерогълу: Зэкъуэтыныгъэр нэхъ ипэ ищауэ къысщохъу. Пандемием зимыубгъу щIыкIэ, сыкъызыдекIуэкIа цIыхухэм нэхъ зыкъысщIагъэкъуауэ жысIэмэ, игъуэ хъунущ. Жьыгъэм къысхуихьа зэфIэкIыныгъэншэм си Iуэху схуземыхуэж сищIами, си къуэш – си шыпхъухэм я бынхэр дэIэпыкъуэгъу къысхуэхъуащ.
–Хьэнтыу Iэлыф Бюшра Джан: Закъуэныгъэм, пэжым ухуеймэ сригъэшащ, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, пандемием ипэ си лэжьэгъухэмрэ сэрэ дызэхуэсу, дызэдэуэршэру, ди гурылъхэр зэхуэтIуатэу дыщытт. Иджы апхуэдэ гуэри дыхэтыжкъым, зы шеибжьи дызэдемыфэфу дыкъэнащ. Псоми унагъуэ зэрыз диIэщ, дызэхыхьэмэ, узыфэ къекIуэкIыр зэIэпытхынкIэ дошынэ.
Си ныбжьэгъухэмрэ сэрэ кIэщI-кIэщIурэ дызэлъихьэу, дызэрылъагъуу щытамэ, нобэкIэ интернет Iэмалхэращ къытхуэнар – абыкIэ дызэролъагъу, дызопсалъэ, ара къудейщ зэрыхъур. Зэзэмызэ мащIэ дыдэу дыщызэрихьэлIэ щыIэщ, ауэ пIалъэ кIэщI дыдэщ ди зэрылъагъуным ихьыр.
-Дунейм щекIуэкI пандемием и ягъэкIэ уи гур щыкIуэд къыхэкIрэ? Гузавэмрэ гужьеймрэ закъыIэщIэпхын щхьэкIэ, сыт пщIэр?
-Абрэдж Ибрэхьим Iуйгун: Сигу згъэкIуэдакъым. Дунейм и тхыдэр пандемиекIэ зыщIэблащ, зигу зымыгъэкIуэдхэращ узыншэу къызэтенэнур. Пандемие нэужьым пессимист мыхъухэр зэфIэту къелынущ, Пандемием щIэблэ хуэхъу микроорганизмхэм нэужькIэ, нэхъ шынагъуэр пессимизмыращ.
-Хьэжбэвыкъуэ Сезер Йылмаз: Зэзэмызэ шынагъэри закъуэныгъэри къыщыстеуэ къэхъуащ, ауэ сыхигуэн хуэдизтэкъыми, нобэ сигу къэзгъэкIыжкъым. Сызыпэрыт IэнатIэм теухуауэ лъэщу сыщытын хуейщ, къысхуэныкъуэ цIыхухэм сащхьэпэн папщIэ. ГъащIэм къыдидз удынхэм ерыщу сапэщIэувэн зэрыхуейр фIыуэ зыдызощIэж.
-Хьылпыхьчыпхьа Шулэ Кесик: Пандемиер си щхьэм гупсысэ куэд къыщызэщIэтэджа, зэгъусэ щыхъуа зы лъэхъэнэт сэркIэ. Ауэ дэтхэнэ си гупсысэр текIуа жыпIэу укъызэупщIмэ, зэкъуэтыныгъэр зэрыIэмалыншэр къызгурыIуащ, жысIэнущ жэуапу.
-БланэгъапцIэ Сефа Байкал: Шынагъуэшхуэу е гузэвэгъуэшхуэу жысIэфынукъым. Пандемием къыхэкIыу си дуней тетыкIэм хэлъ Iуэхугъуэ гуэр къызэтеувыIащ. Экономикэ зэтехуам къыхэкIа шынагъэм нэхъ гупсысэрей сищIащ. Къызэгъэза цIыхухэм я фIыгъэкIэ, ар си унагъуэм щыщхэрауи щрет, си ныбжьэгъухэрауи ирехъу, сызыдэлажьэхэрауи къыхрекI, си гур нэхъ тынш зэрысщIынум сыхэтащ, си псэр нэхъ хуиту сызэрыпсэунум сыхущIэкъуащ.
-Хьэжбэвыкъуэ Нурсел Йылмаз-Кызылджан: Сэщпае, сипшъэщэжъыем пае, сигупсэхэм пае лъэшъэу гумэкIыгъо сызыхэфагъэ уахътэхэр къыхэкIыщтыгъ. Узым сигъэсымаджэмэ сипшъэщэжъыем къехъулIэщтым инэу сигъэгумэкIыщтыгъ. Сэ сыкъэсымаджэмэ сабыйыр унагъогорэм мэфэ зытIукIэ къыфэдгъэнэн зэрэтымылъэкIыщтыми тигумэкIыгъор нахь къыгъэхьылъэщтыгъ. Ащ ыпкъ къикIэу узыр къытпымыхьаным фэшI лъэшъэу тызфэсакъыжьыщтыгъ. ТищыIэкIэ псэукIэм зэхъокIыныгъакIэхэр фэтшIызэпытыщтыгъ. Зыми зыIутымыгъакIэу тизакъо тыпсэуныр нахь къыхэтхыщтыгъ.
-Хьэкъул Инджий Ерогълу: Мы зэманым зигу мыуфIыцIа цIыху щыIэну си фIэщ хъуркъым. Вирусым дунейр икIэщIыпIэкIэ зэщIищтэ щыхъум, цIыхухэр игъэгужьеящ, сэри сигу кIуэдар пэжщ. ГъащIэм къыдипэсынур зыхуэдэр зэрызмыщIэм зэхэзещхъуэн сищIащ, сигъэшынащ. ИужькIэ, Тыркум лэжьапIэншэу къанэхэм я бжыгъэр зэрыхэхъуэм, Iуэхуншагъэр нэхъыбэ зэрыхъум, экономикэр екIакIуэ щыхъум, си лъэр щIигъэхупэ хъуащ. Си хъуреягъкIэ щыт цIыхухэм сатегузэвыхьу щIэздзащ. Пандемиер щIэх зэфIэкIыным сыпэплъэу, абы сыщыгугъыурэ тхылъ соджэ, цы зэрыхъэ сощI, мы шынагъуэмрэ гузэвэгъуэмрэ дыхэкIыну тхьэ долъэIу.
-Хьэнтыу Iэлыф Бюшра Джан: Пандемиер къыщежьа къудейм, пэж дыдэу, гужьеигъуэ сыхэхуат. ЦIыху куэд дунейм зэрехыжыр гукIуэдыгъуэт, фIыуэ слъагъу цIыхухэм ар я щхьэ кърикIуэнкIэ, узыфэм ихьынкIэ, пандемием хэкIуэдэнкIэ сышынэрт, хуабжьыуи сыкъигъэIэбжьатхъуэрт. Ипэ дыдэхэм, псори зэхуащIу цIыхухэр уэрамым къыдыхьэныр щыпаубыдым, сэри си унэ сыкъыщIэмыкIыу сыщIэсащ. Iэмалыншэ дыдэу тыкуэным е нэгъуэщI щIыпIэ сыкIуэн хуей хъумэ, егъэлеяуэ сызыхуэсакъырт. Ауэ, къызэрысщыхъумкIэ, цIыхур псоми йосэж. Иджыпстуи хуабжьуи сызыхуосакъыжыр, ауэ, ипэм хуэдэу, сышынэжкъым.
-Дунейр зыIэщIэзылъхьа узыфэр Iэсэ хъурэ ужьыхыжмэ, уи хьэл-щэным зэхъуэкIыныгъэ гуэрхэр игъуэтауэ укъыщIидзыжыну къыпщыхъурэ? Сыт абыхэм ящыщу зызымыхъуэжынур?
-Абрэдж Ибрэхьим Iуйгун: Дезинфекцие щIыныр зы щэну къысхуинэну къысщохъу. Унагъуэм, щхьэгъусэмрэ бынымрэ, гу лъатэ абы.
-Хьэжбэвыкъуэ Сезер Йылмаз: Си гъащIэм щIысысышхуитI сыхиубыдащ: 1991 гъэм – Ерзинджан, 1997 гъэм – Мармара. Псэууэ сыкъелащ. Абы щыгъуэм жэщи махуи димыIэу ткIийуэ дылэжьащ, ауэ иужькIэ, гъащIэр зэтес хъужа нэужь, стрессышхуэ сызэриIар къызгурыIуэжат. Шэч хэлъкъым, пандемиер зэфIэкIрэ, узыр Iэсэжмэ, цIыху куэдым апхуэдэ стресс ящIэкIынущ.
Си гугъэкъым си хьэл-щэным щыщу зыгуэрми зихъуэжыну. Зэзэмызэ ирагъэлейми, къабзэныгъэм теухуауэ цIыхухэр нэхъ сакъыу щытыну къысщохъур. Уеблэмэ, ар хьэл мыгъуэу къызыхуинэн гуэрхэр щыIэнкIэ хъунущ. Сэ къабзагъэм теухуауэ зы щытыкIэ сызэрысабийрэ зэрызиIэм щхьэкIэ, зыми зихъуэжынукъым.
-Хьылпыхьчыпхьа Шулэ Кесик: Сигу щыкIуэда лъэхъэнэ симыхуауэ щыткъым. Хэхауэ жыпIэмэ, къысхуегъэзэкIа си Iыхьлыхэмрэ пыхъуэпышэхэм я узыншагъэмрэ си щIакхъуэ Iыхьэ къэлэжьынымрэ сатегужьеикIат, сатегузэвыхьат. Мыбыхэм схузэгъэзэхуэн яхэттэкъым. Ауэ мы сызыпэщIэт гугъуехьым си психологием сыпэщIигъэувауэ къысщыхъууращ. Нобэ къэс къэзгъэщIа псори щIэрыщIэу си нэгу щIигъэкIыжащ, ауи ублэкIынкIэ гугъэ зыхуимыIэхэри хэтыжу. Абы щхьэкlэ, мыр сыт щыгъуи сигу изгъэлъащ: псори блэкIынущ, мы узыфэр зэрытщIэкIами зы мыхьэнэ иIэщ.
-БланэгъапцIэ Сефа Байкал: Армырами хэхьэхэкIышхуэ сиIэтэкъым… Иджы нэхъри нэхъ зэкIуэцIылъ сыхъуауэ жысIэфынущ.
-Хьэжбэвыкъуэ Нурсел Йылмаз-Кызылджан: Пандемие лъэхъаным хэти иунагъомкIэ къэбзэныгъэм нахь ынэIа тригъэты хъугъагъэ. Сэ сыдыгъокIи ары сызэрэщытыгъэр. Тучанхэм маркетхэм къащысщэфэу унэм къэсхьыхэрэр стхьакIыщтыгъэх, сыукъэбзыщтыгъэх. СищыIэкIэ псэукIэм кIэу зы аксесуар къыхэхьэгъагъ: Маске… джыри бэрэу маскер сищыIэкIэм къыхэнэжьынкIэ сенэгуе. Ар аксесуарэу зыфэслъытэрэр унэм сикIыкъэс сисумкэр къызэрэсштэрэм фэдэу маскери къэсщтэ зэрэхъугъэр ары.
-Хьэкъул Инджий Ерогълу: НэгъуэщI цIыхухэм я гъащIэм нэхъ сыщIэгупсыс хъуащ. Пандемием дунейр зэрызэщIищтэ лъандэрэ куэд зи фэ дэкI дохутырхэм, дэIэпыкъуэгъу псынщIэхэм ис медицинэ лэжьакIуэхэм, аптекэм щIэтхэм, пощтзехьэхэм, ложистик хуэIухуэщIэхэм пылъхэм, щIакхъуэгъэжьапIэм щIэтхэм, банкым щылажьэхэм я нэгу щIэкI гугъуехьым сегупсыс хъуащ. Сигу ящIоуз дэтхэнэ зыми икIи пщIэшхуэ яхузощI.
-Хьэнтыу Iэлыф Бюшра Джан: Мыращ, жысIэу зыри схужыIэнукъым, ауэ мы пандемием и къекIуэкIыгъуэм, нэхъапэхэм сызэджэн хуея тхылъхэм седжэрт, си дерсхэм селэжьырт. Ауэ, си Iэгъуэблагъэм ит цIыхухэм сахэплъэмэ, гу лъумытэнкIэ Iэмал имыIэу, Iэнэм мытIыс щIыкIэ Iэ тхьэщIыныр зи хабзэу щымытахэм махуэр щыкIэщIым тхуэ я Iэр ятхьэщI, зыхуосакъыж.
Сэ мы пандемием къытхуихьа зэманым си щхьэ нэхъ згъэфIэжу сищIащ, си мурадхэр нэхъ зэтесу сыпсэун, си Iуэхухэр нэхъ щIэх зыфIэгъэкIыным сеIэн, си щхьэм нэхъ пщIэ хуэсщIын, си гъащIэ щIыкIэр нэхъ гъэхуэмын зэрыхуейр къызгуригъэIуа къысфIощI.
-Узыфэ къекIуэкIыр ужьыхыжыпа нэужь, япэ дыдэ зэфIэбгъэкIыну узэжьэр е узэгупсысыр сыт хуэдэ Iуэху?
-Абрэдж Ибрэхьим Iуйгун: Си ныбжьэгъухэм нэхъыбэрэ сахуэзэну, сахэтыну сыхуейщ.
-Хьэжбэвыкъуэ Сезер Йылмаз: Пандемиер зыфIэкIмэ, си къуажэ гъатхэ махуэм дыгъэр къыстепсэу удзыпцIэм лъакъуамцIэкIэ къыщыскIухьу къысщыхьунущ, ИтIанэ, псом нэхъапэ сщIэнур аращи, фIыуэ слъагъу цIыхухэм быдэу IэплIэ ясшэкIынущ.
-Хьылпыхьчыпхьа Шулэ Кесик: Къабзагъэм теухуауэ егъэлеяу сыщытынкIэ хъунущ, сыт хуэдизу абы и IуэхукIэ сыегъэлеяуэ къысщымыхъужми. Пандемием къабзагъэм егъэлеяуэ сызэрыхущытымкIэ сызэрызахуэр къигъэлъэгъуащ. Абы теухуауэ схэлъа хабзэр, сыкъызэрыгъуэгурыкIуар зыхэзнынукъым, згъэзэщIэнущ. НэгъуэщI гупсысэу сиIэри: сыти ирехъу, зызгъэфIэнущ, си щхьэм сегупсысынущ. Сыти ирехъу, си лэжьыгъэр си гъащIэм ипэ изгъэщынукъым. ФIыуэ слъагъу цIыхухэм защызмыгъэнщIу зесшэкIыну сыхуейщ, фIыуэ плъагъум зепшэкIыным щхьэпэныгъэшхуэ иIэу къызолъытэ. Мы лъэхъэнэхэм нэхъыбэу мыхэращ сигу къэкIар.
-БланэгъапцIэ Сефа Байкал: Си гум бырсыр имылъу сежьэу къэскIухьыну сыхуейщ.
-Хьэжбэвыкъуэ Нурсел Йылмаз-Кызылджан: Апэу сяни сигупсэхэми IаплI ясщэкIынэу сыфай. Апэрэ мафэхэм фэмыдэу джы нахь тызэрэлъэгъушъу тыхъугъэми IаплI зэщэкIыным ифэбагъэм бэрэу тыхэныгъ. ЦIыф зэхэтмэ защытэдзые тIозэ зэкIэ цIыфмэ тафэзэщэу тыкъэнагъ.
-Хьэкъул Инджий Ерогълу: Пандемиер тщхьэщыкIа нэужь, кIэщIу, ауэ хуиту къэскIухьыну си нэ къокI. Сыщогугъ дунейр зэщIэзыщта мы узыфэм иужькIэ нэхъ тыншу, гупсэхуу, къабзэу зы гъащIи къэспсэуну.
-Хьэнтыу Iэлыф Бюшра Джан: Пэжым ухуеймэ, куэдым си гур мажэ. Ауэ, ипэ щIыкIэ, фIыуэ слъагъу цIыхухэм сащымышынэу, сащымымэхъашэу быдэу IэплIэ ясшэкIынущ.
АдыгэбзэкIэ зэзыдзэкIар: Кьэрэщей Себахаттин, Чэтэо Ибрахьим, Табыщ Мурат, ЛIыгъур Джэвдэт Iугъуртэпэ
