Rusya’yı iç savaşın kıyısına sürükleyen paralı asker grubu Wagner’in lideri Yevgeniy Prigojin’in de içinde olduğu özel jet 23 Ağustos’ta Moskova yakınlarında düştü. Düşen jette 3’ü mürettebat 10 kişi hayatını kaybetti.
ABD Savunma Bakanlığı, Tver’de düşen özel jette hayatını kaybeden Prigojin’in “öldürüldüğünü” öne sürdü.
Putin’in ilk açıklaması
Kazadan 24 saat sonra olayla ilgili konuşan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Prigojin’den “yetenekli bir işinsanı” olarak bahsetti.
Uçakta hayatını kaybedenler için başsağlığı dilediği olayla ilgili soruşturmanın sonuçlanmasının zaman alabileceğini söyleyen Putin, “Karmaşık bir kaderi olan biriydi. Hayatında bazı ciddi hatalar yaptı fakat her zaman gereken sonuç için uğraşan biriydi. Hem kendisi için gerekenlerin hem de ben ondan istediğimde, ortak çıkarlar için gerekenlerin peşinden koştu” dedi.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, toplam 10 kişinin öldüğü olayla hiçbir bağlantılarının olmadığını belirterek, “Herkes bunun kimin işi olduğunu biliyor” ifadesini kullandı.
Prigojin sonrası Wagner’in tek çatı altında devam mı edeceği, bölünerek çeşitli fraksiyonlara mı ayrılacağı ya da dönüştürülerek Rusya resmi kurumlarına mı entegre edileceği şimdilik muamma.
BBC’ye konuşan Londra merkezli savunma ve güvenlik alanında çalışma yapan düşünce kuruluşu RUSI’den araştırmacı Dr. Joana de Deus Pereira, Prigojin’in ölümünün grubun muhtemelen yeniden yapılanmasına neden olacağını belirterek, “Kuruluş gelecekte muhtemelen başka bir isimle varlığını sürdürecek; uyum sağlama ve dönüşüm kapasitesine sahip olduğunu zaten kanıtladı.
Wagner’e tek adam organizasyonu olarak değil, bir ekosistem olarak, Afrika gibi yerlerde başları ve çok çeşitli çıkarları olan bir hidra olarak bakmalıyız” dedi.
Üç farklı tez
Uluslararası medyada Prigojin’e ne olduğuna ilişkin üç tez dillendirildi.
“Prigojin öldü”: Bu teze göre 2014’te kurduğu paralı asker grubu Wagner ile Rus devleti içinde güçlenerek savunma bakanlığı ve genelkurmay başkanlığıyla ‘iktidar’ kavgasına girişen Prigojin’in, son olarak 23 Haziran’da Rus hükümetine karşı silahlı isyan başlatması bardağı taşıran son damla oldu. Belarus lideri Aleksandr Lukaşenko’nun araya girmesiyle ‘darbe’ tatlıya bağlansa da, Prigojin’in artık ‘yürüyen bir ölü’ olduğu, Putin ile ters düşen birçok ismin kaderini, onun da paylaşacağı konuşuluyordu.
“Kremlin ile anlaştı”: Rus gazeteci Ilya Rozhdestvensky, Rusça yayın yapan Current Time TV’ye verdiği demeçte “Ben olsam Prigojin’e ait olduğu belirtilen cenazeyi hemen defnetmezdim” diye konuştu. Wagner’in liderini, “insanları kandırmayı ve dublör kullanmayı seven biri” olarak niteleyen Rus gazeteci, “Bu olay, Rus Özel Kuvvetleri ile koordineli bir olay olabilir. Belki de Wagner lideri ortadan kaybolmak niyetinde” diye konuştu. Birçok uzman, daha önce dublörlerle çalıştığı ve farklı isimlerde birçok kimliğe sahip olduğu belirlenen Prigojin’in ölüm haberine dikkatli yaklaşılması gerektiği görüşünde.
“Yakında ortaya çıkacak”: Düşen jetin enkazında feci bir halde bulunan on cenazenin morga kaldırıldığı ve teşhis çalışmalarının sürdüğü belirtilirken, Prigojin’in dört yıl önce düşen bir uçakta öldüğüne dair çıkan haberler akıllara geldi. Ekim 2019’da Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bir askeri uçağın içindeki sekiz kişiyle düştüğü, Prigojin’in de yolculardan biri olduğu iddia edilmiş ancak üç gün sonra Wagner’in lideri ortaya çıkmıştı. Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House’dan analist Keir Giles de jetin yolcu listesine güvenilmemesi gerektiğinin altını çizdi. Son dönemde Wagner liderinin seyahatlerini gizleme çabalarına değinen uzman, “Kısa süre sonra Afrika’da çekilen yeni bir videoda görünürse kimse şaşırmasın” diye konuştu.
Neler olmuştu?
Ukrayna’daki savaşı destekleyen ancak ordu yönetiminin yanlış kararlar aldığını savunan Prigojin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e en yakın isimlerden biri olarak bilinmesine rağmen haziran ayında sürpriz biçimde silahlı bir başkaldırıya imza atmıştı. Prigojin ve beraberindeki askerlerin Ukrayna sınırından Moskova’ya yürüyüşü, Putin’in en yakın müttefiklerinden Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun başlattığı müzakere süreciyle son bulmuştu.
Prigojin en son olarak uçak kazasından bir gün önce yayımlanan bir videoda, Wagner için Afrika’da asker toplarken görülmüştü. Rus yetkililer, uçağın düştüğü haberi sonrasında ise Prigojin’in adının yolcu listesinde olduğunu açıklamış ancak olay sırasında uçakta bulunup bulunmadığına dair bir bilgi vermemişti. Yaklaşık iki saat sonra Wagner’le bağlantılı Telegram kanalı Gray Zone, Prigojin’in öldüğünü duyurmuş, kısa süre içinde de Rus Havacılık Dairesi Rosaviatsia’dan teyit gelmişti.
