Мазаем и 21 махуэр дуней псом щагъэлъапIэр лъэпкъыу дунейм тетым я анэдэлъхубзэм и махуэу. Абы ехъулIэу Али Умар и цIэр зезыхьэ Къэрэшей-Черкес къэрал университетым иригъэкIуэкIащ Iуэхугъуэ зыбжанэ. КъыжыIэпхъэщ анэдэлъхубзэхэр хъумэным ехьэлIауэ мы университетым куэд зэрилэжьыр. Абы и лэжьыгъэ пажэхэм ящыщщ Къэрэшей-Черкес Республикэм щыпсэу лъэпкъхэм я анэдэлъхубзэхэр хъумэнымрэ абыхэм зегъэужьынымрэ ехьэлIа Iуэхухэр. Абы университетым гулъытэ нэхъ щIыхуищIыр а бзэхэр зэман кIэщIкIэ кIуэдыжын гъуэгум теувауэ ЮНЕСКО-м къызэрилъытаращ. Абы теухуауэ конференцэ екIуэкIам деж университетым и ректор Т.А. Узденовым щыжиIэгъащ: «Дэ зыкъыдолъытэж КъЧР-м деж анэдэлъхубзэхэм я щытыкIэм папщIэ жэуаплыгъэ зыхь купсэхэм дащыщ зыуэ: илъэс 80 хуэдиз хъуауэ догъэхьэзыр анэдэлъхубзэхэмкIэ егъэджакIуэхэр, идогъэкIуэкI бзэхэм теухуа къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр, курыт еджапIэхэмрэ ищхьэ еджапIэхэмрэ зэрыщрагъэджэн тхылъхэр, методикэ чэнджэщхэр къыдыдогъэкI».
Лъэпкъыбзэхэр зэрыхуа щытыкIэ хьэлъэм къыхэкIкIэ, университетым ирегъэкIуэкI пIалъэ кIэщIми пIалъэ кIыхьми къриубыдэ проектхэр. Апхуэдэу, университетым къыщызэрапэщауэ мэлажьэхэр Къэрэшей-Черкес Республикэм щыпсэу лъэпкъхэм я анэдэлъхубзэхэр хъумэнымрэ абыхэм зегъэужьынымрэ хуэлажьэ Купсэхэр, хэгъуэгум зэгуэрми щымыIауэ лъэпкъыбзиплIымкIэ къыдэгъэкIын щIадзащ литературэм, щIэныгъэ-егъэджэныгъэм хуэгъэпса журналхэр. Абы ящыщщ адыгэбзэкIэ къыдэкI «Хэку» журналыр (dergi). Мыбы и гъэхьэзырыныр сэ си пщэ къралъхьати, адыгэ литературэм, щэнхабзэм и лэжьакIуэ цIэрыIуэхэр зыхэт гуп къызэзгъэпэщауэ, долажьэ, къыдэкIыгъуэуи щы дунейм къытедгъэхьащ, еплIанэри дгъэхьэзырауэ тхылъ тедзапIэм щIэлъщ. Гу лъывэзгъэтэну сыхуейщ мы журналым зы Iыхьэ хэха зэриIэр – ар хамэщI щыпсэу адыгэхэм тхакIуэу, усакIуэу къэунэхуахэм я IэдакъэщIэкIхэр зыщытеддзэрщ. Япэрей къыдэкIыгъуэхэм итщ, псалъэм папщIэ, Тыркуейм щыпсэу адыгэхэм ящыщу Тегъулэн Екъуб, КIэдыкIуей Еркъан, Токъмакъ Айдын, Еутых Турхьэн, Маргъуш Везир, КIэрэф Ерол, Шакъ Айнур (я адыгэ унэцIэхэращ стхыр) сымэ я тхыгъэхэр.
Нэхъри дызыщыгуфыкI Iуэхугъуэщ адыгэ литературэм зи лъэ быдэу щыува тхакIуэхэм ныбжьыщIэхэри къазэрыхыхьар. Апхуэдэхэщ Ерджиес университетым и адыгэбзэ къудамэр илъэс икIам къэзуха пщащэхэу ЛIыгуащIэ Мукъаддэсрэ ВэрылI Нэшэрэ. Мукъаддэс адыгэбзэ дахэкIэ итха тхыгъэ кIэщIхэм, Iуэтэжхэм зэуэ уи нэгу къыщIагъэувэ езыр зыщыпсэуа къуажэм, къуажэдэсхэм я теплъэр, я гъащIэр. Нэшэ нэхъ мащIэ итхами, нэрылъагъу къищIащ, адэкIэ къыпищэмэ, усакIуэ нэс къызэрыхэкIынур.
Аращи, мы журналым зы къалэн пажэ игъэзащIэу къызолъытэ: хэкурыс адыгэ тхакIуэхэмрэ хэхэс адыгэ тхакIуэхэмрэ зэрызэпищIэр, абы и фIыгъэкIэ налъэ-налъэу зэхэлъ зы адыгэ литературэ зэрыщыIэр наIэу къызэрищIыр.
Мы гъэми мазаем и 21-м ехъулIэу Къэрэшей-Черкес къэрал университетым и жэрдэмкIэ еIуэкIащ псоми зэдатх Ещанэрей Дунейпсо Iуэрытххэр – абазэбзэкIи, адыгэбзэкIи, къэрэшеибзэкIи, нэгъуеибзэкIи.
Iуэрытхыу ятхынур къыхах хабзэщ тхакIуэ цIэрыIуэхэм я тхыгъэхэм. Апхуэдэу, мы илъэсым адыгэ тхакIуэшхуэ, усакIуэшхуэ КIыщокъуэ Алим къызэралъхурэ илъэси 110-рэ зэрыхъур Iуэхум къыхалъытэри, абы и «Хъуэпсэгъуэ нур» романым и Iыхьэ къыхахащ. Абы къинэмыщIауэ, Iуэрытхым къеджэну кърагъэблагъэ хабзэщ адыгэ щэнхабзэм, егъэджэныгъэм, щIэныгъэм хэлъхьэныгъэфI хуэзыщIа адыгэ цIэрыIуэхэр. Мы гъэм ар хуагъэфэщащ икIи кърагъэблэгъащ дэни щыпсэу адыгэ псоми фIыуэ ящIэ, фIыуэ ялъагъу уэрэджыIакIуэ Нэхущ Чэрим. Езы Чэрими къезыгъэблэгъахэм я хьэтыр илъэгъуащ икIи, и узыншагъэкIэ гугъумыгъу гуэрхэм хэтми, абы щхьэкIэ къимыгъанэу, Налшык икIри Карачаевск къалэм кIуащ, махуэ псоми зэфIэту Iуэрытхым къеджэным зыхуигъэхьэзыращ икIи къеджащ. Университетым и ректор Узденов Таусолтани абдежым кърихьэлIахэми Чэрим фIыщIэшхуэ хуащIащ абы папщIэ.
Мы Iуэрытхым адыгэу къыхыхьахэр зыщыпсэухэм уеплъмэ, гур хохъуэ, сыту жыпIэмэ «сыадыгэщ, си адыгэбзэр сощIэж»» жызыIэу дунейм куэд зэрытетыр уегъэлъагъу. Псалъэм папщIэ Америкэм щыпсэу адыгэ щIалэ, ХьэжрэтымкIэ щыIэ Хьэгъундыкъуей къуажэм щыщ, тхэквондо бэнэкIэмкIэ Аврупэм и чемпион КIэщт Мурат (мыр Дагъыстаным щыщ бэнакIуэ цIэрыIуэ Нурмагомедов Хабиб и япэрей гъэсакIуэщ) Iуэрытхыр итхащ икIи мыпхуэдэ псалъэхэмкIэ адыгэхэм захуигъэзащ: «Сэ сыадыгэщ. ЩIыпIэ куэдым сыщыпсэуащ, иджыпсту Америкэм и Нью-Джерси штатым сыщопсэу. Дэнэ сыщымыIэми сызэрыадыгэр зэи зыщызгъэгъупщэкъым. Мис ноби Къэрэшей-Шэрджэс къэрал университетым къызэригъэпэщауэ екIуэкI Iуэрытхым сыхэтыну мурад сщIащ си адыгэбзэр зэрысщымыгъупщар, фIыуэ зэрыслъагъур наIуэ сщIын папщIэ. Ирепсэу, ирефIакIуэ ди адыгэбзэр!» ДауикI, а псалъэхэр дэтхэнэ адыгэми хуэгъэзащ.
Адыгэм хэхауэ нэхъри дгъэлъапIэу диIэщ мартым и 14 махуэу адыгэ тхыбзэм и махуэр. Зи гугъу сщIа Iуэрытхым хуэдэуи, Дунейпсо Адыгэ хасэм и жэрдэмкIэ къызэрагъэпэщауэ илъэс къэс йокIуэкI адыгэбзэкIэ Iуэрытхыр. Iуэрытхым и мурад нэхъыщхьэщ адыгэбзэм и пщIэр къэIэтыныр, лъэпкъым анэдэлъхубзэмкIэ бгъэдэлъ щIэныгъэр адэкIи егъэфIэкIуэныр, щэнхабзэр хъумэныр.
Абы хэтынущ Къайсэр дэт Ерджиес университетым и адыгэбзэ къудамэм щеджэ студентхэри. Абы къинэмыщIауэ, программэ щхьэхуэ зэхалъхьауэ пшыхь ирагъэкIэукIынущ: къеджэнущ адыгэ усакIуэхэм я усэхэм, езыхэм зэхалъхьа усэхэм, адыгэ уэрэдхэр жаIэнущ, адыгэ шхыныгъуэхэр ягъэхьэзырынущ, адыгэбзэм ехьэлIауэ ирагъэкIуэкI щIэныгъэ-къэхутэныгъэхэр къызэхуэсхэм я пащхьэ къралъхьэнущ.
Мы псори щIекуэкIыр анэдэлъхубзэр мыкIуэду, абы адэкIи зиужьу щытын папщIэщ. Ар зи бзэрэ зи хабзэрэ мыкIуэдыжын лъэпкъ дыхъуну гугъапIэ къыдэзыт Iуэхухэщ. А Iуэхум зи гуащIэ хэзылъхьэ дэтхэнэри Алыхьым иузэщI!
Иуан Зэуал
Доктор, профессор, Ерджиес университетым и профессор.
