Dünyada küresel ve bölgesel çatışmalar her geçen gün artıyor. Türkiye’nin kuzeyinde Rusya-Ukrayna savaşı, güneyinde Filistin-İsrail savaşı ve Suriye’deki gelişmeler, Çerkes halkı için de çok önemli gelişmeleri gündeme getirecek görünüyor. Açıklamak istediğim görüşlerimi yazarak detaylandırmak istiyorum.
Çerkes halkının anavatan ve diaspora ilişkileri ile diasporalar arasındaki ilişkileri, olumsuz uluslararası ilişkiler nedeniyle ortaya çıkabilecek sorunlara karşı “dayanışma”yı öncelemelidir. Suriye’deki gelişmeleri değerlendirmek gerekirse, Suriye’de bir azınlık olan Çerkes halkı ile, bu kaotik gelişmelerin olduğu süreçte, çok iyi ilişki ve bilgi alışverişinde bulunarak gelişmeleri takip etmeliyiz. Anavatan ve diasporalarımızın toplumsal gücünü kullanarak Türkiye, Rusya, Ürdün ve Avrupa hükümetleri ve kurumlarının Suriye ile ilişkilerinde öncelikle güvenliğin sağlanmasını talep etmeliyiz. Sonrasında oluşacak siyasi yapıda Çerkes ulusal-toplumsal taleplerinin karşılanmasını gündeme getirmeliyiz. Suriye’de olabildiğince demokratik bir siyasal yapılanmanın gerçekleşmesine katkıda bulunmalıyız.
Suriye’deki gelişmeleri takip edebilmek ve sağlıklı bilgi ve değerlendirmelere ulaşabilmek için Fehim Taştekin’in izlenmesini önermek isterim. Fehim Taştekin hem Kafkasya hem de Ortadoğu konusunda bilgili ve deneyimli bir gazetecidir. Bugünlerde de Suriye’yi çok yakından takip ediyor. Gazete Duvar’daki 16 Aralık tarihli “Yeni Suriye’de Kürtlerle ilgili iki rakip strateji” başlıklı yazısından bir alıntı yapmak isterim: “Blinken, HTS’nin şu üç ilkeyi karşılaması halinde uluslararası tecrite maruz kalmayacağı uyarısında bulundu; Tüm azınlıkların korunması, Suriye topraklarının komşu ülkeleri tehdit etmek için bir üsse dönüştürülmemesi, kimyasal silah stokunun imha edilmesi.”
“Bir taraftan Suriye’de parmağı olan yabancı aktörlerin çatışan istekleri, diğer tarafta etnik, dini ve mezhepsel çeşitliliğin güçlü olduğu bir ülkede dümene geçen koyu mezhepçi bir anlayışın kapsayıcılık sorunu. Bu cenderede Akabe’de sözünü ettikleri Suriye’nin birliğini, bütünlüğünü ve egemenliğini sağlamak hiç de kolay olmayacak. Kürtlerin yanı sıra Süveyde ve Golan’daki Dürziler, Lazkiye-Tartus bölgesindeki Aleviler, Süryaniler, Ermeniler ve diğer Hristiyan gruplar, sayıları az da olsa Şiiler, İsmaililer ve Ezidiler diken üstünde duruyor. Lübnan’daki Dürzi lider Velid Canbolat gibi burnu iyi koku alan isimler ilişkili oldukları toplulukların geleceği için güvence almaya çalışıyor.”
Fehim Taştekin, Çerkesleri diken üstünde duran topluluklardan saymamış, ona katılıyorum. Fakat Suriye şu an Çerkeslerinin bu pozisyonu tedbirli olmamıza gerek yok anlamına da gelmemeli. Bu nedenle Suriye Çerkeslerinin durumunu öncelikle içinde bulunduğumuz ülkelerin siyasi yapılarına çok iyi anlatmalıyız. Bu konudaki yaklaşımımızın bütün “diken üstündeki” grupları koruyacak şekilde, eşitlikçi ve demokratik temel üzerinde olduğu oranda meşruiyeti ve etkinliği artacaktır.
Devam eden savaşlar bölgesel görünse de evrensel sorunlardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle sıcak savaşın yanı sıra, daha geniş bir coğrafyada soğuk savaşlar da sürmektedir. İlk soğuk savaş, nüfusunun büyük kısmı diasporada olan Çerkes halkını çok olumsuz etkiledi ve anavatan-diaspora ilişkileri onlarca yıl kurulamadı. Şimdi devam eden ikinci soğuk savaşın da benzer etkilerinden halkımızı koruyacak anavatan ve diasporalar arası ilişkileri kesecek/koparacak siyasi angajmanlara karşı gerekli önlemleri almalıyız.
Yusuf K. Taymaz
21/12/2024
