Ukrayna’daki savaş bitmeli. Ama nasıl biteceği de bir o kadar önemli. Rusya için toprak kazanımı anlamına gelecek bir barış antlaşması, Rusya’nın çeperinde yer alan ülkeleri daha da savunmasız kılacak.
Ukrayna’nın direnişi sayesinde Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri rahat bir nefes aldı. Ama durum değişebilir. Ukrayna’nın sırtından bir yumuşamaya gidilmesi olasılığı hiç de imkânsız görünmüyor.
Bu durumda Rusya’nın komşularına şu mesaj verilmiş olur: Kuvvet kullanımı meşrudur… Egemenlik ve bağımsızlık pamuk ipliğine bağlıdır… Saldırganlık işe yarar.
Son üç senede, Moskova’nın baskısı altında bunalan ülkeler daha bağımsız hareket etme olanağı buldular.
Azerbaycan ve Ermenistan barış antlaşması imzaladı. Böylece, Rusya’nın manipüle ettiği anlaşmazlık bitme noktasına geldi. 2024 yılında Azerbaycan, topraklarında konuşlanan Rus “Barış Gücü”nün planlanandan daha erken çekilmesini sağladı. “Barış Gücü”, 2020 yılının sonunda, Kremlin’in dayatmasıyla Azerbaycan topraklarında konuşlanmıştı. Diğer yandan, Ermenistan da Moskova’nın yörüngesinden çıkma yolunda birtakım adımlar attı. Erivan havalimanı ve Ermenistan-İran hududunda görev yapan Rus sınır muhafızlarının bir kısmı ülkeyi terk etti.
Ukrayna’nın köşeye sıkıştırılması olasılığı, bir başka Güney Kafkasya ülkesi olan Gürcistan’ı da yakından ilgilendiriyor. İktidardaki Rusya yanlısı oligarşi, Avrupa ile yakınlaşmayı savunan halk iradesini görmezden geliyor. Rusya’nın toprak kazanmasıyla sonuçlanacak bir barış antlaşması imzalanırsa, Gürcistan da yanlış bir mesaj alacak. Hileli seçimle başa geldiği iddia edilen iktidar Gürcistan halkına daha fazla sırtını dönecek.
Orta Asya ülkeleri, Rusya’ya karşı bir denge unsuru olarak Çin ile ilişkilerini geliştiriyorlar. 2023 yılında Şian kentinde Çin-Orta Asya Zirvesi toplandı. Putin etkinliğe davet edilmedi. Çin lideri Xi Jinping 2022 yılında yaptığı Kazakistan ziyaretinde bu ülkenin bağımsızlığını ve egemenliğini koruma sözü verdi. Kazakistan’ın Rusya ile hududu olan tek Orta Asya ülkesi olduğu hatırlandığında mesajın anlamı daha iyi anlaşılıyor.
Güney Kafkasya ve Orta Asya bir geçiş ülkesi olan Rusya’ya bağımlılıklarını azaltmak üzere güçlerini birleştiriyorlar. Bu çabalardan en dikkat çekici olanı Orta Koridor -Güney Kafkasya ve Orta Asya üzerinden- Çin ile Avrupa’yı birbirine bağlıyor. Yeşil enerji konusunda da iki bölge arasında işbirliği gelişiyor.
Ne var ki bu süreçler henüz olgunlaşmış değil. Daha fazla yatırım, daha fazla eşgüdüm, daha fazla Avrupa desteği lazım. Bu olmadığı takdirde, son üç yılda açılan fırsat pencereleri kapanabilir. Ukrayna’da başarı kazanan bir Rusya geri dönüp Orta Asya ve Güney Kafkasya üzerinde yeniden baskı kurabilir. Amerika’nın Rusya ile “business as usual” ilişkisi kurması olasılığından ciddi biçimde kaygı duyuluyor. Böyle bir durumda, Güney Kafkasya ve Orta Asya ticaret rotaları olarak gündemden düşebilir. Ukrayna Savaşı öncesinde olduğu gibi, Rusya yeniden geçiş ülkesi olabilir.
Bütün bu sebeplerden dolayı, eski Sovyet sahası dikkat kesilmiş halde Ukrayna Savaşı’nın hangi koşullarla biteceğini takip ediyor. Rusya için toprak kazanımı anlamına gelecek bir barış antlaşması savaşı bitirmiş olmayacak. Sadece sınırlar yeniden çizilmiş olacak, o da geçici olarak. Cüretkârlığı artmış bir Rusya da sınırlı kazanımlarla yetinmeyecek. Çünkü Kremlin yayılmacılığının hedefleri Ukrayna ile sınırlı değil.
Ukrayna’ya dayatılacak bir barış antlaşması, sınırların değişime açık olduğu, gücün hukuka üstün geldiği, Rusya’nın kendi nüfuz alanını yaratma arayışının meşru kabul edildiği anlamına gelecek. Böyle bir durumdan ne pahasına olursa olsun kaçınmak gerekiyor. Barış müzakere edilirken ince bir denge tutturmak lazım. Rusya bu barışla yaşayabilmeli ama aynı barış Rusya’nın saldırganlığına prim vermemeli, önüne set çekmelidir.
