Ди лъэпкъэгъу хамэ къэрал щыпсэухэм куэд къахокI адыгэм и тхыдэр, и цIыху хьэлэмэтхэр къызыхэщыж тхыгъэ дунейм къытезыгъыхьэ, яхэтщ кино тезыхи. Гъуазджэм щыщу а лъэныкъуитIыр нэхъри зызыубгъун хуейуэ нобэрей гъащIэм къегъэуври, щIалэгъуалэм литературэм, журналистикэм гу хуэзыщIа, абыхэмкIэ IэщIагъэ зэзыгъэгъуэтыну, зи къэухьым зезыгъэужьыну мурад зыщIа къахэкIмэ, я хъуэпсапIэр Хэкум щызрагъэхъулIэну Iэмал гъуэзэджэ щыIэщ. Куэд щIакъым Бэрбэч Хь. М. и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым кафедрэщIэ къызэрыщызэIуахрэ. Абы и унэтIыныгъэхэр зыхуэдэм «Жьынэпсым» и еджакIуэхэр щыгъуазэ тщIын папщIэ, тедгъэпсэлъыхьыну зыхуэдгъэзащ а кафедрэм и унафэщI, филологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор, УФ-м и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм хэт ТIымыжь Хьэмыщэ.
-Хьэмыщэ, университетым къыщызэIуаха кафедрэщIэм сыт хуэдэ IэщIагъэхэм щыхурагъэджэну? И къалэнхэри сыт?
-Ар Кавказ Ищхъэрэм ис лъэпкъхэм я литературэмрэ IуэрыIуатэмкIэ кафедрэмрэ режиссурэм, кином, телевиденэм егъэщIылIа IэщIагъэхэм щыхурагъаджэ кафедрэмрэ я лъабжьэу къызэрагъэпэщащ. Абы зэреджэр Журналистикэмрэ Кавказ Ищхъэрэм ис лъэпкъхэм я литературэмкIэ кафедрэщ. Кавказ Ищхъэрэм ит къэрал университетхэм, институтхэм е нэгъуэщI еджапIэхэм щыщу мыращ япэу кавказ лъэпкъхэм я литературэр щрагъэджу хуежьар. И унэтIыныгъэкIи, зыхуэгъэпса IуэхугъуэхэмкIи щIэщ, гъэщIэгъуэнщ. Кафедрэм щыхурагъаджэр къэбэрдей-шэрджэс литературэ, адыгей литературэ, къэрэшей-балъкъэр литературэхэм я закъуэкъым, ди студентхэм щхьэхуэу идогъэдж ди гъунэгъу лъэпкъхэм я литературэри. Псалъэм папщIэ, мыр тIууэ ибгуэшыкI хъунущ. Япэр, кавказыбзэкIэ дызэджэ бзэ зэрыбыным хыхьэхэм я художественнэ къэгъэщIыныгъэхэрщ. Абы къыдэкIуэу студентхэм куууэ зэредгъэщIэнум иужь дитщ тыркубзэр зыIурылъ лъэпкъхэм ящыщу Кавказ Ищхъэрэм шыпсэу балъкъэрхэм, къэрэшейхэм, нэгъуейхэм, къумыкъухэм я литературэхэр.
-Ди гъунэгъу республикэхэм щыпсэу лъэпкъхэм я литературэр ебгъэджын папщ Iэ, а щ Iыналъэхэм я еджагъэшхуэхэм уапыщ ауэ щытын хуейкъэ?
-Iэмал имыIэу. Кафедрэр къызэрыунэхурэ дэ абыхэм дапыщIащ, дадолажьэ. Адыгей, Къэрэшей -Шэрджэс, Шэшэн, Дагъыстан хэгъуэгухэм я щIэныгъэлIхэм, егъэджакIуэхэм дэрэ ди зэхуаку хуабагъ дэлъу, пщIэ зэхуэтщIу дызэхущытщ. Псом хуэмыдэу ди лэжьэгъухэм гуапэ ящохъу адрейхэр зыхущыщIэ, зыщIэхъуэпс кафедрэр дэ япэу къызэрызэдгъэпэщыфам. АбыкIэ фIыщIэр нэхъыбэу зыбгъэдэлъыр университетым и унафэщIхэрщ, мы унэтIыныгъэм щIэупщIэ зэриIэнур пасэу къызыгурыIуахэрщ. ЩIэныгъэм пыщIа сыт хуэдэ Iуэхугъуэри, абы и унэтIыныгъэ лэжьыгъэри дэ къызэрызэдгъэпэщри зэредгъэкIуэкIри зэгъэпщэныгъэ, зэлъытыныгъэ Iэмалхэм тетущ. Иджы, псалъэм папщIэ, къэбэрдей, шэрджэс, хэхэс литературэхэр, адыгэ литературэшхуэр зэрыщыту къапщтэмэ, нобэ и зыужьыкIэр, дяпэкIэ зэрыкIуэну гъуэгур къэтлъагъун папщIэ, Iэмал имыIэу едгъэпщэн хуей мэхъу ди гъунэгъуу къыддэпсэу, Кавказ Ищхъэрэм ис адрей лъэпкъэхэм я щэнхабзэм, я литературэм. Сыт хуэдэ щIэныгъэ лэжьыгъэри, ар диссертацэ ирехъу, статьяуи щырет, нэгъуэщI къэхутэныгъэ лIэужьыгъуэуи къыщIрекIи, псоми я лъабжьэу дыбжыр зэпэлъытыныгъэ лэжьыгъэрщ.
-Хьэмыщэ, а зи гугъу пщIыхэм нэмыщI, дызэрыщыгъуазэмкIэ, кафедрэм нэгъуэщI унэтIыныгъэхэми зрепщыт …
-Пэжщ, ди кафедрэм нэгъуэщI лэжьыгъэ щхьэпи ирегъэкIуэкI: адыгэ щэнхабзэмкIэ, балъкъэр щэнхабзэмкIэ центритI абы къепхауэ мэлажьэ. Абыхэм щекIуэкI лэжьыгъэ псоми нэхъ къыхэдгъэщхьэхукIыу, гулъытэ лей зыхуэтщI Iуэхугъуэу ди Iэр ныбжьыщIэхэм я гъэсэныгъэрщ, щэнхабзэ и лъэныкъуэкIэ я къэухьыр нэхъ ин, нэхъ куу тщIынырщ. ИтIанэ художественнэ дуней лъагъукIэр зыхедгъэщIэн, гъуазджэм нэхъыфIу, нэхъ щхьэпэу хэлъхэр едгъэщIэн, лъэпкъым къыдекIуэкI лъапIэныгъэ нэхъыщхьэхэр къагурыдгъэIуэн, абыхэм дедгъэхьэхын папщIэщ дэ а псор щIэдлэжьыр. Дызытепсэлъыхь центритIыр дэ хуабжьу ди дэIэпыкъуэгъущ.
Адыгэ центрым и унафэщIыр Езауэ Мадинэщ, балъкъэр щэнхабзэмкIэ центрым и нэхъыжьыр Тюбеевэ Светланэщ. ТIури зи лэжьыгъэр, зи IэщIагъэр фIыуэ зылъагъу IэщIагъэлI нэгъэсахэщ.
-Мазэ зытIу ипэкIэ кафедрэм зиубгъуащ, фи пщэ къыдэхуэ къалэнри нэхъыбэ хъуащ.
-Иджыри къэс димыIауэ, дызыщыгуфIыкIыу Iуэху щхьэпэ кафедрэм и лэжьыгъэм къыхэхъуащ. ЗэрыжытIащи, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и еджэгъэшхуэ советым и унафэкIэ мэлыжьыхьым и 24-м къыдгуагъэхьэжащ, режиссурэмкIэ, киномкIэ, телевиденэмкIэ, кафедрэр. Ди хэкум имызакъуэу, хамэ къэрал куэдым щыцIэрыIуэ режиссер телъыджэ Сокъур Александр и мастерскойр зыхэтыр. Абый, шэч хэмылъу, ди лэжьыгъэм нэхъ куууэ зэригъэубгъунущ. Мыпхуэдэ Iуэхугъуэр утыку изылъхьахэр тэмэму егупсысауэ, ди щхьэкIэ къыдолъытэ, сыт щхьэк Iэ жыпIэмэ, журналистикэ Iэщ Iагъэм нобэ щIэупщIэшхуэ иIэщ, дэри а IэнатIэм илъэс куэдкIэ дыщылэжьащ, абы и щэху куэд студентхэм едгъэщIэфынущ. Ди къалэн нэхъыщхьэу къэтлъытэри, егъэджакIуэхэм ди гуащIэр зыхуэдгъэпсри тхузэфIэкIыр щIэтщIэри, псори зытеухуэжар щIэблэрщ. Дэ дызыхущIэкъу Iуэхугъуэхэм ящыщщ ди ныбжьыщIэхэм гъэсэныгъэ дахэ яIэу къэгъэхъуныр, нобэрей гъуазджэм и лъапIэныгъэхэр егъэщIэныр. Университетым дэ езым ди студие диIэжу дыкъогъуэгурыкIуэ. Студентхэм я лэжьыгъэхэри ди сайтым къыдолъхьэ, нэгъуэщI IэщIагъэм хуеджэхэр абыхэм идогъэплъ, тыдогъэсэлъыхьыж. ЗэрыгурыIуэгъуэщи, кафедрэм нэхъ зиубгъуху ди къалэнхэм къыхохъуэ. Дызэлэжьу щытар адыгэ, балъкъэр, апхуэдэу Кавказ Ищхъэрэм ис лъэпкъхэм я литературэхэр арауэ щытамэ, иджы унэтIыныгъэщIэу, зэрыжытIащи, абыхэм журналистикэри къахыхьащ. А IэщIагъэм хуеджэ студентхэм я щIэныгъэм хагъэхъуэн папщIэ, Урысей Федерацэм и къалэшхуэхэм журналистикэм теухуауэ щыIэ центрхэм щызэхалъхьа программэ нэхъыфIхэм хуэдэкIэ едгъэджэну зэгурыIуэныгъэ етщIылIащ. Бытырбыху къикIа егъэджакIуэхэр къыддолажьэ. Мыри къыхэгъэщыпхъэщ. Ди студентхэм щIэныгъэ ябгъэдэзылъхьэхэм, зыгъасэхэм яхэтщ ди республикэм щыщ егъэджакIуэфIхэу, я IэщIагъэм фIыуэ хащIыкIыу, куэд щIауэ ирилажьэу ц Iыху зыбжанэ.
-Шэч хэмылъу, кафедрэщIэм и лэжьакIуэхэм фи пщэ къалэнышхуэ дэлъщ икIи ахэр зэвгъэхъулIэн папщIэ фи щIэныгъи, гуащIи фызэремыблэжынур ди фIэщ мэхъу, Хьэмыщэ.
-Ди гугъэщ зыхуэдгъэувыжа къалэнхэм дапэлъэщыну, дяпэкIи лэжьыгъэм зедгъэубгъуну, ди лъэпкъ и плъыфэхэри дымыгъэкIуэду, дунейпсо цIыхубэм хигъэфIыкIа лъапIэныгъэ нэхъыщхьэхэр зыхащIэу ди студентхэр дгъэсэну, едгъэджэну.
Лъэпкъыбзэм, лъэпкъ литературэм, журналистикэм и ефIэкIуэным зи гъащIэр тезыухуа, псэ къабзэрэ гу хьэлэлк Iэ лъэпкъым хуэлажьэ адыгэл I, ТIымыжь Хьэмыщэ хуэдэ унафэщI зиIэ кафедрэр зэрефIэкIуэнум, зэрызиужьынум шэч хэлъкъым, ар гурыIуэгъуэ пщещI ищхьэкIэ къыщыжыIа псалъэхэм. Адыгэбзэм и IэфIыпIэр щIэблэм егъэщIэным, литературэм дегъэхьэхыным теухуауэ хузэфIэкIыр зылэжь ТIымыжь Хьэмыщэ дохъуэхъу узыншэу лъэпкъым куэдрэ хуэлэжьэну.
Епсэлъар Къэбэрдей Балъкъэр радиом и лэжьакIуэ
Жыгуэ Иннэщ
