“Adıge maq” gazetesi 88 yaşında

0
673
“Adıge maq” (ozamanki adıyla-“Adıge psewık’”;Adıge Yaşamı) gazetesinin Latin harfleriyle basılmış 24 Ekim 1929 tarihli,Perşembe sayısı
Adıge Cumhuriyeti başkenti Maykop’ta Adıgece olarak yayınlanmakta olan “Adıge maq” bu 8 Mart’ta 88’inci yılını geride bıraktı. Gazete ilk sayısını kadınlara ayırarak 8 Mart 1923’de çıktı. Ancak gazetenin ilk sayısının ‘kadına’ ayrılması, tek çarpıcı bilgi değil. Aynı zamanda ilk sayfadan Énternasyonal Marşı’nın çevrisini yayınlayan gazeteyi hazırlayan da ünlü biliminsanı ve yazar K’eraş Tembot’tur.
Gazete yayın hayatı boyunca, Adıgelerin yazıya kavuşmaları ile birlikte Adıge yaşamındaki değişimleri ve Adige tarihindeki tüm önemli kilometre taşlarını bir ayna gibi yansıttı.
 88 yıllık bir tarih kesiti içinde, 1920’li ve 1930’lu yıllara ilişkin gazete sayıları tarandığında,ilk göze çarpan özellik, gazetenin fotoğrafa ya ender yer verdiği ya da hiç yer vermediği. Her sayfada yaklaşık 25 civarında habere yer veren gazetede ilk çıktığı yıllarda tek cümlelik,   “İlçenin (rayonun) borcu utanç verici” gibi haber örneklerine rastlanıyor.
Gazetenin ikinci özelliği, abartmalara başvurmaması, gereksiz övgülere yer verilmemesi ve olabildiğince sade bir dili tercih etmesi.  Yazılarda gerçekçilik, eleştiri ve samimiyet ön plana çıkıyor.  .İşte küçük bir haberden örnek: “Kolhozda ayçiçeği hasadı yapılmadı. Domates ve salatalık mahvoldu. Sebze yetiştirme görevlisi nereye kayboldu”
Gazete, görevini savsaklayan kişilerin adlarını çekinmeden yazabiliyordu: “Askalay kolhozunun kurulması için yeterli bir çaba gösterilmiyor. Kolhoza yaşı tutmayan çocuklar çağrılıyor, ertesi gün o çocuklar kolhozdan kaçıyorlar”.
1926-1936 yıllarında “Adıge psewık” (Çerkes Yaşamı) gazetesinde başka yazı türleri de yer almaya başladı, Diziler, yazışmalar, gülmece türü haber ve yazılara da yer vermeye başlayan gazetede, tüm sayfayı kaplayan raporlar, yöneticilere yönelik övücü ya da yerici yazılara ise yer verilmiyordu.
Başka bir ilginç özelliği ise, yayınlanan belgelerin altında imza değil, numaralar  yazılıydı. Örneğin, “Belge-5,10,106” gibi. Bu da gazeteye çok sayıda kişinin yazı yazdığını ve  önem verdiğini gösteriyor. Söyleşi ve röportaj yazıları ise az yayınlanıyordu.
Haber ve yazışma içerikli yazılarda duruma göre, yazarın adı yerine “Yerinde İzleyen”, “Dinleyen”, “Doğrusu”, “Deligönül”, “Yaman İşçi”, “Hatikoy Genci” gibi rümuzlar kullanılabiliyordu.
Sovyet yönetiminin ne anlama geldiğini henüz kavrayamamış halkın çoğunluğunun okuma yazma bilmediği gibi çözüm bekleyen yığınla sorunla da karşı karşıya olduğu günlerde, gazete bu sorunları özgürce işliyor, yeni yaşamda gerçekleşmekte olan hemen herşeyi ele alıyordu.
 
“Bjeduğhable köyü sakinleri okuma yazma öğreniyorlar.Okul üzeri,yetişkin kişilere de okuma yazma öğretilecek.Yetişkinler için gerekli olan kitaplar toplumsal kurum ve yerel örgütler tarafından satın alınacak.Toprak ırgatları ile yoksulların çocukları için elbise ve ayakkabı satın alınacak”.
İlk köy meclisleri (sovyetler),ilk 5 yıllık planlar ve çalışma gruplarının sosyalist yarışmaları gazete sayfalarında yer alıyor: “İkinci Yedepsıkuaye köyü Meclisi (Sovyeti) seçimleri yapıldı.Seçimde oy kullanan kadın sayısı az,köy nüfusunun ancak yüzde 19’u.Seçime katılan erkek sayısı ise, kadınların iki katı.Köy Meclisi’ne seçilenlerin 4’ü yoksul,biri orta halli bir çiftçi,biri toprak ırgatı (batrak) ve biri de varlıklı bir köylü”.
1936 yılında ekonomiyi geliştirmek için üstlenilen görevlerin başarıyla tamamlandığı rakamlarla açıklanıyor.
 
“Bir yıl içinde Adıge oblastında (ilinde) beslenen hayvan sayısında 10 bin 950 artış kaydedildi.Hayvan sayısının 4 bin 300’ü koyun ve keçi,9 bini de domuz”.
 
“Bir araya gelen ve işbirliği yapan kadınlar,Pşıjhable köyünde büyük bir tavuk yetiştirme çiftliği kurdular”.
Bundan başka, yaşamın her alanında kaydedilen gelişmeler “Adıge maq”ın sayfalarında yer alıyor.
“Adıge maq” bugün de yaşamın her alanınına ilişkin haber verirken, sade ve abartısız üsluba, objektif kriterlere ve dürüstlüğe verdiği önemi tıpkı 88 yıl önceki kadar önemseyerek ve ilkelerinden taviz vermeden yayın hayatını sürdürüyor. (Adıge maq,5 Mart 2011)
Ş’avko Aslanguaş
Çeviri:Hapi Cevdet Yıldız
Gazete “Adıge maq” (Arap alfabesi döneminde yayınlanmış olabilir) adıyla ilkin 8 Mart 1923’te yayınlanmış,daha sonra sırasıyla ,yanılma payı olmakla birlikte ve bildiğimiz kadarıyla [Adıge psewık’ –Çerkes Yaşamı] (Latin alfabesi döneminde yayınlanmış olabilir) ve “Sotsialistiçeske Adıgey” (Sosyalist Adıgey) adlarını  almış,M.Gorbaçov’un getirdiği özgürlük ortamının bir sonucu olarak da,ilk adını,yani “Adıge maq” (Çerkes Sesi) adını yeniden almıştır.
Adıgece,resmi olarak 1920-1927 yılları arasında Arap,1927-1937 yılları arasında da Latin alfabesini kullanmış,ardından şimdiki Kiril alfabesi kullanılmaya başlanmıştır.-hcy
(*)-Laba Irmağına dökülen Farz (Rusça-Fars) suyunun  karşılıklı olarak,sağ yakasında Hakurınehable (şimdiki AC’nin Şevgen ilçesi/rayonu merkezi),sol yakasında da Mamh’ığ (Mamxığ) köyü bulunuyor.-hcy

 

 

Sayı : 2011 03